Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 9 czerwca 2016 r.

Powódka (...) Sp. z o.o. w R. w pozwie skierowanym przeciwko Z. K. domagała się zwolnienia spod egzekucji prowadzonej z wniosku pozwanego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Chorzowie R. J. w sprawie o sygn. akt KM 141/14 naczepy ciężarowej marki K. (...) o numerze identyfikacyjnym (...) zajętej w dniu 31 grudnia 2014 roku oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż wymienione przedmioty nabyła w dniu 8 grudnia 2014 r. od poprzedniego właściciela. Schemat transakcji polegał na tym, że umowę w imieniu i na rzecz strony powodowej zawarł powiernik. Komornik Sądowy R. J. w dniu 31 grudnia 2014 roku dokonał zajęcia przedmiotowej naczepy oddając ją pod dozór osobie trzeciej wskazanej przez wierzyciela. Strona powodowa pismem z dnia 7 stycznia 2015 r. roku wezwała pozwanego do dobrowolnego zwolnienia zajętej ruchomości. Wezwanie pozostało bez pozytywnej reakcji ze strony pozwanego.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o jego oddalenie w całości i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W pierwszej kolejności zarzucił, że powódka uchybiła miesięcznemu terminowi zawitemu do wystąpienia z niniejszym powództwem. Niezalenie od tego podniósł, że dokumenty, na które powołuje się powódka zostały spreparowane dla celów niniejszego postępowania; że przy czynnościach komorniczych był obecny prokurent powódki J. K. (2), który do protokołu zeznał, iż zajęte pojazdy (w tym naczepa) są własnością dłużnika J. C., zaś powód je jedynie wynajmuje; że przedmiotowa naczepa została zarejestrowana dopiero 7 stycznia 2015 r., czyli już do zajęciu komorniczym, co nasuwa przypuszczenie, że naczepa w chwili zajęcia nie stanowiła własności powoda; że w dokumentach przedłożonych przez powoda nie znajduje się potwierdzenie zapłaty za zakupioną naczepę, ani żaden inny dokument, który by na to wskazywał; a nadto że wątpliwości nasuwa także umowa powiernicza zawarta pomiędzy powódką a powiernikiem w osobie adwokata powódki P. K., która została przedłożona do pozwu. Ponadto zwrócił pozwany uwagę, iż według twierdzeń pozwu dłużnik J. C. sprzedał naczepę i wystawił fakturę VAT nr (...) w dniu 1 grudnia 2014 r., czyli w okresie kiedy już nie prowadził działalności gospodarczej, a nabywcą naczepy był adwokat powoda P. K., jednocześnie jego pełnomocnik procesowy. Następnie naczepa została sprzedana przez adwokata P. K. powodowej spółce, w której jedynym wspólnikiem i członkiem zarządu jest I. C. - córka dłużnika.

Z ustaleń dokonanych przez Sąd I instancji wynika, że strona powodowa (...) Sp. z o.o. w R. stanowi jednoosobową spółkę kapitałową i powstała z przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą - I. C. (...)w jednoosobową spółkę kapitałową na podstawie art. 584 ^{( 9)} k.s.h. Prezesem zarządu jest I. C. - córka dłużnika J. C., a prokurentem jest J. K. (2). Z kolei adw. A. K. jest pełnomocnikiem spółki powodowej oraz pełnomocnikiem procesowym dłużnika w jednym z postępowań egzekucyjnych prowadzących przeciwko dłużnikowi w sprawie pod sygn. akt KM 141/14.

Dłużnik J. C. był właścicielem naczepy ciężarowej marki K. (...) o nr identyfikacyjnym (...).

W dniu 1 grudnia 2014 r. dłużnik J. C. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) w R. sprzedał przedmiotową naczepę adwokatowi P. K. za kwotę 17.220 zł działającemu na mocy umowy powierniczej na nabycie ruchomości zawartej w dniu 24 listopada 2014r. pomiędzy stroną powodową a P. K.. Przedmiotowa kwotę powiernik - P. K. w dniu 5 grudnia 2014r. przelał na rachunek bankowy wierzyciela - Banku (...) S.A. Następnie w dniu 8 grudnia 2014 r. P. K. sprzedał przedmiotową naczepę stronie powodowej za kwotę 18.942 zł. Strona powodowa została wpisana w dowodzie rejestracyjnym jako właścicielem naczepy. W dniu 2 stycznia 2015 r. Bank (...) S.A. zezwolił na wykreślenie sądowego zastawu rejestrowego ustanowionego na przedmiotowej naczepie.

Przeciwko dłużnikowi J. C. toczą się liczne postępowania egzekucyjne, w tym pod sygn. akt KM 141/14 prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Chorzowie R. J. z wniosku wierzyciela Z. K..

W ramach tego postępowania komornik sądowy dokonał w dniu 31 grudnia 2014 r. zajęcia ruchomości, tj. naczepy ciężarowej (...) o nr rej. (...) własności strony powodowej. O fakcie dokonania tej czynności powiadomił stronę powodową.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo wywiedzione przez powódkę jako bezprzedmiotowe nie zasługiwało na uwzględnienie

Sąd powołał się przy tym na treść art. 841 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Powództwo można wnieść najwcześniej po wszczęciu egzekucji, lecz nie później niż w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa. Podstawa do wytoczenia powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji występuje wówczas, gdy w toku zajęcia zostały naruszone prawa osoby trzeciej (np. dana rzecz jest własnością tej osoby), przy czym chodzi o naruszenie tego rodzaju, że doszło do zajęcia takiego składnika majątkowego, z którego wierzyciel nie ma prawa zaspokoić swojej wierzytelności.

Sąd przyjął, że powódka posiadała legitymacje czynną do wystąpienia z konkretnym powództwem. Za zasadne uznał jednak jednocześnie zarzuty pozwanego zmierzające do wykazania, że czynność prawna, na podstawie której powódka nabyła własność przedmiotowej ruchomości jest bezskuteczna jako dokonana z pokrzywdzeniem jego osoby jako wierzyciela. Zacytował Sąd I instancji w tym miejscu przepis art. 531 § 1 k.c., zgodnie z którym uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli może nastąpić nie tylko w drodze powództwa, ale także poprzez podniesienie zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności i uzyskała korzyść majątkową. Wskazał, że zarzut taki może zostać podniesiony w szczególności w obronie przed powództwem z art. 841 k.p.c. o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji. Zatem pozwany mógł skutecznie domagać się uznania umowy za bezskuteczną w niniejszym postępowaniu. W ocenie Sądu, wyniki postępowania dowodowego dają podstawy do uznania, że zawarcie przez powodową spółkę umowy kupna ruchomości zajętej w toku egzekucji wszczętej na wiosek pozwanego było czynnością pozorną w tym sensie, że dowody z dokumentów załączonych przez stronę powodową oraz z zeznań pozwanego Z. K. wskazują jednoznacznie, że rzeczywistym celem stron umowy sprzedaży było przeniesienie własności przedmiotowej ruchomości na rzecz strony powodowej - de facto córki dłużnika J. C., przy czym okoliczności towarzyszące zawarciu tej umowy, a w szczególności fakt zakupu przedmiotowej naczepy przez adwokata P. K. będącego jednocześnie pełnomocnikiem dłużnika J. C. w postępowaniu egzekucyjnym KM 141/14, a także zawarcie umowy powierniczej przez adwokata P. K. ze stroną powodową tj. spółką (...), której prezesem jest córka dłużnika I. C. świadczą o tym, że wyłącznym celem dokonania tej czynności było jednocześnie utrudnienie czy wręcz uniemożliwienie wyegzekwowania zobowiązań przez pozwanego Z. K., czyli przeprowadzenie skutecznego postępowania egzekucyjnego. Okoliczności powyższe wskazują na to, że czynność prawna, na podstawie której strona powodowa nabyła przedmiotową ruchomość niewątpliwie była czynnością, w wyniku której powódka świadomie zwiększyła niewypłacalność dłużnika, co czyni zasadnym podniesiony przez pozwanego zarzut bezskuteczności tej umowy wobec pozwanego. Zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W ocenie Sądu, wyniki postępowania dowodowego jednoznacznie wskazują, że zostały spełnione przesłanki określone w w/w przepisie uzasadniające uznanie, że umowa zawarta przez stronę powodową może zostać uznana za bezskuteczną wobec pozwanego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 20 stycznia 2016 r., sygn. akt I C 40/15 w punkcie I oddalił powództwo, w punkcie II zaś orzekł o kosztach procesu po myśli art. 98 k.p.c., zasądzając od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2.417 zł, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania.

Z takim rozstrzygnięciem Sądu I instancji nie zgodziła się powódka wnosząc apelację, w której zaskarżyła wyrok w całości, zarzucając:

I.  Błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia, a to:

błędne przyjęcie, że umowa mająca na celu przeniesienie własności naczepy ciężarowej marki K. (...) o numerze identyfikacyjnym (...) była czynnością pozorną, a to w sytuacji, w której z całości zebranego w toku postępowania materiału dowodowego, brak podstaw do twierdzeń, że w zaistniałym stanie faktycznym doszło o realizacji przesłanek przewidzianych przez ustawodawcę w art. 83 k.c., a uzasadniających przyjęcie pozorności czynności prawnej, co miało wpływ na błędne przyjęcie, że pozwanemu przysługuje prawo przyznania ochrony przewidzianej przez ustawodawcę w art. 527 § 2 k.c.

II.  Naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na treść wydanego w sprawie wyroku, a to:

1. naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic zasady swobodnej oceny materiału dowodowego, które to przekroczenie doprowadziło w swej istocie do całkowicie dowolnej oceny zebranego materiału dowodowego, skutkującej błędem w ustaleniach faktycznych, polegającym na przyjęciu, iż w zaistniałym stanie faktycznym zachodzą przesłanki do uznania bezskuteczności zawartej umowy względem pozwanego, a tym samym zachodzą również przesłanki uzasadniające oddalenie powództwa,

2. naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie niejasnego i lakonicznego uzasadnienia, które w żadnym zakresie nie odpowiada wymogom przewidzianym przez ustawodawcę, a w szczególności nie wskazuje w sposób oczywisty na podstawę wydanego przez Sąd rozstrzygnięcia.

III.  Naruszenie prawa materialnego, a to:

1. naruszenie art. 527 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie, a tym samym przyjęcie, że w przedmiotowym stanie faktycznym, wskutek zawarcia umowy sprzedaży naczepy ciężarowej marki K. (...), doszło do pokrzywdzenia wierzyciela, który w niniejszym postępowaniu występuje w charakterze pozwanego, a tym samym błędne przyjęcie, że po stronie pozwanego zaktualizowało się uprawnienie do żądania uznania niniejszej umowy za bezskuteczną względem niego,

2. Naruszenie art. 841 § 1 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że w zaistniałym stanie faktycznym nie zachodzą przesłanki uzasadniające żądanie powoda o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji, a tym samym nieuzasadnione oddalenie powództwa.

Mając na uwadze przytoczone powyżej zarzuty, na mocy art. 386 § 1 k.p.c. wniosła powódka w szczególności o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa.

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda, kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wedle norm prawem przewidzianych.

W sytuacji, gdyby Sąd II instancji uznał, iż nie zachodzi podstawa do zmiany zaskarżonego wyroku, na mocy art. 386 § 4 k.p.c. wniosła powódka o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi i instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu, w szczególności kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powódki jako bezzasadna nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zauważyć należy, że Sąd Rejonowy, orzekający w niniejszej sprawie, dokonał – wbrew zarzutom apelacji - prawidłowych ustaleń faktycznych, trafnie oceniając przy tym zgromadzone w sprawie dowody. Z treści zebranego materiału dowodowego Sąd I instancji wyprowadził właściwe ustalenia i wnioski, w oparciu o które prawidłowo zastosował normy prawa materialnego, zaś sposób procedowania w sprawie odpowiadał wymogom określonym w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, tym samym Sąd Okręgowy w całej rozciągłości przyjmuje ustalenia i wnioski Sądu meriti jako własne.

Odnosząc się w pierwszym rzędzie do zarzutów natury procesowej zgłoszonych przez powódkę stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do podzielenia podnoszonego w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 § 1 oraz 328 § 2 k.p.c. Podkreślenia wymaga, że zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może polegać jedynie na przedstawieniu własnej korzystnej dla apelującego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartych na własnych ocenach, lecz konieczne jest wykazanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, a nadto, że miało to wpływ na wynik sprawy. Innymi słowy konieczne jest wykazanie, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Przedstawiona przez Sąd Rejonowy ocena dowodów nie narusza wspomnianych reguł. Kwestia istnienia zastawu rejestrowego ustanowionego celem zabezpieczenia wierzytelności przysługujących jednemu z banków względem dłużnika J. C. nie była w sprawie okolicznością sporną. Nie wymagała zatem również dowodu (art. 229 i 230 k.p.c.). Kwestia uwzględnienia bądź nie tej okoliczności w ramach zgłoszonego pozwem roszczenia nie wiąże się z zagadnieniem swobodnej oceny dowodów, lecz stanowi materię właściwej subsumpcji dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, uchybienie przez sąd art. 328 § 2 k.p.c. ma z kolei miejsce tylko wówczas, gdy wskutek uchybienia wymaganiom określającym zasady motywowania orzeczeń nie poddaje się ono kontroli kasacyjnej, w szczególności, gdy uzasadnienie nie ma wszystkich koniecznych elementów lub zawiera takie braki, które kontrolę tę uniemożliwiają. Mając to uwadze należy stwierdzić, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera elementy wymagane treścią powołanego przepisu w stopniu, który sprawia, że orzeczenie to nie uchyla się spod kontroli instancyjnej. Apelacja, mimo postawionego w tym zakresie zarzutu, nie wyjaśnia, w czym go upatruje, w szczególności poza zarzutem pominięcia przez Sąd wspomnianej już kwestii istnienia zastawu rejestrowego na ruchomości stanowiącej przedmiot sporu nie precyzuje, jakich uchybień w sporządzaniu uzasadnienia wyroku Sąd Rejonowy się dopuścił, ani nie zawiera żadnej argumentacji. Jest to zatem zarzut niezasadny.

Wbrew dalszym zarzutom apelacji Sąd Rejonowy w żadnym miejscu nie ustalił, że umowa sprzedaży przedmiotowej naczepy stanowiła czynność pozorną w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. Przepis ten nie stanowił też podstawy materialnoprawnej zaskarżonego rozstrzygnięcia. Gdyby Sąd przyjął, że sprzedaż konkretnej ruchomości stanowiła czynność pozorną w rozumieniu art. 83 k.c. (czyli bezwzględnie nieważną), musiałby przyjąć jednocześnie, że z tego względu powódka nie posiada legitymacji procesowej czynnej do wystąpieniu z powództwem z art. 841 § 1 k.p.c., gdyż nie jest osobą trzecią w rozumieniu tego przepisu, której prawa narusza skierowanie egzekucji do danego składnika majątkowego. Tymczasem z uzasadnienia wyroku Sądu I instancji wynika wprost, że do oddalenia powództwa doszło na skutek uwzględnienia zarzutu opartego na skardze pauliańskiej. Wszystkie dalsze zarzuty apelacji, zarówno te dotyczące błędów w ustaleniach faktycznych, jak i zarzuty naruszania prawa materialnego, zmierzały natomiast do wykazania wadliwego zdaniem apelującego przyjęcia, że istnieją w sprawie podstawy do udzielenia pozwanemu ochrony przewidzianej przez ustawodawcę w art. 527 § 1 k.c. Zdaniem Sądu Okręgowego zarzuty kwestionujące przyjęte przez Sąd Rejonowy stanowisko w tym zakresie są jednak niezasadne.

Zgodnie z treścią przywołanego przez Sąd Rejonowy w motywach rozstrzygnięcia art. 531 § 1 k.c., uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli może nastąpić w drodze powództwa, jak również w drodze zarzutu podniesionego w obronie przed powództwem wytoczonym przez osobę trzecią (jej następcę prawnego), która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, w szczególności w obronie przed powództwem przeciwegzekucyjnym z art. 841 k.p.c. W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne (art. 531 § 2 k.c.).

Osobą, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, w rozumieniu art. 531 § 2 k.p.c., jest bezpośredni następca pod tytułem szczególnym osoby trzeciej lub dalszy jej następca. Bezpośrednie wystąpienie przeciwko dalszej osobie trzeciej z powództwem lub zarzutem może być skuteczne tylko wtedy, gdy osoba ta była w złej wierze, tj. wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo (co w konkretnej sprawie jednak nie zachodzi) rozporządzenie było nieodpłatne. Wiedza o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną - to rzeczywista wiedza co do tego, że dłużnik podjął czynność prawną, w wyniku której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową z pokrzywdzeniem swych wierzycieli. W tym przypadku nie jest zatem wystarczające, że dalszy nabywca korzyści powinien, przy zachowaniu należytej staranności, wiedzieć o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną. Bez znaczenia jest też zamiar osoby trzeciej. Do oceny wiedzy nabywcy właściwa jest chwila uzyskania przez niego korzyści majątkowej na skutek rozporządzenia przez osobę trzecią.

Do uwzględnienia zarzutu opartego na skardze pauliańskiej (art. 527 § 1 k.c.) należało zatem ustalić w tych okolicznościach, czy:

- istnieje godny ochrony interes wierzyciela w postaci wierzytelności,

- dokonano przez dłużnika z „osobą trzecią” czynności prawnej,

- dokonanie przez dłużnika czynności „z pokrzywdzeniem wierzycieli”, a zarazem takiej, z której „osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową”,

- dokonanie przez dłużnika czynności „ze świadomością pokrzywdzenia”,

- działanie osoby trzeciej (jej następcy prawnego) w złej wierze.

W ocenie Sądu Okręgowego każda z tych przesłanej została w sprawie niniejszej spełniona.

Przede wszystkim pozwany posiada względem dłużnika J. C. wierzytelność, która nie została zaspokojona mimo trwającego od przeszło dwóch lat postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Chorzowie R. J. w sprawie o sygn. akt KM 141/14, w ramach którego doszło zresztą do zajęcia przedmiotowej ruchomości. Jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, dokonano też ważnych czynności prawnych polegających na sprzedaży naczepy należącej do dłużnika na rzecz adwokata A. K., działającego przy tym na mocy postanowień umowy powierniczej z dnia 24 listopada 2014 r., a następnie na rzecz powodowej spółki.

Sytuację, kiedy czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, określa § 2 art. 527 k.c. Przepis ten wiąże pokrzywdzenie wierzycieli z rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika na skutek dokonania przez niego czynności prawnej lub z jego niewypłacalnością - na skutek czynności prawnej - w wyższym stopniu niż była przed jej dokonaniem. Analiza materiału dowodowego sprawy, w tym dokumentów z akt postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku pozwanego, prowadzi do wniosku, że stan majątku dłużnika jest taki, że uniemożliwia wierzycielowi całkowicie lub częściowo zaspokojenie w drodze egzekucji przysługującej mu względem dłużnika wierzytelności; w wyniku zbycia przedmiotowej naczepy doszło dodatkowo do uszczuplenia jego majątku przez co stał się niewypłacalny w wyższym stopniu w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. Pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność lub utrudnienie albo opóźnienie zaspokojenia wierzyciela.

Nie każda czynność prawna powodująca zmniejszenie majątku dłużnika może być uznana za krzywdzącą wierzycieli. Nie będzie ona miała takiego charakteru wówczas, jeżeli dłużnik w zamian za swoje świadczenie uzyskał ekwiwalent, który nadal znajduje się w jego majątku lub posłużył mu do zaspokojenia wierzycieli (wyrok SN z 7 grudnia 1999 r., I CKN 287/98, LEX nr 147235). W orzecznictwie wskazano też, że skarga z art. 527 § 1 k.c. nie może mieć zastosowania do czynności prawnej dłużnika polegającej na spełnieniu świadczenia wobec wierzyciela, nawet gdyby ta czynność prowadziła do pokrzywdzenia pozostałych wierzycieli. Dłużnik ma bowiem obowiązek spełnić świadczenie i nie można czynić mu zarzutu z wypełnienia tego obowiązku. Wyraźnie zaznaczono przy tym jednak, że dotyczy to tylko takiej spłaty długu, która ściśle odpowiada zobowiązaniu zarówno pod względem rodzaju świadczenia, jak i sposobu oraz terminu spłaty. Jeżeli natomiast dłużnik na podstawie porozumienia z wierzycielem zaspokaja go w inny sposób, niż przewidywała to pierwotna umowa, nie ma przeszkód do objęcia takiej czynności skargą z art. 527 § 1 k.c., jeżeli doprowadziła ona do pokrzywdzenia pozostałych wierzycieli. Jeżeli zatem dłużnik, który nie dysponuje gotówką umożliwiającą spłatę zobowiązania pieniężnego, zawiera z wierzycielem umowę cesji swoich wierzytelności, która prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania, to nie jest to zwykłe spełnienie świadczenia, jest to zmiana pierwotnego świadczenia, która, jeśli usuwa z majątku dłużnika aktywa w postaci jego wierzytelności i uniemożliwia innym wierzycielom zaspokojenie się z nich, może być przedmiotem skargi z art. 527 k.c. Ponadto, wprawdzie dłużnik ma co do zasady prawo wyboru wierzyciela, którego chce spłacić, skoro przy wielości wierzycieli przepisy nie przewidują szczególnej kolejności ich spłacania i sam fakt wyboru jednego z nich i spłacenie jego wierzytelności, nie może być przedmiotem zarzutu z art. 527 § 1 k.c., to jednak w niektórych sytuacjach przepis ten będzie miał zastosowanie. Będzie tak między innymi wtedy, gdy dłużnik dokonał wyboru wierzyciela w sposób arbitralny, prowadzący do uprzywilejowania go, kosztem pozostałych, w okolicznościach, które wskazują na rychłą możliwość ogłoszenia upadłości dłużnika i wyprowadzanie z jego majątku istotnych składników, co może prowadzić do niemożność zaspokojenia się wierzycieli z przyszłej masy upadłości (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2005 r. II CK 225/05; LEX nr 369449). W obliczu tych twierdzeń przyjęta w okolicznościach sprawy formuła, czy schemat działania polegający na tym, że cena ze sprzedaży spornej naczepy nie została przelana bezpośrednio na rachunek dłużnika, lecz na rachunek bankowy innego wierzyciela dłużnika - Banku (...) S.A. w celu zrealizowania przesłanki umożliwiającej zwolnienia przedmiotowej ruchomości z ustanowionego wcześniej zastawu rejestrowego, mogą być w ocenie Sądu Okręgowego potraktowane jako działanie prowadzące do pokrzywdzenia dalszych wierzycieli, w tym wypadku pozwanego. W okolicznościach sprawy dłużnik w rzeczywistości nie uzyskał bowiem ze sprzedaży przedmiotowej ruchomości ekwiwalentu, który nadal znajdowałby się w jego majątku lub posłużył mu do zaspokojenia wierzycieli. Wskutek nabycia przedmiotu obciążonego zastawem rejestrowym nabywca stał się względem zastawcy dłużnikiem rzeczowym. Powódka nie twierdziła, że przelew ceny bezpośrednio na rachunek banku wynikał z umowy przelewu wierzytelności obejmującej tą należność pomiędzy dłużnikiem a Bankiem (...) S.A. Nie można zatem wykluczyć, że dokonując przelewu na rzecz zastawcy nabywca spełnił swój dług jako dłużnik rzeczowy, doprowadzając do zrealizowania przesłanki umożliwiającej wykreślenie konkretnej, nabytej przez siebie ruchomości z zastawu rejestrowego. Jeżeli doszłoby natomiast faktycznie do cesji wierzytelności z tytułu ceny, oznacza to, iż dłużnik na podstawie porozumienia z wierzycielem zaspokoił go w inny sposób, niż przewidywała to pierwotna umowa, nie ma zatem przeszkód do objęcia takiej czynności skargą z art. 527 § 1 k.c. Odnotować wymaga przy tym, że wbrew twierdzeniom strony powodowej cytowany w apelacji przepis art. 20 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym (Dz.U.2016.297 j.t.), zgodnie z którym „wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym podlega zaspokojeniu z przedmiotu tego zastawu z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej” (w obecnym stanie prawnym tym przepisem szczególnym jest art. 1025 k.p.c.), nie oznacza, że w sytuacji w której przedmiotowa naczepa nie zostałaby sprzedana powodowi, możliwość zaspokojenia z niej przysługiwałaby w pierwszej kolejności bankowi, a zważając na wysokość przysługującej mu wierzytelności, niemożliwe byłoby w dalszej kolejności jakiekolwiek zaspokojenie wierzytelności pozwanego. Zgodnie z przywołanym art. 1025 k.p.c., regulującym kwestie zaspokojenia wierzytelności uzyskanej z kwoty zgromadzonej w trakcie egzekucji sądowej, na który wskazuje zresztą sama powódka w swojej apelacji, w przypadku egzekucji sądowej wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym zostanie zaspokojona w piątej kolejności, wyprzedzają ją chociażby koszty egzekucyjne. Ponadto art. 20 u.z.r.r.z. dotyczy wyłącznie sytuacji zaspokojenia wierzytelności z przedmiotu zastawu rejestrowego, nie z wierzytelności w postaci ceny uzyskanej z jego sprzedaży. Strona powodowa nie wykazała zatem, w jaki sposób kwestia istnienia zastawu rejestrowego na przedmiotowej nieruchomości ustanowionego celem zabezpieczenia wierzytelności banku miałaby w tych wszystkich okolicznościach mieć zasadniczy wpływ na wydane w sprawie rozstrzygnięcie. Możliwość realizacji tego prawa nie niweczy co do zasady prowadzenia egzekucji z przedmiotu zastawu przez innego wierzyciela. W toku takiego postępowania zastawnikowi przysługują określone prawa. Może on przyłączyć się do egzekucji, może wziąć udział w podziale kwoty uzyskanej z egzekucji, a zgodnie z przywołanym już art. 1025 § 1 pkt. 5 k.p.c. w planie podziału należności zabezpieczone zastawem rejestrowym korzystają z pierwszeństwa sumy uzyskanej z egzekucji ruchomości. Jak wynika jednak z akt sprawy egzekucyjnej, zastaw rejestrowy na przedmiotowej naczepie nie był jedynym zabezpieczeniami udzielonego dłużnikowi kredytu obrotowego. Z niekwestionowanych twierdzeń wynika, że bank będący zastawnikiem jeszcze przed sprzedażą przedmiotowej naczepy udzielił promesy zwolnienia konkretnej ruchomości po uiszczeniu określonej kwoty. Tylko ubocznie wskazać trzeba przy tym wszystkim, że ani na dzień zbycia przedmiotowej naczepy, ani na chwilę jej zajęcia, zastawnik nie prowadził egzekucji z przedmiotu zastawu rejestrowego.

Nie można w okolicznościach sprawy twierdzić, że na skutek zaskarżonej czynności prawnej nabywca nieruchomości nie uzyskał korzyści majątkowej w rozumieniu art. 527 k.c. Dla oceny, czy wspomniana przesłanka została spełniona istotne znaczenie ma bowiem to, czy w wyniku zaskarżonej czynności osoba trzecia uzyskała od dłużnika określony walor majątkowy.

Zgodzić się należy również z ustaleniem, że w konkretnym wypadku dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Do sprzedaży przedmiotowej naczepy doszło w trakcie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko dłużnikowi. Pozostałe znane składniki majątkowe dłużnika pozostają zajęte albo stanowią przedmiot zastawu rejestrowego, przy czym z akt Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Chorzowie R. J. w sprawie o sygn. akt KM 141/14 wynika, ze łącznie wymagalne zobowiązania dłużnika sięgają kilku milionów złotych. Wartość zajętych w tym postępowaniu ruchomości, niezależnie od kwestii istniejącego na nich zastawu, nie przekracza egzekwowanej przez pozwanego należności.

W ocenie Sądu Okręgowego nie budzi też istotnych zastrzeżeń ustalenie w okolicznościach sprawy, iż strona powodowa nabywając przedmiotową przyczepę od dłużnika za pośrednictwem powiernika działała w złej woli. Zebrany w sprawie materiał dowodowy daje wystarczające podstawy do stwierdzenia, że zarówno po stronie prezesa zarządu spółki (...)Sp. z o.o. w R. – I. C. (córki dłużnika), jak i po stronie jej prokurenta J. K. (2) (jeszcze do kwietnia 2014 r. pracownika samego dłużnika), istniała pełna świadomość stanu niniejszej egzekucji, niewypłacalności dłużnika oraz rodzaju i charakteru podejmowanych w sprawie działań. Sama I. C. o egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi dowiedziała się najpóźniej w październiku 2014 r., kiedy to nastąpiło zajęcie jej wierzytelności przeciwko dłużnikowi (pismo komornika R. J. z dnia 7 października 2014 r. - k. 131 akt KM 141/14, t. I). Przedmiotowe zajęcie doręczone jej w dniu 13.10.2014 r. (k. 131-132 akt KM 141/14, t. I). Zgodnie z wnioskiem wierzyciela prowadziła wówczas jeszcze działalność pod nazwą (...)w R. (k. 128 akt Km 141/14, t. I). W odpowiedzi na zajęcie, w piśmie z dnia 14 października 2014 r. oświadczyła, że nie posiada wierzytelności względem dłużnika (k. 131 akt KM 141/14, t. I). Z zeznań prokurenta powódki J. K. (2) wynika z kolei, że wiedział o zajętych ciągnikach siodłowych dłużnika oraz tym, iż J. C. ma dużo postępowań egzekucyjnych, że był zorientowany w sprawach J. C.. Wskazał, iż przedmiotowa naczepa, w przeciwieństwie do trzech ciągników siodłowe objętych umowami najmu z dnia 19 września 2014 r. zawartymi pomiędzy J. C. a spółką (...) Sp. z o.o. w R. (kopie umów na k. 169-171 akt KM 141/14, t. I), nie była przedmiotem najmu. Wprost zeznał, że sam ustalał warunki umowy powierniczej, że wiedział o tej umowie oraz o wynagrodzeniu za powiernictwie wysokości 10 %. Z relacji tej wynika bezsprzecznie, że poza jakimikolwiek wątpliwościami ze strony powódki pozostawało, iż przedmiotowa naczepa zakupiona przez spółkę pochodziła od dłużnika. Prokurent spółki zeznał w tym względzie między innymi, że jeszcze przed sprzedażą naczepy przez dłużnika posiadał on wiedzą o zastawie rejestrowym obciążającym tą naczepę oraz o posiadanej przez dłużnika promesie zastawnika na zwolnienie ruchomości z zastawu rejestrowego w określonych warunkach (zeznania J. K. (2) - k. 82, czas: 00:17:08-00:20:00 rozprawy z dnia 6 października 2015 r.). Jako prokurent samoistny jest w pełni umocowany do składania i przyjmowania oświadczeń imieniem powodowej spółki. Skoro spółka zamierzała nabyć naczepę należącą do ojca I. C. – jedynego właściciela i prezesa spółki, można było dokonać tego w umowie sprzedaży bezpośredniej, bez potrzeby zapłacenia dodatkowej 10 % prowizji powiernikowi. Z wyjaśnień prokurenta nie wynika, jakie były zatem merytoryczne powody powierzenia zakupu takiej przyczepy osobie trzeciej. Ogólnikowo twierdził, że spółka zamierzała się rozwijać i miała „na oku jakieś tam zakupy między innymi naczep”, w związku z czym doszło do zawarcia przedmiotowej umowy. Prokurent powódki stwierdził, że nie była to jedyna taka transakcja dokonana przez powiernika, żadnych szczegółów w tym zakresie jednak nie przedstawił. Załączona do akt umowa powiernicza z dnia 24 listopada 2014 r. nie ma jednak charakteru ramowego. W treści dokumentu umowy wskazano, że zlecenie dotyczy konkretnie nabycia ruchomości - pojazdu mechanicznego - naczepy K. o określonej ładowności i przeznaczeniu, nie starszej niż 2004 roku, choć w pozostałych postanowieniach odwołuje się do bliżej nieokreślonej nieruchomości. Nie wykazano w żaden sposób, aby powódka zawierała z powiernikiem inne podobne umowy. Z całokształtu okoliczności sprawy wynika zatem, że jedynym racjonalnym wytłumaczeniem dokonania nabycia przedmiotowej ruchomości przez powiernika mogła być chęć utrudnienia czy wręcz uniemożliwienia wyegzekwowania zobowiązań przez pozwanego Z. K., czyli przeprowadzenie przez niego skutecznego postępowania egzekucyjnego. Strony takiej czynności musiały bowiem zdawać sobie sprawę, że przy wzajemnych powiązaniach osobistych i gospodarczych w wyniku takiego rozporządzenia dłużnik narażałby się na ewentualnie skutecznie wniesioną przez wierzyciela skargę pauliańską. Wszelkie inne tłumaczenia prokurenta spółki w tym zakresie pozostają niewiarygodne. Wskazać wystarczy na niekonsekwencję w stwierdzeniach takich jak to, że z jednej strony wskazuje on, że przelewu za naczepę I. C. dokonała na przełomie listopada i grudnia, z drugiej oświadcza, że choć w grudnie naczepa była już w ciągu pracy powodowej spółki, nie zgodziłby się, aby zarejestrować naczepę powódki bez zgody banku na wykreślenie zastawy, a zgoda banku nadeszła w styczniu. Podobnie, z jednej strony w dniu 6 października 2015 r. J. K. (2) zeznał ostatecznie, że w dacie zajęcia nie miał żadnych dokumentów dotyczących sprzedaży przedmiotowej naczepy, dlatego też nie powiedział komornikowi o tym, że ruchomość ta jest sprzedana, choć wiedział o tym (k. 83 akt sprawy, czas: 00:43:00-00:46:00), z drugiej strony na k. 55 akt KM 141/14 t. II zalega odpis skargi spółki (...) Sp. z o.o. w R. na czynność komornika polegającą na zajęciu naczepy K., jej odebraniu oraz przekazaniu w zarząd S. K. - z daty 07.01.2015 r. złożonej w SR w Nowym Targu 13.01.2015 r., gdzie w uzasadnieniu wskazano, że Komornik dokonał zajęcia o oddania naczepy w posiadanie dozorcy - S. K., oraz że pomimo przyjęcia oświadczenia prokurenta spółki J. K. (2), iż przedmiotowa naczepa stanowi własność skarżącej, komornik nie odstąpił od czynności. Dodano, że skarżąca własność przedmiotowej nieruchomości nabyła w dniu 08.12.2014 r. - o czym Komornik został poinformowany.

Z powyższych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd apelację w całości oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. ustalając koszty wynagrodzenia pełnomocnika w stawce minimalnej na podstawie w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800).

(...)