Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Kala (spr.)

Sędziowie: SSO Marek Tauer

SSR del. Artur Fornal

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2016 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku wierzyciela (...) Spółki Akcyjnej w W.

o ogłoszenie upadłości A. D., prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą(...) z siedzibą w O., PESEL: (...).

na skutek zażalenia wierzyciela na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy Wydziału XV Gospodarczego z dnia 21 marca 2016 r., sygn. akt XV GU 216/15

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSO Elżbieta Kala SSO Marek Tauer SSR del. Artur Fornal

Sygn. akt VIII Gz 55/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek wierzyciela (...) Spółki Akcyjnej w W. o ogłoszenie upadłości A. D., prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w O., PESEL: (...) (na podstawie art. 13 ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego). Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie. Dłużnik A. D. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w O. od dnia 3 lutego 2004 r. Przedmiotem prowadzonej działalności są roboty budowlane związane ze wznoszenie budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. Dłużniczka zatrudnia około 14 pracowników. Dłużniczka posiada nieuregulowane zobowiązania w łącznej wysokości 4.707.210,53zł wobec: Banku (...) S. A. w wysokości 4.328.455,79zł, (...) w wysokości 117.352,70zł, (...) w S. w wysokości 20.350zł, (...) w W. w wysokości 12.799zł, (...) w S. w wysokości 5.821,84, (...)w G. w wysokości 4.920zł, (...) w wysokości 700zł, (...) B. w wysokości 553,50zł, (...) w O. w wysokości 80.280zł,M. R. w wysokości 22.000zł. W skład majątku dłużnika wchodzi:

- prawo własności nieruchomości zabudowanej położonej w P. w gminie
W., o powierzchni 0,0244 ha, dla której Sąd Rejonowy w Mogilnie IV Wydział
Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Nieruchomość ta jest obciążona hipotekami na łączną kwotę 393.279,95 zł ustanowionymi na rzecz wnioskodawcy oraz ZUS. Wartość tej nieruchomości tymczasowy nadzorca sądowy oszacował na kwotę ok. 50.000 zł,

- prawo własności nieruchomości zabudowanej położonej w O., gmina S., o powierzchni 1,0478 ha, dla której Sąd Rejonowy w Mogilnie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Nieruchomość ta jest obciążona hipotekami na łączną kwotę 5.884.475,03 zł ustanowionymi na rzecz wnioskodawcy oraz (...). Wartość tej nieruchomości tymczasowy nadzorca sądowy oszacował na kwotę 600.000 zł.

- prawo własności nieruchomości rolnej zabudowanej położonej w O., gmina S. o powierzchni 0,49 ha, dla której Sąd Rejonowy w Mogilnie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Nieruchomość ta nie jest obciążona hipotecznie. Wartość tej nieruchomości tymczasowy nadzorca sądowy oszacował na kwotę 50.000 zł,

- samochód ciężarowy marki R. (...) o wartości 5.000 zł,

- samochód ciężarowy marki F. (...) o wartości 5.000 zł,

- samochód osobowy marki B. (...) o wartości 20.000 zł,

- środki trwałe stanowiące wyposażenie techniczne zakładu o wartości 50.000zł -
120.000zł.

Łączna wartość likwidacyjna majątku dłużniczki wynosi 800.000 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez wierzyciela, których autentyczność i prawdziwość nie była kwestionowana, jak również na podstawie sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego. Przy ustaleniu wartości nieruchomości Sąd Rejonowy oparł się przede wszystkim na wstępnej i szacunkowej wycenie dokonanej przez tymczasowego nadzorcę sądowego, której treść oraz wnioski nie budziły wątpliwości Sądu. Wnioskodawca zgłosił zastrzeżenia do ustaleń tymczasowego nadzorcy sądowego w zakresie oszacowania wartości majątku dłużniczki. W ocenie Sądu Rejonowego, realnym jednak jest oszacowanie majątku dokonane przez tymczasowego nadzorcę sądowego, który podkreślił, że na rynku znajduje się spora ilość obiektów po siedliskach gospodarstw rolnych i ceny rynkowe są znacznie niższe niż wartości przyjęte w operatach sporządzanych dla banków celem udzielenia kredytu. Ponadto wskazał, Ze każdorazowo w toku prowadzonych postępowań prowadzone jest rozeznanie rynku i badane zainteresowanie sprzedażą danej nieruchomości. W ocenie tymczasowego nadzorcy sądowego wartość nieruchomości wskazana przez wnioskodawcę jest nierealna do uzyskania. Podkreślił, że złożona przez wnioskodawcę wycena majątku dłużniczki jest wyceną dochodową przy sprzedaży niewymuszonej i została sporządzona w roku 2007. Abstrahując już od odległego czasu sporządzenia operatów szacunkowych, w ocenie Sądu I instancji, nie jest to wycena dla potrzeb sprzedaży wymuszonej, jaką niewątpliwie jest sprzedaż w toku postępowania upadłościowego. W toku postępowań upadłościowych ceny nieruchomości z reguły nie uzyskują wartości choćby zbliżonych do cen oszacowania wykazanych w operatach szacunkowych.

Sąd Rejonowy pominął dowód z zeznań dłużniczki, która prawidłowo wezwana na termin rozprawy, nie stawiła się i nie usprawiedliwiła swojej nieobecności.

Sąd I instancji odwołał się do treści przepisów art. 10 i 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, uznając, że dłużniczka jest niewypłacalna. Wskazano, że dłużniczka od dłuższego czasu nie regulowała terminowo swoich wymagalnych zobowiązań względem wnioskodawcy, a następnie zaprzestała także regulowania zobowiązań wobec innych wierzycieli. Wierzyciele: (...) i wnioskodawca posiadają zabezpieczenie hipoteczne na nieruchomościach dłużniczki. Ponadto, Sąd I instancji odwołał się do regulacji art. 13 ust. 1 powołanej ustawy i wyjaśnił, że przyjęte przez ustawodawcę określenie "majątek dłużnika" jest pojęciem niedookreślonym. Przy interpretowaniu tego pojęcia trzeba mieć na względzie cel przyjętego uregulowania - jest nim zapobieżenie ogłaszania upadłości dłużników, których majątek oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania. Chodzi tu zatem o majątek, który można spieniężyć bez nadzwyczajnych trudności. Wykładnia gramatyczna omawianego przepisu również prowadzi, w ocenie Sądu Rejonowego, do takiej konkluzji. Sąd ustalając majątek i oceniając jego wartość z punktu widzenia przesłanki jego wystarczalności na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, uwzględniać powinien wyłącznie stan czynny majątku. Majątek dłużnika pojmować zatem należy w rozumieniu prawnorzeczowym - wyłącznie jako aktywa, nie są nim objęte wierzytelności i roszczenia, których realizacja w toku postępowania upadłościowego z natury rzeczy jest niepewna. W takim zatem razie Sąd Rejonowy przyjął, że w skład majątku dłużniczki wchodzi: prawo własności nieruchomości zabudowanej położonej w P. w gminie W.. Wartość tej nieruchomości tymczasowy nadzorca sądowy oszacował na kwotę około 50.000zł; prawo własności nieruchomości zabudowanej położonej w O., gmina S., Wartość tej nieruchomości tymczasowy nadzorca sądowy oszacował na kwotę około 600.000zł; prawo własności nieruchomości rolnej zabudowanej położonej w O.,
Wartość tej nieruchomości tymczasowy nadzorca sądowy oszacował na kwotę około 50.000 zł, samochód ciężarowy marki R. (...) o wartości 5.000 zł, samochód ciężarowy marki F. (...) o wartości 5.000zł; samochód osobowy marki B. (...) o wartości 20.000zł, środki trwałe stanowiące wyposażenie techniczne zakładu o wartości 50.000zł
120.000zł. Dwie pierwsze nieruchomości stanowiące własność dłużniczki są obciążone hipotekami na łączną kwotę 1.552.145 CHF oraz 227.953 zł ustanowionymi na rzecz wnioskodawcy oraz (...). Jedynie ostatnia ze wskazanych powyżej nieruchomości o wartości około 50.000 zł jest wolna od obciążeń. W świetle powyższego w przypadku ogłoszenia upadłości dłużniczki postępowanie upadłościowe byłoby, zdaniem Sądu Rejonowego, prowadzone głównie w celu likwidacji wskazanych praw do nieruchomości oraz zaspokojenia wierzycieli hipotecznych. W tym kontekście nie ma znaczenia, zdaniem tego Sądu, dla rozstrzygnięcia wartość obciążonych hipoteką nieruchomości, skoro ocenie mógłby podlegać wyłącznie pozostały, nieobciążony majątek dłużnika. Sąd Rejonowy odwołał się przy tym do art. 231 ust. 1 powołanej ustawy, zgodnie z którym koszty postępowania upadłościowego pokrywane są z masy upadłości, natomiast regulacja zawarta w art. 336 p.u.n. przesądza o tym, że sumy uzyskane ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo przeznacza się na zaspokojenie tylko tych wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone na zbytych rzeczach lub prawach. Dopiero kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do funduszów masy upadłości z zastrzeżeniem art. 345 i 346 ustawy, co oznacza m.in. że na koszty postępowania upadłościowego można przeznaczyć nie więcej niż 10 % sum uzyskanych ze zbycia składników majątku upadłego obciążonych rzeczowo. W sprawie niniejszej preliminarz kosztów postępowania przedłożył tymczasowy nadzorca sądowy, określając ich wysokość na kwotę 392.000 zł, przyjęta zaś przez sąd wartość majątku dłużnika w postaci obciążonych nieruchomości wynosi 65.000 zł. Można zatem, w ocenie Sądu Rejonowego, przyjąć (choć jedynie teoretycznie), że udałoby się pozyskać z majątku dłużnika na pokrycie kosztów postępowania kwotę nie przekraczającą 65.000 zł, stanowiącą 10 % jego wartości. Pozostały majątek, przy założeniu, że nieruchomości są wolne od obciążeń, jest wart 182.000 zł. Reasumując, Sąd Rejonowy zważył, że wolny od obciążeń majątek dłużniczki nie pozwala na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Wnioskodawca w zażaleniu od powyższego orzeczenia zarzucił:

- obrazę art. 168 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez przyjęcie nierzetelnego sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego w zakresie kosztów postępowania i oszacowania majątku dłużniczki,

- obrazę art. 32 ust. 5 i art. 232 powołanej ustawy poprzez brak rozpatrzenia deklaracji wierzyciela dotyczącej możliwości uiszczenia zaliczki na potrzeby prowadzenia postępowania upadłościowego w jego wstępnej fazie.

Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 168 ust. 3 powołanej ustawy wierzyciel podniósł, że sprawozdanie sporządzone przez tymczasowego nadzorcę sądowego – W. K., jest nierzetelne w zakresie szacunku wartości majątku dłużniczki, jak również w zakresie kosztów postępowania upadłościowego. W ocenie skarżącego, wartość oszacowania nieruchomości jest rażąco zaniżona i nieadekwatna do jej rzeczywistej wartości. Stąd, zdaniem wierzyciela, błędnie określona została wartość likwidacyjna na kwotę 800.000 zł, podczas gdy stanowi ona 4 460 500 zł. Wierzyciel zarzucił także, że tymczasowy nadzorca sądowy nie uwzględnił w swym sprawozdaniu wartości ruchomości dłużniczki. Dodatkowo, w ocenie wierzyciela, majątek dłużniczki opisany przez nadzorcę może być niepełny. Nadzorca miał bowiem poważne trudności ze skontaktowaniem się z dłużniczką, która zaprzeczyła prowadzeniu działalności pod nazwą (...), jak również nie udostępniła całej dokumentacji firmy. Skarżący podniósł ponadto, że przyjęty czas trwania postępowania upadłościowego obejmujący dwa lata jest zawyżony.

Uzasadniając natomiast zarzut naruszenia obrazy art. 32 ust. 5 i art. 232 powołanej ustawy wierzyciel podniósł, że Sąd Rejonowy nie uwzględnił propozycji wnioskodawcy co do uiszczenia zaliczki na koszty postępowania w trybie art. 32 ust. 5 i art. 232 ustawy. W ocenie wnioskodawcy, jego chęć zaliczkowania kosztów postępowania upadłościowego jest na tyle istotna, że pozwoli ona syndykowi na przeprowadzenie likwidacji majątku dłużniczki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zaznaczyć wypada, że w sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze sprzed zmiany dokonanej ustawą z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. poz. 978 ze zm.), która weszła w życie z dnia 01 stycznia 2016 r. (art. 449 i 456).

Na gruncie sprawy niniejszej Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za swoje istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną ocenę prawną. W wypadku postanowienia oddalającego zażalenie wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w pierwszej instancji, w myśl ugruntowanej w judykaturze reguły, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń, lecz wystarczy stwierdzenie, że ustalenia te podziela i przyjmuje za własne. Konieczne jest jednak ustosunkowanie się do wszystkich zarzutów apelacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2006 r., II CSK 126/05, Lex nr 179973).

Zgodnie z art. 13 ust. 1 p.u.n., sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust. 2 p.u.n.). Jak stanowi art. 13 ust. 3 p.u.n., przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się, gdy zostanie uprawdopodobnione, że obciążenia majątku dłużnika są bezskuteczne według przepisów ustawy albo gdy dokonane zostały w celu pokrzywdzenia wierzycieli, jak również gdy zostanie uprawdopodobnione, że dłużnik dokonał innych czynności prawnych bezskutecznych według przepisów ustawy, którymi wyzbył się majątku wystarczającego na zaspokojenie kosztów postępowania.

Pierwszy zarzut zażalenia sprowadzał się do zakwestionowania sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego, który, zdaniem wierzyciela, w sposób nierzetelny oszacował majątek dłużniczki, jak również koszty postępowania upadłościowego. Wierzyciel zarzucił tutaj naruszenie art. 168 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.

W ocenie Sądu Okręgowego, nietrafny jest zarzut naruszenia art. 168 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, który dotyczy sprawozdania nadzorcy sądowego w czasie postępowania upadłościowego, a nie sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego.

Ponadto wskazać należy, że sprawozdanie tymczasowego nadzorcy sądowego ustanowionego w ramach zabezpieczenia postępowania upadłościowego, zostało sporządzone w oparciu o dokumenty dołączone do sprawozdania, w tym informacje uzyskane od urzędu miasta, starostwa powiatowego, naczelnika urzędu skarbowego, a następnie uzupełnione przez nadzorcę w piśmie z dnia 8 lutego 2016 r. Nadzorca podkreślił, że nie wszystkie instytucje, do których zwrócił się w sprawie stanu majątku i zobowiązań dłużniczki odpowiedziały na zapytania. Z kolei dłużniczka początkowo w ogóle nie współpracowała z nadzorcą sądowym (por. k. 136), zaprzeczała wręcz, aby w ogóle prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą A. D. (...) w O. oraz, aby posiadała dokumentację związaną z taką działalnością (por. k. 237). Ostatecznie jednak dłużniczka przesłała nadzorcy zbiór 16 kartek zawierających m.in. „uzupełnienie do sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego”, składki zbiorcze za miesiąc grudzień 2015 r., listę płac, ewidencję środków trwałych, zestawienie umów. Dokumenty te jako załączniki do sprawozdania, zostały załączone do sprawozdania i powołane jako materiał dowodowy przez Sąd Rejonowy. Zaznaczyć także trzeba, że dłużniczka nie stawiła się na termin w sądzie, celem przesłuchania (stawiennictwo obowiązkowe), w związku z czym Sąd Rejonowy uprawniony był do pominięcia dowodu z jej wysłuchania.

Należy wskazać, że sprawozdanie tymczasowego nadzorcy jest sporządzane do celów postępowania upadłościowego. Dzięki sprawozdaniom tak Sąd, jak i również uczestnicy postępowania upadłościowego uzyskują dostęp do wiedzy na temat stanu przedsiębiorstwa. Oczywiście tymczasowy nadzorca sądowy nie posiada uprawnień decyzyjnych, jego zadaniem jest obserwować majątek dłużnika. Jako osoba niezaangażowana w spór pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, a więc od nich niezależna, jest dla Sądu istotnym źródłem informacji.

W przedmiotowej sprawie w sprawozdaniu dokonano opisu przedsiębiorstwa dłużniczki, jej majątku, zobowiązań, jak też zestawiono te dane dokonując ich analizy na potrzeby postępowania upadłościowego. Z ustaleń tymczasowego nadzorcy wynika, że dłużniczka posiada nieuregulowane zobowiązania w łącznej wysokości 4.707.210, 53 zł, zaś łączna wartość likwidacyjna majątku dłużniczki wynosi 800.000 zł. Tymczasowy nadzorca sądowy trafnie podkreślił, że na rynku znajduje się wiele obiektów po siedliskach gospodarstw rolnych a ceny rynkowe są znacznie niższe niż wartości przyjęte w operatach szacunkowych sporządzanych dla banków w celu udzielenia kredytu (na taki zaś operat nieruchomości z roku 2007 powoływał się wierzyciel). W ocenie tymczasowego nadzorcy sądowego, podana przez wnioskodawcę wartość nieruchomości dłużniczki jest nierealna do uzyskania. Złożona przez wierzyciela wycena majątku dłużniczki jest bowiem wyceną dochodową przy tzw. sprzedaży niewymuszonej, sporządzoną dziewięć lat temu. Abstrahując jednak nawet od daty sporządzenia powołanego przez wierzyciela operatu, Sąd Rejonowy podkreślił, że w toku postępowań upadłościowych ceny nieruchomości nie uzyskują wartości choćby zbliżonych do cen oszacowania wykazanych w operatach szacunkowych.

W zaskarżonym postanowieniu Sąd I instancji uznał, że jakkolwiek dłużniczka jest niewypłacalna, to z uwagi na obecny stan jej majątku postępowanie upadłościowe nie może być prowadzone, albowiem nie ma możliwości pokrycia kosztów postępowania a tym bardziej zaspokojenia wierzycieli, co jest podstawowym celem egzekucji uniwersalnej.

Upadłość, co należy podkreślić nie może mieć na celu jedynie likwidację majątku oraz porządkowanie dokumentacji przez syndyka. Proces upadłości nie jest dobrodziejstwem dla dłużnika, a metodą na odzyskanie należności przez wierzycieli dłużnika. Syndyk nie jest zaś powołany aby zastępować, czy też wyręczać dłużnika z problemów w uporządkowaniu sytuacji, weryfikacji dokumentów i sprzedaży majątku. W toku postępowania w przedmiocie

ogłoszenia upadłości uzasadniona jest bardziej rygorystyczna ocena majątku dłużnika. W ocenie Sądu Okręgowego, na tym etapie postępowania niezbędna jest surowość ocen możliwości pozyskania środków finansowych w postępowaniu upadłościowym. Chodzi bowiem o ustalenie, czy efektem postępowania upadłościowego ma być tylko jego likwidacja i wygenerowanie kosztów postępowania, czy też zaspokojenie wierzycieli według reguł prawa upadłościowego. Celem upadłości nie jest bowiem sama likwidacja majątku i pokrycie kosztów postępowania, a rzeczywiste zaspokojenie wierzycieli.

Uwzględniając koszty postępowania upadłościowego, które tymczasowy nadzorca sądowy oszacował na kwotę 392 000 zł, osiągnięcie takiego celu w sprawie nie jest realne. Z niezakwestionowanych skutecznie ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że wartość majątku nieruchomego dłużniczki obciążonego hipotekami wynosi 650 000 zł. Można zatem przyjąć, jak prawidłowo wskazał Sąd Rejonowy, że z majątku tego udałoby się pozyskać jedynie 65 000 zł, co stanowi 10 % jego wartości (por. 345 i 346 Prawa upadłościowego i naprawczego). Pozostały zaś majątek ruchomy dłużniczki wynosi ok. 182 000 zł i to przy założeniu, że jest on wolny od obciążeń (czego definitywnie nie udało się w sprawie ustalić).

Na gruncie sprawy niniejszej wnioskodawca zgłosił zastrzeżenia odnośnie sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego. Nadzorca w piśmie z dnia 4 stycznia 2016 r. odniósł się jednak do zarzutów wierzyciela, podtrzymując treść sprawozdania w zakresie oszacowania majątku dłużniczki dotyczącej nieruchomości. Odnośnie braku oszacowania ruchomości tymczasowy nadzorca sądowy podał przyczynę ich pominięcia w sprawozdaniu z dnia 30 listopada 2015 r., podając, że po otrzymaniu materiałów w tym zakresie zweryfikuje ich wartość i ilość (k.227). Następnie na rozprawie w dniu 11 stycznia 2016 r. nadzorca oświadczył, że według jego wyceny wartość środków trwałych i urządzeń dłużniczki oceniona przez wnioskodawcę na kwotę 560 000 zł, wynosi aktualnie 150 000 zł. Nadzorca wskazał na rozprawie, że nadal nie otrzymał od dłużniczki dokumentów w postaci środków transportu ani środków trwałych, stąd nie wie, czy są one obciążone jakimiś prawami. Zdaniem nadzorcy, wartość tych środków wynosi ok. 30-40 tys. zł łącznie (k.234v). Ostatecznie w sprawozdaniu uzupełniającym z dnia 8 lutego 2016 r. nadzorca podał, że środki trwałe według ewidencji stanowiące wyposażenie zakładu dłużniczki stanowi wartość rynkową w wysokości od 50 000 zł do 120 000 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego, twierdzenia skarżącego na temat wartości majątku dłużniczki nie podważają poprawnych ustaleń Sądu upadłościowego. Dokonana ocena stanu majątkowego dłużniczki została w sprawie niniejszej oparta faktycznie wyłącznie w oparciu o sprawozdanie tymczasowego nadzorcy sądowego (i jego ustne wyjaśnienia złożone na rozprawie). Rzecz jednak w tym, w ocenie Sądu Okręgowego, że wierzyciel ograniczył się jedynie do twierdzeń na temat nierzetelności owego sprawozdania. Dla wykazania, że wartość nieruchomości dłużniczki jest daleko wyższa niż wartość obciążających ją hipotek wierzyciel nie przedstawił żadnego dowodu (poza operatem szacunkowym z 2007 r.). Wierzyciel faktycznie zatem ograniczył się do wyrażenia zastrzeżeń co do prawidłowości tej wartości w sprawozdaniu tymczasowego nadzorcy sądowego.

Wierzyciel nie zgłosił w trakcie przedmiotowego postępowania wniosku o powołanie dowodu z opinii biegłego. Jakkolwiek ocena, czy istnieje podstawa do ogłoszenia upadłości należy zawsze do sądu, to jednak art. 31 Prawa upadłościowego i naprawczego (obowiązujący do dnia 31.12.2015 r.) czy art. 35 powołanej ustawy (na zasadach ogólnych) stwarzały dla wnioskodawcy podstawę prawną do zgłoszenia takiego wniosku na okoliczność prawidłowości oszacowania majątku dłużniczki, ustalenia, czy majątek jej przedsiębiorstwa wystarczy na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Wierzyciel nie wykazał jednak w powyższym zakresie inicjatywy dowodowej. Wierzyciel nie złożył także zażalenia na postanowienie sędziego - komisarza o zatwierdzeniu sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego (por. k. 278v).

Tymczasem obowiązujący obecnie kontradyktoryjny model postępowania cywilnego wymaga, aby uczestnicy postępowania – także w toku sprawy upadłościowej – wskazywali dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Przeprowadzenie dowodu nie wskazanego przez strony (uczestników postępowania) nie jest obowiązkiem a uprawnieniem sądu (art. 232 zd. 2 k.p.c.). Należy zatem uznać, iż ciężar dowodu co do stanu majątku dłużnika celem wykazania, iż wystarcza on na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego obciążać powinien - zgodnie z ogólną regułą art. 6 k.c. - wierzyciela (na temat rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości, zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2000 r., V CKN 1117/00, opubl. w zbiorze LEX nr 56047 oraz z dnia 19 grudnia 2002 r., V CK 112/02, opubl. w zbiorze LEX nr 77067). Brak wykazania okoliczności uzasadniających żądanie obciążać musi zawsze podmiot na którym spoczywa ciężar tego dowodu. Sąd nie ma bowiem ani obowiązku, ani też możliwości wyręczania strony zastępowanej - jak w tym przypadku - przez profesjonalnego pełnomocnika w wyjaśnianiu treści istotnych dla rozstrzygnięcia stosunków, w sytuacji gdy wnioskodawca reprezentowany przez fachowego pełnomocnika pozostaje w tym zakresie bierny. Uczestnicy postępowania są zatem dysponentami postępowania dowodowego, sąd zaś jest zwolniony od odpowiedzialności za jego wynik (zob. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r., II CKN 70/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 113, z dnia 16 grudnia 1997 r., II UKN 406/97, OSNAPUS 1998, nr 21, poz. 6 oraz z dnia 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPUS 1999, nr 20, poz. 662).

Wprawdzie możliwość dopuszczenia przez Sąd dowodu z urzędu nie jest ograniczona tylko do sytuacji, gdy strony nie korzystają z pomocy pełnomocników procesowych, jednak korzystanie przez Sąd z uprawnienia dopuszczenia dowodu z urzędu może mieć miejsce jedynie na zasadzie wyjątku (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 maja 2011 r., III CSK 238/10 LEX nr 964473). Z kolei zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy m.in. w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00 (OSNC 2000, Nr 11, poz. 195) oraz w wyroku z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK 377 (OSP 2008, nr 1, poz. 8), uznać trzeba, że sąd powinien podjąć z urzędu inicjatywę dowodową wyłącznie w szczególnych przypadkach, a taki – w ocenie Sądu Okręgowego – w niniejszej sprawie nie zachodzi.

Odnosząc się natomiast do drugiego zarzutu zażalenia, tj. naruszenia przepisu art. 32 ust. 5 w związku z art. 232 Prawa upadłościowego i naprawczego, Sąd Okręgowy zważył, że również on nie jest uzasadniony. Konieczne jest przy tym jedynie odniesienie się do tego pierwszego przepisu, gdyż drugi odnosi się do właściwego postępowania upadłościowego. Zgodnie z art. 32 ust. 5 zd. 1 p.u.n., od wnioskodawcy sąd może zażądać zaliczki na koszty postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości pod rygorem odrzucenia wniosku. Wprawdzie wierzyciel we wniosku deklarował w razie trudności z pozyskaniem środków rozważenie uiszczenia zaliczki na uzasadnione koszty, ale brzmienie unormowania nie pozostawia, w ocenie Sądu Okręgowego, wątpliwości, że chodzi w nim o zaliczkę na koszty postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a nie na prowadzenie postępowania upadłościowego. W związku z tym sąd na etapie rozstrzygania wniosku o ogłoszenie upadłości nie jest, w ocenie Sądu Okręgowego, władny do żądania zaliczki, o której mowa w art. 232 Prawa upadłościowego i naprawczego (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 15 kwietnia 2016 r., sygn. akt VI Gz 57/16).

W świetle powyższego brak, w ocenie Sądu Okręgowego, podstaw do uznania, aby aktualny stan majątkowy dłużniczki pozwalał na zgromadzenie w ramach funduszów masy upadłości środków koniecznych dla pokrycia kosztów postępowania, a po ich pokryciu także na chociażby częściowe zaspokojenie wierzycieli (art. 61 Prawa upadłościowego i naprawczego).

W konsekwencji zarzuty podniesione przez wierzyciela są chybione, a tym samym jego zażalenie należało oddalić jako bezzasadne (art. 385 w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. i art. 35 Prawa upadłościowego i naprawczego).

SSO Elżbieta Kala SSO Marek Tauer SSR del. Artur Fornal