Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 11.03.2015 roku zasądził od pozwanej Gminy B. na rzecz powoda J. R. kwotę 3.224,31 zł z odsetkami od dnia 11.03.2015 roku, oddalając powództwo w pozostałej części i znosząc koszty procesu między stronami.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że powód wnosił o zasądzenie od pozwanego – Miasta B. kwoty 11.378,98 zł tytułem zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej za uprzednio wynajmowany lokal z ustawowymi odsetkami od dnia 01.05.2014 roku do dnia zapłaty. Pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości.

Sąd Rejonowy ustalił, że strony zawarły umowę najmu lokalu położonego w B. przy ul. (...). Powód dokonał wpłaty kaucji mieszkaniowej w łącznej kwocie 11.500 zł w latach 1973 do 1979, w dniu 12.06.1973 roku była to kwota 3.718 zł, w okresie od czerwca do grudnia 1978 roku kwota 4.887 zł a w styczniu 1979 roku kwota 1072 zł. W dniu 31.03.2014 roku powód zdał pozwanemu lokal.

Sąd Rejonowy uznał, iż w/o stan faktyczny pozostawał między stornami bezsporny, bowiem strony pozostawały w sporze co do zasadności roszczeń powoda o zwrot zwaloryzowanego świadczenia i co do sposobu jego waloryzacji.

Sąd Rejonowy wskazał na przepis art. 358 ¹ § 3 i 4 kc oraz na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22.09.2002 roku w sprawie III CZP 58/02, podzielając wyrażony w niej pogląd, że przepis art. 36 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego nie wyłącza możliwości stosowania waloryzacji wierzytelności o zwrot kaucji wpłaconej przez najemcę przed dniem 12.11.1994 roku. Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do zastosowania art. 358 ¹ § 3 kc, bowiem kwota 11.500 zł w momencie wpłat stanowiła około 3 krotność przeciętnego wynagrodzenia, a w momencie aktualizacji roszczenia o zwrot kaucji kwotę 1,15 zł, co w ocenie Sądu I instancji pozwala na uznanie, że doszło do istotnej zmiany siły nabywczej wartości tego świadczenia.

Sąd Rejonowy wobec tego dokonał wyboru metody zwaloryzowania tej kwoty mając na uwadze zasady współżycia społecznego i uzasadnione interesy stron, przy rozłożeniu ciężaru procesów inflacyjnych pomiędzy stronami. W tym celu Sąd porównał dokonywane wpłaty do aktualnej w ich dacie wysokości przeciętnego wynagrodzenia i uznał, iż w 1973 roku powód wpłacił równowartość 132,88 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, w 1978 było to 137,30% a w 1979 roku 20,12% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Łącznie kwota wpłaconej kaucji tj. 11.500 zł stanowiła 290% średniego wynagrodzenia miesięcznego. Z końcem kwietnia 2014 roku powstał obowiązek zwrotu kaucji na ten okres przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 3.976,80 zł, które jednak należało pomniejszyć o potrącone od pracowników składki na ubezpieczenie społeczne określone w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. o 13,71% tj. o kwotę 545,22 zł oraz o 19% podatku dochodowego od osób fizycznych tj. o kwotę 652 zł., co dało kwotę 2.779,58 zł, którą należało pomnożyć o wskaźnik 2,9, co dało kwotę 8.060,78 zł.

Następnie Sąd Rejonowy rozważał jak należy rozłożyć ryzyko spadku wartości siły nabywczej pieniądza pomiędzy stronami. Punkt wyjścia to rozłożenie tego ryzyka po połowie, jednak Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, że mieliśmy do czynienia z długotrwałym procesem. Sąd zauważył, że powód wpłacił kaucję na zabezpieczenie stosunku prawnego trwałego (najem na czas nieokreślony). Pewna niewielka inflacja, nawet utrzymująca się dłużej, objęta jest normalnym ryzykiem kontraktowym.

Sąd miał również na uwadze fakt, że przedmiot najmu po jego ustaniu wrócił do pozwanego a także okoliczności wskazane przez pozwanego w jego piśmie procesowym i uznał, że z uwagi na długotrwałość procesu i związany z tym szerszy zakres normalnego ryzyka kontraktowego związanego z procesami inflacyjnymi tym nieco większym ryzykiem winna być obciążona strona powodowa.

Sąd uznał, zatem, że proporcja 40% pozwany, 60% powód będzie proporcją odpowiednią. Stąd tytułem zwaloryzowanej kaucji zasądzono kwotę 3.224,31 zł z odsetkami od dnia wyrokowania, mając na uwadze, że powód odmówił przyjęcia świadczenia w wysokości niezwaloryzowanej, a zatem w tym zakresie pozwany nie popadł w opóźnienie oraz mając na uwadze, że orzeczenie waloryzujące świadczenie pieniężne ma charakter konstytutywny.

Orzeczenie o kosztach procesu wydano na mocy art. 100 kpc.

Apelację od w/o wyroku wniósł powód w zakresie jego punktów 1 i 3, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprze uznanie, iż kwota zasądzona wyrokiem stanowi odpowiednią waloryzację oraz poprzez zasądzenie odsetek od daty wyrokowani a nie od daty wymagalności.

Powód zarzucił ponadto błędną ocenę stanu faktycznego poprzez błędne wyliczenie zasądzonej kwoty.

Na tej podstawie powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie w miejsce kwoty 3.224,31 zł kwoty 10.240 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 01.04.2014 roku oraz zasądzenie kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych.

Z uzasadnienia apelacji wynika, że powód kwestionuje pomniejszenie kwoty wynagrodzenia z 2014 roku o należne składki na ubezpieczenie społeczne i o podatek dochodowy, co zdaniem powoda prowadzi do tego, iż do porównania przyjęto różne wynagrodzenia netto i brutto zamiast tylko brutto.

Na rozprawie apelacyjnej powód podtrzymał swoje w/o stanowisko, zaś pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację powoda należało uznać za bezzasadną.

Sąd Okręgowy podziela jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i czyni je podstawą własnych rozważań.

Zarzuty podniesione w apelacji nie znajdują uzasadnienia i w istocie sprowadzają się one do polemiki z przyjętą przez Sąd I instancji metodą waloryzacji kaucji mieszkaniowej. Zarzuty te w istocie nie dotyczą stanu faktycznego. Skarżący nie sprecyzował na czym miałby polegać błąd w ocenie stanu faktycznego rozumianego jako okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia.

Metoda dokonanej waloryzacji nie jest elementem stanu faktycznego a dotyczy jedynie sfery prawa materialnego. Powód kwestionując metodę wyliczenia waloryzacji kwoty pieniężnej zarzuca nieprawidłowe zastosowanie przepisu prawa materialnego tj. art. 358 ¹ § 3 k.c.

Sąd Okręgowy nie znajduje żadnej wadliwości w zastosowaniu przez Sąd I instancji przepisu art. 358 ¹ § 3 k.c., uznając tym samym zarzut apelacyjny za bezzasadny.

Ustawodawca nie zawarł w art. 3581 § 3 k.c. konkretnych mierników, nakazując sądowi każdorazowe rozważenie interesów obu stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Oznacza to, że sąd ma obowiązek wyważyć te interesy w granicach zasługujących na ochronę przy utrzymaniu właściwego stosunku między nimi (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 03.06.2015 roku w sprawie I ACa 141/15).

Tak właśnie uczynił Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie, dając wyraz dokonanej przez siebie w tym zakresie oceny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Dokonana w tym zakresie ocena nie ma przy tym charakteru dowolności, bowiem Sąd Rejonowy wskazał jakie okoliczności wziął pod uwagę rozdzielając ryzyko skutków inflacji i przyjmując, iż w większym zakresie ma ono obciążać powoda.

Sąd I instancji prawidłowo wskazał, iż w niniejszej sprawie ma znaczenie długotrwałość stosunku najmu, co oznacza, iż ryzyko inflacji nie może w większym stopniu obciążać pozwanego. Za istotne dla przyjęcia zwiększonego udziału powoda w ryzyku zmiany spadku siły nabywczej pieniądza należało uznać również, tak jak to uczynił Sąd Rejonowy, okoliczności wskazane przez pozwanego w odpowiedzi na pozew. Powód kwestionując wagę tych okoliczności zdaje się zapominać z jakim ustrojem mieliśmy do czynienia przed 1989 rokiem i o tym, iż pozwany nie mógł wówczas swobodnie dysponować ani substancją mieszkaniową ani uiszczaną przez lokatorów kaucją mieszkaniową ani tez ustalać wysokości czynszu najmu, bowiem był związany obowiązującymi w tym zakresie przepisami, w tym tymi wskazanymi w odpowiedzi na pozew. Pozwany nie mógł wobec tego w żaden sposób przeciwdziałać skutkom inflacji przez większość okresu objętego waloryzacją a kiedy mógłby już to zrobić wpłacona przez powoda kaucja utraciła już swoją wcześniejszą wartość.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji przyjmując, iż to powód w większym zakresie winien zostać obciążony ryzykiem spadku siły nabywczej pieniądza nie naruszył w/w przepisu Kodeksu cywilnego.

Ustawodawca w art. 358 ¹ § 3 k.c., jak już wcześniej wskazano, nie zawarł precyzyjnych kryteriów jakimi powinien kierować się Sąd dokonując waloryzacji, pozostawiając sądowi swobodę w tej kwestii. To praktyka orzecznicza wypracowała takie metody waloryzacji jakimi w niniejszej sprawie posłużył się Sąd Rejonowy. Sąd powinien więc porównać siłę nabywczą pieniądza w chwili powstania zobowiązania oraz w chwili orzekania.

Sąd Rejonowy przyjął dla porównania przeciętne wynagrodzenie uzyskiwane w chwili dokonywania wpłat na poczet kaucji oraz w chwili, w której nastąpiła okoliczność nakazującą dokonanie jej zwrotu. W niniejszej sprawie, chociażby z uwagi na znaczny upływ czasu miedzy tymi w/w momentami, nie było potrzeby stosowania innych bardziej skomplikowanych metod waloryzacji, tym bardziej, że i sam powód na taką metodę waloryzacji się powołuje w pozwie.

Sąd Rejonowy porównując przeciętne wynagrodzenia prawidłowo zauważył, że bez pomniejszenia przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w 2014 roku o nie istniejące w latach 70-tych XX wieku obciążenia, nie będzie możliwe przeprowadzenie adekwatnego porównania tych kwot. W chwili dokonywania wpłat na poczet kaucji wynagrodzenia miesięczne były wskazywane bez obciążeń podatkowych i bez obciążeń związanych z ubezpieczeniem społecznym tak jak to ma miejsce obecnie. Tym samym bez odjęcia tych aktualnych obciążeń mielibyśmy do czynienia z uchybieniem na które zwraca uwagę powód w apelacji – doszłoby do porównywania wynagrodzenia netto i brutto. Powód zdaje się zapominać, że po wprowadzeniu podatku dochodowego od osób fizycznych i składek na ubezpieczenie społeczne wypłacane wcześniej wynagrodzenia zostały ubruttowione o te właśnie składniki. Zastosowana przez Sąd I instancji metoda pozwoliła na uniknięcie tego uchybienia.

Odnosząc się do przyjętego przez Sąd I instancji terminu płatności odsetek, należy za poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16.01.2015 roku w sprawie III CSK 68/14, przyjąć, iż wyrok zasądzający zwaloryzowane świadczenie, ma charakter kształtujący.

Stanowisko to było już wielokrotnie wcześniej wyrażane zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego jak i sądów powszechnych i ma charakter ugruntowany. Oznacza ono, iż brak jest podstaw do zasądzania odsetek od zwaloryzowanej kwoty przed dniem wyrokowania bowiem dopiero wyrok zasądzający zwaloryzowane świadczenie pieniężne kształtuje na nowo obowiązek strony pozwanej, która dopiero z tą chwilą staje się zobowiązana do zapłaty innej niż nominalna kwoty pieniężnej. Sąd Rejonowy tak właśnie w tym zakresie wyrokował i nie popełnił przy tym żadnego uchybienia.

Biorąc powyższe pod uwagę apelację powoda jako bezzasadną na mocy art. 385 kpc należało oddalić.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 kpc i art. 99 kpc oraz na podstawie § 6 pkt 4 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzono na rzecz pozwanego jako strony wygrywającej proces kwotę 600 zł z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w postępowaniu apelacyjnym.