Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 3 grudnia 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. skierowane przeciwko K. N. i M. N. o zapłatę kwoty 371 złotych.

Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszej sprawie został wydany wyrok zaoczny w związku z tym, że pozwani nie stawili się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę i w żaden sposób nie zajęli stanowiska
w sprawie.

W tym wypadku, zgodnie z treścią art. 339 § 2 k.p.c. przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Wskazać należy, że Sąd Rejonowy nie poczynił żadnych ustaleń faktycznych w sprawie w związku z tym, iż powód nie przedstawił jakiegokolwiek dowodu na okoliczność zawarcia umowy konsorcjum, której celem było przejęcie przez powoda preparatów krwi pępowinowej przechowywanych w Centrum Onkologii Instytutu im. (...). Nie przedstawił również żadnych dowodów, które pozwoliłyby Sądowi Rejonowemu stwierdzić, czy pozwani w ogóle powierzyli do przechowania preparaty krwi. Sąd Rejonowy nie mógł zatem przekonać się
o istnieniu jakiegokolwiek stosunku prawnego między stronami, a co za tym idzie o zasadności domagania się zasądzenia dochodzonej pozwem kwoty.

Dalej Sąd Rejonowy podkreślił, że przepis art. 339 § 2 k.p.c. stanowi wyjątek od zasady, zgodnie z którą twierdzenia faktyczne powinny być poparte dowodami (art. 6 k.c., art. 3 k.p.c.). Z tego względu nie może być rozumiany w ten sposób, że w razie bierności strony pozwanej twierdzenia powoda korzystają z domniemania prawdziwości zawsze i w każdych okolicznościach, choćby były – jak w niniejszej sprawie – całkowicie gołosłowne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego.

W niniejszej sprawie twierdzenia powoda budzą uzasadnione wątpliwości
w rozumieniu art. 339 § 2 k.p.c.

Powód wskazał w uzasadnieniu pozwu, iż dochodzi od pozwanych zapłaty z tytułu przechowywania komórek macierzystych.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Na powodzie spoczywał obowiązek wykazania istnienia jak i wysokości dochodzonych wierzytelności (art. 6 k.c.). Powód zaś na tę okoliczność nie przedstawił żadnych dowodów i nie wykazał żadnych faktów pozwalających na ustalenie, że pozwani rzeczywiście zalegają z zapłatą rocznej opłaty. W szczególności powód nie przedstawił umowy konsorcjum i umów z klientami, z których wywodził swoje roszczenie. Całość materiału przedstawionego Sądowi Rejonowemu – niezależnie od wyżej wskazanych wątpliwości – stanowi w istocie własne twierdzenia powoda, że jakieś roszczenia mu przysługują, co w okolicznościach niniejszej sprawy nie pozwala na wydanie wyroku zasądzającego.

Zgodnie z przepisem art. 3 k.p.c., strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Wskazać należy, że to na stronie powodowej spoczywa ciężar dostarczenia sądowi materiału dowodowego, na podstawie którego mógłby on przekonać się o prawdziwości faktów uzasadniających żądanie, czyli na wykazaniu słuszności żądania.

W elektronicznym postępowaniu upominawczym powód powołał jako dowody: umowę konsorcjum, fakturę VAT oraz wezwanie do zapłaty, których ostatecznie nie przedstawił. Co więcej, w sytuacji gdy należało już je przedstawić w postępowaniu uproszczonym przed Sądem Rejonowym, dokumenty te również nie zostały wniesione. Taki stan rzeczy budzi poważne zastrzeżenia w kontekście art. 3 k.p.c.

Podnieść należy, że w przypadku, gdy na mocy art. 505 ³⁷ k.p.c. dochodzi
do przekazania sprawy do sądu właściwości ogólnej pozwanego przepis ten nakłada na powoda wymóg uzupełnienia pozwu złożonego elektronicznie w te elementy, których nie miał pozew w stadium elektronicznego postępowania upominawczego. Chodzi tu w szczególności o dołączenie dokumentów, a zwłaszcza dokumentu pełnomocnictwa, wykazującego na uprawnienie do reprezentowania powoda, którego złożenie
w elektronicznym postępowaniu upominawczym wyłączył ustawodawca (art. 89 § 1 zd. 2 k.p.c.). Dotyczy to również dowodów powołanych i opisanych w pozwie (art. 505 ³² k.p.c.). Jakkolwiek ustawodawca nie powiązał rygoru umorzenia postępowania w przypadku nieprzedstawienia dowodów powołanych pierwotnie na etapie elektronicznego postępowanie upominawczego to jednak, gdy dochodzi do rozpoznania sprawy w postępowaniu na skutek przekazania sprawy na mocy art. 505 ³⁷ k.p.c. niedochowanie powyższych obowiązków skutkuje ryzykiem przegrania procesu przez stronę, którą obciążał ciężar wykazania okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (6 k.c.).

W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu Rejonowego, powództwo należało oddalić.

Od powyższego wyroku apelację wywiodła strona powodowa, zaskarżając go w całości:

Skarżąca zarzuciła wyrokowi:

I. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

1) art. 339 § 2 k.p.c. poprzez odrzucenie domniemania prawdziwości twierdzeń powódki o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie, pomimo, że okoliczności te nie budzą uzasadnionych wątpliwości, jak też nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa, gdyż powódka zgłaszając w pozwie dowody z dokumentów w postaci: umowy zawarcia konsorcjum z dnia 20 lipca 2013 roku, faktury VAT (...) z dnia 23 maja 2014 roku oraz wezwania do zapłaty wskazała na podstawy faktyczne roszczenia o zapłatę;

2) art. 232 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia przez Sąd dowodów z urzędu, bowiem przy założeniu, że występują uzasadnione wątpliwości, co do powoływanych okoliczności faktycznych Sąd I instancji zobligowany był do ustalenia prawdy materialnej i podstaw faktycznych roszczenia;

3) art. 505 ³⁷ § 1 k.p.c. w związku z art. 130 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd I instancji wezwania do uzupełnienia braków formalnych pozwu w zakresie przedłożenia przez powódkę załączników wymienionych w pozwie, a stanowiących dowody z dokumentów w sprawie, a także poprzez przyjęcie przez Sąd, iż powódka zobowiązana była uzupełnić pozew o zgłoszone dowody i przedłożenie pełnomocnictwa, w chwili, gdy sprawa została w trybie art. 505 ³³ § 1 k.p.c. przekazana do Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi pomimo, iż w wezwaniu do uzupełnienia braków formalnych pozwu powódka została zobligowana wyłącznie do przedłożenia pełnomocnictwa udzielonego do reprezentacji w sprawie wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej;

II. naruszenia przepisów prawa materialnego, a to art. 6 k.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że powódka pomimo, iż zgłosiła w pozwie dowody z dokumentów w postaci: umowy zawarcia konsorcjum z dnia 20 lipca 2013 roku, faktury VAT (...) z dnia 23 maja 2014 roku oraz wezwania do zapłaty, to nie udowodniła podstaw faktycznych dochodzonego roszczenia, a także na skutek zawężającej wykładni art. 6 k.c. w zestawieniu z art. 339 k.p.c. wobec istnienia w niniejszej sprawie okoliczności wyjątkowych uzasadniających zobowiązanie powódki przez Sąd do przedłożenia dokumentów wskazujących na zasadność roszczenia.

W konkluzji apelujący wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanych - K. N. i M. N. solidarnie na rzecz powódki - (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwoty 371 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki solidarnie kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych;

2) ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania odwoławczego.

Nadto skarżący wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów:

- umowy zawarcia konsorcjum z dnia 20 lipca 2013 roku;

- faktury VAT (...) z dnia 23 maja 2014 roku;

- wezwania do zapłaty

na okoliczność ich treści.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i jako taka podlega oddaleniu.

Mając na uwadze, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym i Sąd drugiej instancji nie przeprowadzał postępowania dowodowego, to stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku zostaje ograniczone jedynie do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że na powodzie, jako podmiocie inicjującym postępowanie cywilne, ciąży obowiązek przedstawienia podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń (187 § 1 pkt 2 k.p.c.) oraz dowodów na jej poparcie (art. 232 k.p.c.).

Zaniechania na tej płaszczyźnie mogą prowadzić do stwierdzenia nieudowodnienia podnoszonych roszczeń i oddalenia powództwa, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że zaproponowany przez powoda i przedstawiony w toku postępowania materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie roszczenia powoda za udowodnione. Sąd Okręgowy w pełni podziela w tym zakresie ocenę dokonaną przez Sąd Rejonowy i wywód poczyniony dla jej uzasadnienia, przyjmując je za własne. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba jego ponownego przytaczania.

Wbrew zarzutom skarżącego, nie ma podstaw dla uznania, by Sąd pierwszej instancji naruszył wymieniony w apelacji przepis art. 339 § 2 k.p.c..

Niewątpliwie zachodziły w niniejszej sprawie podstawy do wydania wyroku zaocznego, gdyż spełnione zostały przesłanki wskazane w art. 339 § 1 k.p.c. (pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę), a równocześnie nie zaszła żadna z okoliczności wymienionych w art. 340 § 1 k.p.c. (pozwany nie żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności, nie składał też w sprawie ustnych ani pisemnych wyjaśnień). Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął sprawę wydając wyrok zaoczny, a zatem nie naruszył żadnego z wymienionych przepisów.

Z treści apelacji wynika, że zarzucanego w apelacji naruszenia art. 339 § 2 k.p.c. powód upatruje w tym, że pomimo zaistnienia przesłanek do wydania wyroku zaocznego, Sąd oddalił powództwo.

Zarzut ten jest całkowicie chybiony.

Skarżący pomija bowiem w swym wywodzie fakt, że domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda nie obowiązuje, jeżeli budzą one uzasadnione wątpliwości lub zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Z brzmienia przepisu wynika, że chodzi tu o kwalifikowaną postać wątpliwości, a mianowicie muszą być one uzasadnione. Te uzasadnione wątpliwości mogą powstać, np. gdy podane w pozwie okoliczności stają w sprzeczności z faktami powszechnie znanymi (art. 228 § 1 k.p.c.) lub faktami znanymi sądowi urzędowo (art. 228 § 2 k.p.c.).

Uzasadnione wątpliwości mogą też powstać w wypadku, kiedy twierdzenia powoda zawarte w pozwie odnośnie do stanu faktycznego sprawy są ze sobą sprzeczne, nie zawierają pełnego stanu faktycznego pozwalającego na rozstrzygnięcie sprawy, wskazują na brak legitymacji procesowej powoda lub pozwanego itp. Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Same bowiem twierdzenia powoda, wobec braku dokumentów je potwierdzających, nie pozwalały na przyjęcie, że po stronie powodowej występuje legitymacja procesowa czynna.

W wypadku zaistnienia uzasadnionych wątpliwości lub stwierdzenia, że okoliczności faktyczne przytoczone w pozwie zmierzają do obejścia prawa, sąd powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe, o ile powód zgłosił dowody (art. 232 i 6 k.c.). Jeżeli powód dowodów nie zgłosił, sąd oddala powództwo. W realiach przedmiotowej sprawy powód nie wykazał inicjatywy dowodowej zmierzającej do wykazania swojej legitymacji czynnej i idąc dalej wysokości ewentualnie przysługującego mu roszczenia.

Nadto należy podkreślić, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym to strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Rzeczą Sądu nie jest zarządzenie dochodzenia w celu uzupełnienia bądź wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy /patrz wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 roku, I CKU 45/96, OSNC 1997/6 – 7/76/. Tym samym Sąd Rejonowy nie miał obowiązku wzywania powoda do przedłożenia dowodów na poparcie jego twierdzeń.

Wreszcie trzeba zauważyć, że w realiach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do uzupełnienia postępowania dowodowego, poprzez przeprowadzenie dowodów z dokumentów załączonych przez skarżącego do apelacji.

Niewątpliwie strona powodowa, już na etapie wniesienia pozwu dysponowała dokumentami, które załączyła dopiero do rozpoznawanej apelacji. W postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji istniała zatem obiektywna możliwość powołania tych środków dowodowych, a strona tego nie uczyniła wyłącznie na skutek opieszałości lub błędnej oceny potrzeby jego powołania.

Specyfiką apelacji w postępowaniu uproszczonym jest ograniczenie do minimum możliwości przeprowadzenia przez sąd odwoławczy postępowania dowodowego.

W myśl art. 505 ¹¹ § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji co do zasady nie przeprowadza postępowania dowodowego, a może je przeprowadzić wyjątkowo w odniesieniu do dowodu z dokumentu.

Nawet jednak w przypadku dowodów z dokumentu, powyższy przepis nie oznacza, że w każdym przypadku, gdy strona apelująca przedłoży nowe dowody na etapie postępowania przed sądem drugiej instancji będą one dopuszczone jako podstawa nowych ustaleń faktycznych.

Stosownie bowiem do dyspozycji art. 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Strona, która dopuszcza się zaniedbania w zakresie przysługującej jej inicjatywy dowodowej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, musi się liczyć z tym, że sąd drugiej instancji jej wniosku dowodowego nie uwzględni (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2002 r., IV CKN 980/00, LEX nr 53922).

Występujący w art. 381 k.p.c. zwrot: "potrzeba powołania się na nowe fakty i dowody wynikła później" nie może być przy tym pojmowany - jak zdaje się to zakładać strona apelująca - w ten sposób, że "potrzeba" ich powołania może wynikać jedynie z tego, iż rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest dla strony niekorzystne, gdyż takie pojmowanie art. 381 k.p.c. przekreślałoby jego sens i rację istnienia. (...) ta ma być następstwem zmienionych okoliczności sprawy, które są niezależne od zapadłego rozstrzygnięcia pochodzącego od sądu pierwszej instancji. W realiach przedmiotowej sprawy nic nie stało na przeszkodzie, by przedmiotowe dowody został powołane w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

Zupełnie chybionym jest wreszcie zarzut naruszenia art. 505 ³⁷ § 1 k.p.c. w związku z art. 130 § 1 k.p.c., zaś sposób sformułowania tegoż zarzutu świadczy o niezrozumieniu przez skarżącego znaczenia, zakresu stosowania, jak i wzajemnego stosunku obu powyższych przepisów.

Trzeba więc przypomnieć, że przepis art. 505 ³⁷ § 1 k.p.c., jako norma szczególna wyłącza, w razie przekazania sprawy na podstawie art. 505 ³³ do sądu właściwości ogólnej, zastosowanie trybu naprawczego z art. 130 § 1 i art. 130 ¹ § 1 k.p.c. przez wezwanie strony do uzupełnienia braków pozwu pod rygorem zwrotu. Postępowanie naprawcze związane z rygorem zwrotu pisma może być stosowane wyłącznie we wstępnej fazie postępowania tj. przed nadaniem sprawie biegu. Przeszkoda do wydania nakazu zapłaty w rozumieniu art. 505 ³³ k.p.c. dotyczy sytuacji, w której postępowanie w sprawie jest wprawdzie dopuszczalne, lecz nie istnieją przesłanki pozytywne umożliwiające wydanie nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym lub pojawią się przesłanki negatywne. Postępowanie sądowe jest jednak wszczęte, zaś e-sąd podejmuje czynności umożliwiające dalsze procedowanie w sprawie, już z pominięciem przepisów art. 505 ²⁸ do (...) k.p.c.. Natomiast czynność przekazania sprawy do sądu właściwości ogólnej w związku ze stwierdzeniem braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym ma charakter czynności będącej nadaniem sprawie biegu. Model elektronicznego postępowania upominawczego przyjmuje zasadę pełnej kontynuacji postępowania zarówno w razie stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, w razie uchylenia nakazu zapłaty z urzędu, jak i złożenia sprzeciwu od wydanego nakazu zapłaty, a nie wszczęcia jej od nowa, gdyż sprawa zostaje przekazana do dalszego prowadzenia. Nie jest więc możliwe powtarzanie czynności wstępnych związanych ze stosowaniem mechanizmu walidacyjnego, albowiem oznaczałoby nie dającą się zaakceptować konstrukcję wzywania strony do usuwania braków uniemożliwiających nadanie sprawie biegu już po nadaniu jej biegu.

Zwrot pozwu na podstawie art. 130 k.p.c. jak i umorzenie postępowania na podstawie art. 505 ³⁷ k.p.c. są wprawdzie następstwem nieuzupełnienia braków pozwu, jednak cel tego uzupełnia jest odmienny, gdyż w pierwszym przypadku chodzi o wezwanie do uzupełnienia braków w celu nadania sprawie biegu i przesądza o skuteczności prawnej wniesionego pozwu, w drugim zaś celem tej czynności jest kontynuacja postępowania przed sądem właściwym według właściwości ogólnej, podczas gdy pozew wywołał już skutki prawne związane z jego wniesieniem (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2013 r., III CZP 66/13, OSNC 20014, nr 7-8, poz. 72).

W interesie strony leży uzupełnienie wcześniej złożonego wcześniej pozwu przez dołączenie wymienionych w nim dowodów w celu osiągnięcia celu procesu w postaci uwzględnienia powództwa. Powinność ta nie jest jednak obłożona rygorem zwrotu pozwu, czy umorzenia postępowania. Powód powinien dołączyć wskazane wcześniej dowody, mając na względzie skutki procesowe wynikające z tzw. ciężaru wspierania postępowania (art. 6 § 2 k.p.c.) i sankcje przewidziane w art. 207 i 217 k.p.c., których stosowanie wiąże się z rygorem pomijania spóźnionych twierdzeń i dowodów oraz konsekwencje związane z nieudowodnieniem swoich twierdzeń w postaci oddalenia powództwa (porównaj - uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2015 roku, III CZP 33/15, opublikowana w Biuletynie SN 2015 nr 6).

Wobec powyższego apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c..