Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2014 r. w Gliwicach

sprawy C. K. (K.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania C. K. (K.)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 5 grudnia 2013 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu C. K. prawo do emerytury poczynając od 1 października 2013 roku.

(-) SSO Mariola Szmajduch

Sygn. akt. VIII U 57/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 grudnia 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z., powołując się na ustawę z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) odmówił ubezpieczonemu C. K. przyznania prawa do emerytury w niższym wieku w związku z tym, iż nie udowodnił on 15 – letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a jedynie 8 miesięcy i 7 dni takiej pracy. W szczególności do takiej pracy ZUS nie zaliczył ubezpieczonemu okresów od 4 października 1983r. do 31 grudnia 1998r., gdyż wykazane w świadectwie pracy w warunkach szczególnych stanowiska starszego referenta technicznego i technologa, nie mieszczą się w pracach określonych w dziale XIV, poz. 24 wykazu prac w warunkach szczególnych. Natomiast z zakresu jego obowiązków nie wynika ,aby wykonywał stały nadzór nad pracami, w wydziałach, gdzie jako podstawowe wykonywane były stale prace w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany i przyznania mu prawa do spornego świadczenia. W uzasadnieniu podniósł, że w spornych okresach, w Zakładach (...), wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace wykazane w wykazie prac w warunkach szczególnych. W jego ocenie taki charakter jego pracy w tym okresie potwierdza pracodawca w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, jak również świadkowie o przesłuchanie których wniósł.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko. Organ rentowy wskazał, że nie uznał ubezpieczonemu za pracę w warunkach szczególnych pracy w spornym okresie, z uwagi na fakt, iż z jego zakresu obowiązków i charakterystyki stanowiska pracy nie wynika, aby w tym czasie sprawował stały i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośredni nadzór nad pracownikami, których stanowiska są wymienione w stosownym wykazie.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy w Gliwicach poczynił następujące ustalenia:

Ubezpieczony C. K. urodził się (...) W dniu
10 października 2013r. złożył wniosek o emeryturę w wieku niższym niż 65 lat
z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W dniu 5 grudnia 2013r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję odmowną.

Na postawie złożonych przez niego świadectw pracy organ rentowy uwzględnił mu, do 31 grudnia 1998r., 8 miesięcy i 7 dni stażu pracy w szczególnych warunkach.

W spornym okresie tj. od 4 października 1983r. do 31 grudnia 1998r., ubezpieczony C. K. był zatrudniony w Zakładach (...). Zakład ten zajmował się produkcją z zakresu przemysłu metalowego i maszynowego. W ramach tego zakładu było wydzielonych szereg różnych wydziałów zajmujących się poszczególnymi etapami produkcji. W większości wypadków pierwszy etap produkcji odbywał się na tzw. wydziale krajalni, gdzie za pomocą specjalistycznych urządzeń dokonywano przycięcia na odpowiednie wymiary surowca z huty i stalowni, jako półproduktów do dalszej obróbki, bądź też jako gotowych elementów. Głównym zadaniem tego wydziału było, zgodnie z projektami technicznymi, wycięcie z arkuszy blachy, długich prętów czy rur, odpowiednich odcinków o określonych wymiarach. Czynności te były wykonywane na maszynach takich, jak gilotyny i nożyce do cięcia blach i płaskowników, łamacze do grubych prętów metalowych, ściernice do cięcia rur
i prasowarki do prostowania wstępnego przed przycięciem oraz po przycięciu do odpowiednich rozmiarów a także sworzniarki do odkuwania gotowych sworzni, była też prasa do zakuwania lin. Jako, że te wszystkie elementy były wykonywane z różnego rodzaju materiałów, jak stale miękkie twarde i specjalne oraz inne, wymagały one każdorazowego opracowania technologii ich cięcia, ze szczegółowym wyznaczeniem parametrów obróbki, jak czas, nacisk szczęk, siła tnąca ostrzy. W skład obsługi tych maszyn wchodziło 20-30 operatorów. Proces opracowania technologii i jej stosowania w praktyce przedstawiał się w ten sposób, że w pierwszej kolejności technolog odbierał dokumentację konstrukcyjną, w której określono niezbędny materiał i jego wymiary. Następnie w oparciu o tą dokumentację na hali produkcyjnej krajalni przeprowadzał serię wstępnych prób, mającą na celu ustalenie właściwych parametrów ustawienia maszyn obrabiających. Technolog operatorom tych maszyn zadawał wymiary gotowego elementu i pobierał z magazynu znajdującego się na tej samej hali odpowiedni materiał. W dalszej kolejności podawał wstępne parametry ustawienia maszyn obrabiających i badał jakość obrobionych elementów, korygując w razie potrzeby parametry ustawienia maszyn. Po pomyślnym zakończeniu prób udawał się do biura, gdzie opisywał cały proces technologiczny, a następnie ponownie kierował się na halę produkcyjną, gdzie operatorom maszyn podawał ostateczne ustawienia maszyn i przystępował do nadzorowania prawidłowości prowadzonego procesu technologicznego obróbki wstępnej surowców. W spornym okresie, tj. od 4 października 1983r. do 31 grudnia 1998r. wszystkimi tymi czynnościami opracowania i nadzoru prawidłowości przeprowadzenia technologii obróbki znajdował się ubezpieczony. Średnio około 5 godzin dziennie przebywał na hali przeprowadzając opisane wyżej próby i nadzorując prawidłowość przeprowadzanych procesów technologicznych, na poszczególnych stanowiskach obróbki surowca. Przez pozostały czas, w trakcie dniówki roboczej, w biurze znajdującym się na tej samej hali produkcyjnej, zajmował się częścią opisową opracowanej technologii i zapisami odnośnie prawidłowości przebiegu stosowanie technologii. Taki zakres jego obowiązków był niezmienny w ciągu trwania spornego okresu.

Sąd ustalił również, że pracownicy wydziału krajalni, obsługujący urządzenia produkcyjne, dla których opracowanie procesu technologicznego i zachowanie jego prawidłowości nadzorował odwołujący, byli pracownikami wykonującymi pracę
w warunkach szczególnych, co potwierdził ich pracodawca w stosownych świadectwach pracy w warunkach szczególnych, gdzie wskazano, że zajmowali stanowiska przy obsłudze agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi.

Wszyscy pracownicy fizyczni oraz dozór bezpośredni i technolodzy w tym wydziale otrzymywali dodatek szkodliwy tytułu pracy w narażeniu na hałas, zapylenie i opary z nafty. Dozór pośredni nad procesem pracy, tj. dozór zwierzchni sprawowali mistrzowie i kierownik. Z kolei nadzór technologiczny nad prawidłowym przebiegiem procesu obróbki prowadzili technolodzy, w tym odwołujący.

Ponadto w toku procesu Sąd ustalił, że pracodawca odwołującego w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 6 maja 2013r. wskazał, iż w okresach od 4 października 1983r. do 31 marca 1986r. i od 1 kwietnia 1986r. do 31 grudnia 2008r. ubezpieczony pracując jako: starszy referent techniczny i technolog, wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A, dział XIV, poz. 24, tj. sprawował kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Ubezpieczony nie przystąpił do OFE.

Powyższe okoliczności Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, zeznań świadków: T. W., D. D. i A. K. (nagranie z rozprawy z dnia 29 kwietnia 2014r. minuty od 5.08 i nast.), T. M. (nagranie z rozprawy z dnia 10 czerwca 2014r. minuty od 1.47 i nast.), M. E., A. P. i Z. T. (nagranie z rozprawy z dnia 23 września 2014r. minuty od 6.16 i nast.), świadectwa pracy w warunkach szczególnych z dnia 6 maja 2013r. (k.6 a.o.r.) akt osobowych ubezpieczonego i świadków M. E., Z. T. i A. P., dołączonych do akt niniejszej sprawy. Zgromadzona w sprawie dokumentacja została sporządzona w sposób rzetelny i nie budzący wątpliwości, a zeznania świadków są spójne, logiczne, wzajemnie się potwierdzają i uzupełniają. Ponadto zeznania świadków korespondują z zapisami w dokumentacji osobowej.

Kwestia ogólnego stażu pracy ubezpieczonego nie była sporna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) w powiązaniu z § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz.43 ze zm.) ubezpieczonym mężczyznom urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy pracach wymienionych w wykazie A, przysługuje prawo do emerytury w razie łącznego spełnienia następujących warunków:

1. osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat

2. posiadania wymaganego okresu zatrudnienia wynoszącego 25 lat, w tym

co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z kolei zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Na podstawie tego przepisu, prawo do emerytury w obniżonym wieku, przysługuje ubezpieczonemu, który w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999r. spełnił warunki w zakresie posiadania ogólnego stażu pracy oraz pracy wykonywanej w warunkach szczególnych a nie osiągnął wymaganego wieku.

Kwestia posiadania przez ubezpieczonego ponad 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz ukończenie 60 lat nie były sporne.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła posiadania przez ubezpieczonego (na dzień 1 stycznia 1999r.) wymaganego 15 letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, bowiem organ rentowy zaliczył do takiej pracy okres 8 miesięcy i 7 dni.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd przyjął, że ubezpieczony posiada wymagany 15 letni okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Zgodnie bowiem z wykazem A, dział XIV, poz. 24 załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. prace polegające na wykonywaniu kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, uprawniają do niższego wieku emerytalnego.

Postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony – obok okresów pracy zaliczonych przez organ rentowy do okresów pracy w warunkach szczególnych – wykonywał taką pracę również w Zakładach (...)
w okresach od 4 października 1983r. do 31 marca 1986r. i od 1 kwietnia 1986r. do
31 grudnia 1998r. na stanowisku starszego referenta technicznego i technologa, wykonywał pracę przy nadzorowaniu technologii prac na maszynach służących do wstępnej obróbki surowca z huty i stalowni, wykorzystywanego następnie do dalszej obróbki i procesów produkcyjnych w zakładzie, tj. prac określonych w dziale III wykazu A, pod poz. 45, jako prace przy obsłudze agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi.

Na taką ocenę charakteru jego pracy nie ma wpływu okoliczność, że na wydziale krajalni były również stanowiska, na których nie wykonywano pracy w warunkach szczególnych, jak stanowisko oczyszczania lin stalowych po próbach, bowiem zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zaprezentowanym w wyroku z dnia 2 października 2013r., w sprawie II UK 69/13 (Lex nr 1386037) dla kwalifikowania pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych, nie jest przeszkodą, że w oddziałach czy wydziałach zakładu, wykonywane są także inne czynności. Przesądzające jest, czy jako podstawowe wykonywane w nich były prace w szczególnych warunkach. W przedmiotowej sprawie przeprowadzone postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, że na wydziale krajalni, jako podstawowe wykonywane były prace przy obsłudze agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi. Oceny Sądu nie zmienia okoliczność, że odwołujący średnio przez 5 godzin w trakcie dniówki roboczej zajmował się przeprowadzeniem prób i nadzorowaniem zachowania technologii procesu produkcyjnego, a przez pozostały czas zajmował się pracami biurowymi. Prace te były bowiem integralną częścią procesu opracowania i nadzorowania przebiegu technologii. W tym zakresie Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni akceptuje stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone wyroku z 10 kwietnia 2014r. w sprawie II UK 396/13 (LEX nr 1460979), zgodnie z którym nie jest dopuszczalne przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia. Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny w stosunku do czynności kwalifikowanych jako praca w szczególnych warunkach.

Z kolei Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 27 maja 2014r. w sprawie III AUa 1958/13 (LEX nr 1473673) podkreślił, że osoba sprawująca dozór inżynieryjno-techniczny nie musi stale przebywać na stanowiskach, na których praca wykonywana jest w szczególnych warunkach. Do jej obowiązków może należeć sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i inne czynności. Wyznaczenie wektora zależności między sprawowanym dozorem a czasem przeznaczonym na wykonywanie innych czynności, które nie zostały zakwalifikowane jako prace w szczególnych warunkach, jest fałszywe. Przy kwalifikowaniu pracy zgodnie z pkt 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) nie ma znaczenia, ile czasu zajmuje osobie dozorującej wykonywanie prac organizacyjnych i towarzyszących (sporządzenie dokumentacji, nanoszenie na niej zmian, czy też wykonywanie innych czynności nie związanych bezpośrednio z dozorem). Nie można przez ten pryzmat dokonywać oceny, czy praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ważne jest jedynie to, czy istnieje relacja funkcjonalna między obowiązkami pracownika, a koniecznością sprawowania bieżącego dozoru nad pracownikami. Kontekst ten identyfikuje, czy praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Zatem, po doliczeniu tych okresów do okresów pracy w szczególnych warunkach uwzględnionych przez organ rentowy, ubezpieczony posiada (na dzień 1 stycznia 1999r.) ponad 15 letni okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony w spornych okresach wykonywał nadzór nad prawidłowością prowadzenia procesu technologicznego obróbki surowca do dalszej produkcji przez operatorów obsługujących agregaty do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz
z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi, które są zaliczone do prac
w warunkach szczególnych. Nie był w tym czasie kierowany do innych prac. Z kolei wykonywanie w pozostałym zakresie prac biurowych nie wpływa na przedstawioną ocenę charakteru jego pracy, bowiem były one integralną częścią procesu opracowywania i kontrolowania prawidłowości stosowania opracowanej technologii.

Należy podkreślić, że okres zatrudnienia może być zaliczony do pracy
w warunkach szczególnych, gdy pracownik faktycznie wykonywał prace objęte wykazem prac uprawniających do wcześniejszej emerytury, pomimo że stanowisko jakie mu formalnie przypisano nie jest wymienione w wykazie. Wymieniony wyżej wykaz A nie określa bowiem stanowisk pracy, ale definiuje rodzaj prac, które są uważane za wykonywane w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie dla zakwalifikowania pracy jako realizowanej w szczególnych warunkach ma nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale rodzaj, charakter i warunki pracy.

Pracodawca odwołującego potwierdził mu wykonywanie prac w szczególnych warunkach we wskazanych wyżej okresach w stosownym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Nadto fakt wykonywania takiej pracy został wykazany w postępowaniu sądowym za pomocą innych dowodów. W postępowaniu odwoławczym przed Sądem nie obowiązują bowiem ograniczenia dowodowe jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, a Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia - w tym wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006r., I UK 179/06, LEX nr 342283). Z kolei organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu takiego charakteru pracy w spornych okresach, nie podając motywów swojego postępowania, w związku z czym brak możliwości bardziej pełnego odniesienia się do jego stanowiska.

Reasumując Sąd uznał, że ubezpieczony posiada wymagany okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, a tym samym, z momentem złożenia wniosku emerytalnego spełnia wszystkie warunki wymagane ustawą do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie cytowanych wyżej przepisów.

Mając na względzie powyższe, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak
w sentencji i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od 1 października 2013r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku.

SSO Mariola Szmajduch