Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2012 r. na rozprawie w S.

sprawy z powództwa W. Z. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej
w W.

o zapłatę i ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 29 maja 2012 r., sygn. akt I C 1051/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie III w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda W. Z. (1) kwotę 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 29 maja 2012 r. i oddala powództwo w pozostałej części,

2.  w punkcie V w ten sposób, że odstępuje od obciążenia powoda należnymi kosztami sądowymi,

3.  dodaje punkt VII następującej treści: Zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej
w W. na rzecz powoda W. Z. (1) kwotę 7.200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego

II.  oddala apelację w pozostałej części,

III.  zasądza od pozwanego (...) Spółki

Akcyjnej w W. na rzecz powoda W. Z. (1) kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym,

IV.  ustala, iż pozwany ponosi wszystkie koszty sądowe i szczegółowe wyliczenie tych kosztów pozostawia referendarzowi sądowemu Sądu I instancji.

SSA Dariusz Rystał SSA Iwona Wiszniewska SSA Eugeniusz Skotarczak

Sygn. akt I ACa 542/12

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 24 marca 2009 roku powód W. Z. (1) wniósł o:

1. zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda kwoty 49.601,95 złotych tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za koszty leczenia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2008 roku do dnia zapłaty;

2. ustalenie odpowiedzialności pozwanego za wszelkie konsekwencje mogące pojawić się na zdrowiu powoda w przyszłości, a nieujawnione w chwili obecnej, będące skutkiem wypadku z dnia 04 lipca 2007 roku;

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Powód swoje roszczenia wywodził w związku z wypadkiem komunikacyjnym z dnia 4 lipca 2007 roku w S., w wyniku którego powód, kierujący pojazdem D. (...) o numerze rejestracyjnym (...), został poszkodowany przez kierującego autobusem L. K., legitymującego się umową obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, zawartą z pozwanym zakładem ubezpieczeń. Zdaniem powoda - zakres i charakter doznanych przez powoda obrażeń ciała, jak również dalsze konsekwencje jakie z tego tytułu wynikły dla jego zdrowia, które szczegółowo opisał w treści pozwu, uzasadniają twierdzenie, iż przyznana jak dotychczas kwota zadośćuczynienia w kwocie 45.000 złotych nie jest adekwatna do doznanych krzywd i cierpień. Również wypłacone przez pozwanego pozostałe kwoty nie pokrywają w pełni roszczeń powoda.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł, że żądanie powoda jest wygórowane. Pozwany przyznał, że przyjął odpowiedzialność za przedmiotowe zdarzenie z dnia 04 lipca 2007 roku oraz wskazał, że wypłacił łącznie powodowi następujące kwoty: 90 000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia za trwały uszczerbek na zdrowiu, 2.164,78 złotych tytułem zwrotu kosztów leczenia oraz 4.848,00 złotych tytułem zwrotu kosztów opieki za okres od 28 sierpnia 2007 roku do 30 kwietnia 2008 roku. Zdaniem pozwanego - przyznane odszkodowanie, z uwagi na charakter doznanych przez powoda obrażeń ciała, utrzymane jest w granicach odpowiadających odczuwalnej na dzień wartości i winno zaspokoić roszczenia powoda w całości. Zakwestionował również niektóre wydatki wskazane przez powoda. Pozwany wskazał, iż nieuzasadnione jest żądanie powoda o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za skutki przedmiotowego wypadku na przyszłość, gdyż w przypadku powstawania w przyszłości szkód pozostających w bezpośrednim związku przyczynowym z tym wypadkiem i wykazania przez powoda, pozwany rozpatrzy roszczenia powoda.

W piśmie procesowym z dnia 15 lipca 2011 roku powód rozszerzył powództwo w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 114.601,95 złotych tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za koszty leczenia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2008 roku do dnia zapłaty. Powód podał, iż żądanie to obejmuje roszczenie z tytułu zadośćuczynienia w kwocie 110.000 złotych oraz roszczenie w przedmiocie zwrotu kosztów leczenia w wysokości 4.601,95 złotych.

Wyrokiem z dnia 29 maja 2012 roku (sygn. akt I C 1051/11) Sąd Okręgowy w Szczecinie:

I. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda W. Z. (1) kwotę 51.821,38 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej:

- od kwoty 50.000 zł od dnia 29 maja 2012 roku;

- od kwoty 1.821,38 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 18 lutego 2008 roku;

II. ustalił, że pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. ponosi odpowiedzialność za szkodę związaną ze stanem zdrowia, którą w przyszłości może ponieść powód W. Z. (1) w następstwie wypadku komunikacyjnego z dnia 4 lipca 2007 roku;

III. oddalił powództwo w pozostałej części;

IV. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.640,50 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

V. nakazał pobrać od powoda W. Z. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 1.399,76 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych;

VI. nakazał pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 1.399,76 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły ustalenia, zgodnie z którymi w dniu 04 lipca 2007 roku w S. L. K. - kierujący autobusem (...) o numerze rejestracyjnym (...), jadąc ulicą (...) od strony ul. (...), na skrzyżowaniu z ul. (...) nie dostosował prędkości do warunków panujących na drodze, w wyniku czego najechał na tył poprzedzającego pojazdu osobowego marki D. (...) o numerze rejestracyjnym (...), kierowanego przez powoda W. Z. (1). Ten ostatni pojazd siłą odbicia zjechał na pas ruchu przeciwnego, gdzie czołowo zderzył się z samochodem ciężarowym marki M. (...), który jechał z przeciwnego kierunku od strony ul. (...) w kierunku ul (...). Sprawcą powyższego zdarzenia był L. K..

Kolejno Sąd Okręgowy ustalił, że w wyniku tego zdarzenia powód doznał urazu wielomiejscowego, wielonarządowego, w tym złamania trzonów kręgów VLI,VL2, złamania krzyżowej, wielofragmentowego dostawowego złamania dalszego końca kości piszczelowej i kości strzałkowej prawej, złamania żeber ósmego i dziewiątego po stronie lewej, pęknięcia śledziony z krwiakiem pozaotrzewnowym, stłuczenia z krwiakiem moszny, infekcji na wysokości złamania dalszych nasad kości podudzia prawego, ubytek skóry podudzia prawego, a także złamania korony zęba 21 [jedynki górnej lewej].

Następnie Sąd Okręgowy ustalił, że bezpośrednio po wypadku z dnia 4 lipca 2007 roku powód był leczony w (...) Szpitalu im. (...). A. S. w Z. na Oddziałach Urazowo Ortopedycznej, Oddziale Intensywnej Terapii i Oddziale Chirurgii Ogólnej, gdzie przebywał do 28 sierpnia 2007 roku. Podczas powyższej hospitalizacji u powoda w dniu 06 lipca 2007 roku przeprowadzono zabieg usunięcia śledziony i założenia drenażu otrzewnowego, w dniu 11 lipca 2007 roku - zabieg krwawego nastawienia odłamów kości piszczelowej i zespolenie płytką F.; w dniu 27 lipca 2007 roku - zabieg rewizji ubytku skóry podudzia prawego, w dniu 10 sierpnia 2007 roku - zabieg usunięcia płytki F. i stabilizacji zewnętrznej kości podudzia prawego aparatem I. z powodu infekcji w okolicy prawego stawu skokowego, w dniu 13 sierpnia 2007 roku - zabieg korekcji ustawienia odłamów prawej kości piszczelowej.

W czasie pobytu w szpitalu powód korzystał z 2 sztuk materacy przeciwodleżynowych oraz 4 sztuk profilowanych poduszek do siedzenia, które nabył za kwotę 900 złotych i po opuszczeniu szpitala przekazał na jego rzecz w drodze darowizny.

Powód został wypisany do domu w dniu 28 sierpnia 2007 roku z zaleceniem chodzenia z pomocą kul łokciowych w gorsecie J. oraz stosowanie profilaktyki przeciwzakrzepowej i leków przeciwbólowych. Stwierdzono nadto niezdolność do pracy do 30 września 2007 roku.

Następnie Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 13 września 2007 roku do 19 września 2007 roku powód był leczony w (...) Szpitalu im. (...). A. S. w Z. z powodu martwicy tkanek miękkich i podudzia prawego na poziomie złamania oraz z objawami niedrożności jelit. W czasie hospitalizacji był leczony operacyjnie w dniu 14 września 2007 roku, gdzie został podany zabiegowi laparotomii, uwolnienia zrostów oraz płukania i drenażu jamy otrzewnowej. W dniu 26 września 2007 roku lekarz rodzinny usunął szwy u powoda.

W okresie od 15 listopada 2007 roku do 23 listopada 2007 roku powód był ponownie leczony w (...) Szpitalu im. (...). A. S. w Z. z powodu komplikacji pourazowych. W tym czasie z powodu ubytku skóry na podudziu prawym wykonano w dniu 16 listopada 2007r. przeszczep naskórkowy ubytku skóry podudzia prawego oraz usunięto obręcz obwodową aparatu I.. Powód został wypisany do domu w dniu 23 listopada 2007 roku z zaleceniem chodzenia z pomocą kul łokciowych z dotykaniem operowaną kończyna do podłoża. Zalecono mu także kontrolę ortopedyczną oraz stosowanie leków przeciwzakrzepowych i przeciwbólowych. Stwierdzono nadto niezdolność do pracy do 31 grudnia 2007 roku. W dniach od 14 stycznia 2008 roku do 15 stycznia 2008 roku powód był ponownie leczony w (...) Szpitalu im. (...). A. S. w Z., w czasie którego stwierdzono wygojenie się złamania podudzia prawego i w dniu 04 stycznia 2008 roku usunięto aparat I.. Następnie powód był leczony ambulatoryjnie i przechodził rehabilitację. Powód do marca 2008 roku był niezdolny do pracy. Następnie ponownie rozpoczął działalność zarobkową w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy ustalił również, że w dniu 03 sierpnia 2010 roku u powoda stwierdzono przewlekle zapalenie kości podudzia prawego — infekcję o etiologii staphylococcus aureus (...). Wystąpiła przetoka ropna i z tego względu zdecydowano o leczeniu go autoszczepionką. Metodę tę wybrano z powodu nieskutecznych, wielokrotnych terapii antybiotykami i ze względu na przewlekły już charakter zapalenia kości. Po trzynastym zastrzyku autoszczepionki stwierdzono zamknięcie przetoki, a klinicznie pacjent nie zgłaszał żadnych dolegliwości. W lutym 2011 roku powód zgłosił się ponownie, z uwagi na to, że przetoka otworzyła się i stwierdzono podczas badania u powoda dwie czynne przetoki podudzia prawego, okresowo zamykające się. Powód następnie przyjmował zmodyfikowane dawki autoszczepionki. W. Z. (1) za autoszczepionkę zapłacił kwotę 210 złotych.

Następnie Sąd Okręgowy szczegółowo ustalił daty, w jakich powód nabył środki lecznicze i dietetyczne, wskazując, czy ich stosowanie w procesie leczenia było zasadne. Sąd ustalił, że wśród środków leczniczych użycie preparatu „gripex max” za kwotę 11,50 złotych oraz preparatu do włosów V. (...) za kwotę 259,90 złotych nie miało zastosowania w procesie leczenia związanego z wypadkiem.

W. Z. (1) nadal odczuwa bole kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego promieniujące na klatkę piersiową i lewej kończyny dolnej, które okresowo nasilają się. Ma ogólnie złą tolerancję wysiłku. Okresowo występują u niego obrzęki stawu skokowego, swędzenie rany i sączenie z blizny podudzia prawego. Ponadto ma tendencje do uciekania stopy do środka i odczuwa bóle w okolicach kostki przyśrodkowej podczas chodzenia.

Sąd Okręgowy wskazał, jakie są między innymi następstwa uszkodzenia ciała doznanego przez powoda W. Z. (1) podczas wypadku komunikacyjnego z dnia 4 lipca 2007 roku. Przebyte wielofragmentowe złamanie trzonów kręgowych osłabiło jego funkcję podporową, a przemieszczenie się odłamów w kierunku kanału kręgowego zagrażało zmianami uciskowymi rdzenia kręgowego. W tym przypadku pomimo zwężenia kanału kręgowego na poziomie złamania nie doszło do uszkodzenia rdzenia kręgowego. Złamanie kości krzyżowej wygoiło się bez istotnego zaburzenia funkcji miednicy. Przebyte złamanie żeber nie wpłynęło na upośledzenie funkcji klatki piersiowej. Wielofragmentowe złamanie kości piszczelowej spowodowało deformację stawu skokowego, upośledzając w stopniu znacznym jego funkcję, jak również funkcję kończyny dolnej prawej, upośledzając chód i jego wydolność. Przebyty proces zapalny podudzia, aktualnie wygojony, może ulec wznowię w bliżej nieokreślonym czasie. Powstałe następstwa urazu uniemożliwiają poszkodowanemu uprawiania większości sportów, biegów, skoków i długiego chodzenia. Powyższe uszkodzenia spowodowały u powoda trwały uszczerbek na zdrowiu wynoszący łącznie 68 %, w tym: złamanie kręgosłupa lędźwiowego - 15 %; izolowane złamanie wyrostka poprzecznego - 3%; złamanie kości krzyżowej - 5 %; złamanie dwóch żeber - 10 %; złamanie kości piszczelowej - 15 %; ograniczenie ruchomości i zniekształcenia stawu skokowego z upośledzeniem funkcji ruchowej i statycznej stopy - 20 %. Następstwem uszkodzenia ciała doznanego przez powoda podczas wypadku komunikacyjnego była również utrata śledziony, która następnie doprowadziła do niedrożności jelita cienkiego z zadzierzgnięciem. Powód w związku z tym doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu 45 %. Obecnie powód nie odczuwa dolegliwości związanych z przebytym urazem śledziony. Odległy wpływ usunięcia śledziony na stan zdrowia chorego, a zwłaszcza ponowne zaburzenia w funkcjonowaniu jelit nie są jednak możliwe do przewidzenia. W przyszłości należy się jednak spodziewać nasilenia dolegliwości bólowych kończyny dolnej prawej w związku z przewlekłymi, nawracającymi stanami ropnymi kości podudzia prawego. Wskazana jest stała kontrola ortopedyczna i nie da się wyłączyć, że może dojść u powoda do zabiegu operacyjnego tego podudzia w przyszłości. W wyniku wypadku komunikacyjnego doszło u powoda do złamania zęba pierwszego górnego lewego. W związku z tym powód poddał się leczeniu stomatologicznemu. W jego toku dokonano ekstrakcji zęba pierwszego górnego lewego, a następnie w dniu 01 października 2007 roku dokonano ekstrakcji korzeni zębów 4. i 7. górnego lewego, a następnie dokonano opracowania zęba 2. prawego. W dniu 22 października 2007 roku dokonano szlifowania pod most. W dniu 15 listopada 2007 roku dokonano zamontowania mostu porcelanowego na tymczasowo. Z tego tytułu powód zapłacił kwotę 3140 złotych. Powyższe uszkodzenia zęba spowodowały trwały jednoprocentowy uszczerbek na zdrowiu. Przy istniejących brakach zębowych powoda, najlepszym sposobem leczenia jest uzupełnienia stałe w postaci mostu. Brak jest jednak uzasadnienia poniesionych przez pozwanego pełnych kosztów leczenia protetycznego mostem, ze względu na to, że pacjent przed wypadkiem miał braki zębowe uzupełnione protezą ruchomą.

Sąd Okręgowy ustalił ponadto, że powód w związku ze zdarzeniem z dnia 4 lipca 2007 roku odczuwa dolegliwości psychiczne polegające na ciągłym przeżywaniu urazu, unikaniu sytuacji przypominającej przebyty uraz oraz kłopotach ze snem. W związku z tymi dolegliwościami powód korzystał z pomocy psychologicznej i leczenia psychiatrycznego. Te dolegliwości zawierają cechy zaburzenia określanego jako zaburzenie stresowe pourazowe, które odpowiada pojęciowo nerwicy pourazowej. Dolegliwości zgłaszane przez powoda mają charakter mierny i zanikający. Związany z tym ubytek na zdrowiu wynosi nie więcej niż 5%.

Kolejno Sąd Okręgowy ustalił, że przed wypadkiem powód był silnym, dobrze zbudowanym mężczyzną, nie chorował, był spokojny. Prowadził aktywny styl życia, udzielał się towarzysko, pracował fizycznie, uprawiał sporty. Po wypadku stan fizyczny powoda zmienił się zdecydowanie, schudł, osłab, odczuwa stały ból o różnym nasileniu, często się denerwuje, jest niecierpliwy, źle sypia, odczuwa utrudnienia w poruszaniu się. Bezpośrednio po wypadku opiekę nad powodem W. Z. (2) sprawowała małżonka R. Z.. Przez większość pobytu powoda w szpitalu małżonka była przy powodzie i pielęgnowała go. Po wypadku obowiązki w prowadzonej przez powoda działalności gospodarczą polegającej na serwisie opon, przejął jego syn, zaś powód zatrudnił dodatkowych pracowników.

Sąd Okręgowy szczegółowo przedstawił również wymianę korespondencji pozaprocesowej pełnomocników powoda z (...) Zakładzie (...), daty, w jakich wpływały pisma do pozwanego i kwoty, jakich domagał się powód.

Pozwany ostatecznie w toku postępowania likwidacyjnego wypłacił łącznie powodowi W. Z. (1) kwotę 90.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za trwały uszczerbek na zdrowiu, kwotę 2.164,78 złotych tytułem zwrotu kosztów leczenia oraz kwotę 4.848,00 złotych tytułem zwrotu kosztów opieki za okres od dnia 28 sierpnia 2007 roku do dnia 30 kwietnia 2008 roku. Pozwany odmówił zapłaty dalej idących kwot.

Uwzględniając powyższe ustalenia, Sąd Okręgowy powództwo uznał za częściowo zasadne. Podał, że podstawę prawną żądania pozwu stanowią przepisy art. 436 § 2 k.c. w związku z art. 415 k.c. i art. 822 § 1 i § 4 k.c. oraz art. 189 k.p.c.

Wskazał, że w niniejszej sprawie nie stanowiło przedmiotu sporu, że przesłanki odpowiedzialności ubezpieczyciela zostały spełnione. Przytaczając przepisy art. 444 k.c. i art. 445 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, że ustalając wysokość zadośćuczynienia, wziął pod uwagę przede wszystkimi rodzaj uszkodzeń ciała doznanych przez powoda oraz ich skutki dla stanu zdrowia powoda, a także związane z tym cierpienia fizyczne i psychiczne. Sąd w tej mierze oparł się przede wszystkim na zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej oraz dowodach z przesłuchania strony powodowej i zeznań świadka R. Z., a także dowodach z opinii (...) w S., opinii biegłych z zakresu neurologii i ortopedii oraz opinii biegłego z zakresu psychiatrii. Następnie Sąd szeroko odniósł się do mocy dowodowej wskazanych opinii. W tym stanie rzeczy nie budzi wątpliwości Sądu I instancji, że doznane przez powoda uszkodzenia ciała i związane z nimi zabiegi rehabilitacyjne i lecznicze musiały skutkować dla niego ogromnymi cierpieniami fizycznymi i psychicznymi.

Podkreślił Sąd Okręgowy, że charakter powstałych u powoda uszkodzeń ciała wskazuje, że powód musiał bezpośrednio po wypadku odczuwać istotne dolegliwości bólowe, do których nasilenia musiały przyczynić się także przeprowadzane u powoda liczne zabiegi operacyjne. Cierpieniom fizycznym powoda towarzyszyły także jego cierpienia psychiczne, które były odczuwane przez powoda przez długi okres po wypadku. Dodatkowym źródłem cierpień psychicznych dla powoda był fakt jego długotrwałego leczenia i niepewne rokowania co do jego stanu zdrowia na przyszłość. Elementem wpływającym na poczucie doznanej przez powoda krzywdy było wyłączenie powoda z życia zawodowego i towarzyskiego na okres prowadzonego procesu leczenia i rehabilitacji, a następnie nadal występujące istotne ograniczenia w możliwości wykonywania pracy zarobkowej oraz wszelkich czynnościach wymagających istotnej aktywności ruchowej lub wysiłku fizycznego. Te okoliczności musiały być źródłem frustracji dla powoda, który przed zdarzeniem z dnia 4 lipca 2007 roku był osobą zdrową i aktywną zawodowo. Z powodu doznanych obrażeń powód wymagał przez długi okres opieki ze strony innych osób, co musiałoby być źródłem dyskomfortu i co wpływało na zwiększenie poczucia doznanej krzywdy. Rozmiar cierpień psychicznych i fizycznych powoda był bardzo duży, co powinno mieć istotny wpływ na wysokość przyznanego mu zadośćuczynienia.

Sąd Okręgowy uznał, że kwota 140.000 złotych stanowi odpowiednie w okolicznościach niniejszej sprawy zadośćuczynienie za wyrządzoną powodowi krzywdę. Kwota ta jest adekwatna do krzywdy doznanej przez powoda, a zarazem przedstawia dla niego istotną ekonomicznie wartość. Biorąc pod uwagę, że powód otrzymał uprzednio z tego tytułu kwotę 90.000 złotych, Sąd I instancji zasądził od pozwanego 50.000 złotych z uzupełniającego zadośćuczynienia. W pozostałej części powództwo o zapłatę zadośćuczynienia okazało się bezzasadne.

Odnosząc się do poniesionych przez powoda wydatków, Sąd Okręgowy wskazał, że bezzasadne jest domaganie się zwrotu całości wydatków poniesionych na leczenie stomatologiczne wynoszących 3140 złotych i zasadne było przyjęcie, że pozwanego powinien obciążać obowiązek zwrotu z tego tytułu jedynie kwoty 1345,71 złotych.

Brak podstaw do przyjęcia, że zasadne i celowe było poniesienie przez powoda wydatków na pas brzuszny, na zakup preparatu do włosów VICHY Dercos i leku pod nazw gripex max z uwagi na brak związku z ich poniesieniem ze skutkami wypadku z dnia 4 lipca 2007 roku.

Odmiennie Sąd Okręgowy ocenił celowość poniesienia pozostałych wydatków na leczenie powoda. Z tego względu zasadne jest żądanie zwrotu poniesionych z tego tytułu wydatków w kwocie 900 złotych na zakup 2 sztuk materacy przeciwodleżynowych oraz 4 sztuk profilowanych poduszek do siedzenia. Za celowe uznał Sąd Okręgowy także poniesienie pozostałych wydatków na leki, środki opatrunkowe i środki dietetyczne wynoszące łącznie 1438,62 złotych. Biorąc pod uwagę jednak, że powód otrzymał uprzednio z tego tytułu od powoda kwotę 517,24 złotych, Sąd I instancji zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1821,38 złotych z tytułu uzupełniającego odszkodowania. Powództwo o zapłatę odszkodowania w pozostałej części [to jest w zakresie kwoty 2780,57 złotych obejmujących wydatki na zakup preparatu vichy dercos i leku gripex, pasa brzusznego i pozostałą część wydatku na wstawienie mostu] jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

W konkluzji Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo o zapłatę podlegało uwzględnieniu w zakresie żądania kwoty 51821,38 złotych tytułem należności głównej obejmującej zadośćuczynienie w kwocie 50.000 złotych i odszkodowanie w kwocie 1821,38 złotych.

O odsetkach od powyższej kwoty Sąd I instancji orzekła na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Powód roszczenia o zwrot wydatków na leczenie zgłosił dopiero w dniu 15 stycznia 2008 roku i wtedy przedstawił faktury potwierdzające poniesienie tych wydatków. Licząc od tej daty termin 30 dni, przyjąć trzeba, że pozwany powinien zwrócić powodowi wydatki na koszty leczenia w dniu 14 lutego 2008 roku i nie czyniąc tego popadł z dniem następnym w opóźnienie, co uzasadniałoby przyznanie odsetek od kwoty 1821,38 złotych od dnia 15 lutego 2008 roku. Sąd I instancji będąc związany żądaniem pozwu, zasądził odsetki liczone od kwoty 1821,38 złotych od dnia 18 lutego 2008 roku daty.

Odmiennie ocenił Sąd Okręgowy kwestię biegu terminu roszczenia o odsetki od kwoty 50.000 złotych zasądzonej tytułem zadośćuczynienia. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd I instancji wziął pod uwagę, że dopiero zbadanie wszystkich okoliczności sprawy według stanu istniejącego na dzień zamknięcia rozprawy, w szczególności aktualnego stanu zdrowia powoda i skutków wypadku dla jego egzystencji, pozwoliło ustalić, że przyznane uprzednio przez pozwanego zadośćuczynienie w kwocie 90.000 złotych było zbyt małe i konieczne było dodatkowe zasądzenie z tego tytułu kwoty 50.000 złotych. Z tego względu uznano, że odsetki za opóźnienie w zapłacie tej kwoty należą się dopiero od dnia wyrokowania, czyli dnia 29 maja 2012 roku.

Odnosząc się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za wszelkie konsekwencje mogące pojawić się na zdrowiu powoda w przyszłości, a nieujawnione w chwili obecnej, będące skutkiem wypadku z dnia 04 lipca 2007 roku, Sąd Okręgowy przywołał przepis art. 189 k.p.c. Powołując się na wywody opinii biegłych wskazał, że wynika z nich jednoznacznie, że w przyszłości mogą ujawnić się także inne negatywne następstwa obrażeń ciała doznanych przez powoda w wyniku wypadku z dnia 4 lipca 2007 roku od tych, które były podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Tym samym jest prawdopodobne wystąpienie szkody przyszłej, za którą mógłby odpowiadać pozwany zakład ubezpieczeń. Okoliczność ta uzasadnia uwzględnienie powództwa w zakresie żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego, z tym, że Sad Okręgowy uznał, że należy w tym zakresie doprecyzować zakres odpowiedzialności pozwanego za szkodę doznaną przez pozwanego.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 100 k.p.c., z uwzględnieniem faktu, że powód wygrał sprawę w około 50 % części O nieuiszczonych kosztach sądowych, orzeczono na podstawie art. 113 i art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, przy czym na skutek omyłki rachunkowej Sąd nakazał pobrać od stron jedynie kwoty po 1399,76 złotych.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł powód zaskarżając wyrok w części, ponad kwotę uwzględniającą powództwo z tytułu zadośćuczynienia, tj. w zakresie kwoty 60.000,00 zł oraz w zakresie ustalenia terminu początkowego płatności odsetek ustawowych od tego żądania.

Podniósł zarzuty:

1. naruszenia przepisu prawa materialnego, tj.:

- art. 445 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się w przyjęciu, iż kwota 50.000,00 zł, przy uwzględnieniu wypłaconej w toku postępowania przedsądowego przez pozwanego wartości zadośćuczynienia, jest odpowiednia do doznanej przez powoda krzywdy, podczas gdy wartość ta nie stanowi kwoty adekwatnej do doznanej przez powoda krzywdy, jak również pominięciu innych - poza wskazanymi w uzasadnieniu wyroku - kryteriów ustalania zadośćuczynienia, które wskazują na zasadność całości żądania pozwu w zakresie tego roszczenia;

- art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię wyrażającą się w przyjęciu terminu początkowego płatności odsetek ustawowych od żądania z tytułu zadośćuczynienia począwszy od dnia wyrokowania, a to na skutek nieprawidłowego ustalenia, iż zbadanie wszelkich okoliczności sprawy nastąpiło dopiero na dzień zamknięcia rozprawy;

2. naruszenia przepisów postępowania mających wpływ na treść skarżonego orzeczenia, tj.:

- art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i sprzeczność ustaleń w zakresie orzeczenia u powoda jedynie kilkudziesięcioprocentowego trwałego uszczerbku na zdrowiu, w sytuacji gdy uszczerbek ten przekracza wartość 100%.

Formułując powyższe zarzuty wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie dodatkowo kwoty 60.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia, jak również zasądzenie odsetek ustawowych od żądania z tytułu zadośćuczynienia od dnia 18 stycznia 2008 r. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego wg norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych;

Ewentualnie:

2. uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Szczecinie;

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, wg norm przepisanych, podnosząc, że żądanie dopłaty do zadośćuczynienia już w wypłaconego jest wygórowane, w związku z czym nieuzasadnione.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się w znacznej części uzasadniona.

Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia są prawidłowe. Kontrola instancyjna wykazała, że znajdują one potwierdzenie w zgromadzonych dowodach i w konsekwencji Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjął je za podstawę swojego orzeczenia.

W pierwszej kolejności odnieść się należało do zarzutu dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i wadliwych ustaleń faktycznych dotyczących stopnia uszczerbku na zdrowiu powoda. Skarżący w tym zakresie podnosi, że Sąd Okręgowy ustalił jedynie kilkudziesięcioprocentowy trwały uszczerbek na zdrowiu, w sytuacji gdy uszczerbek ten przekracza wartość 100%.

Uważna lektura uzasadnienia do zaskarżonego wyroku wskazuje, zarzut ten jest chybiony. Sąd Okręgowy szczegółowo ustalił procentowo trwały uszczerbek na zdrowiu powoda (str. 13 – 15 uzasadnienia), opierając się przede wszystkim na wnioskach opinii biegłych z zakresu ortopedii, neurologii, psychiatrii oraz (...) w S., powołanych m.in. na tę właśnie okoliczność. I tak, wedle ustaleń Sądu I instancji: złamanie kręgosłupa lędźwiowego wynosiło 15 %, izolowane złamanie wyrostka poprzecznego - 3%; złamanie kości krzyżowej - 5 %; złamanie dwóch żeber - 10 %; złamanie kości piszczelowej - 15 %; ograniczenie ruchomości i zniekształcenia stawu skokowego z upośledzeniem funkcji ruchowej i statycznej stopy - 20 %. Powyżej wymienione uszkodzenia wynosiły łącznie 68 %. Takie ustalenie w pełni znajduje potwierdzenie w treści pisemnej opinii biegłych sądowych neurologa i ortopedy (k. 308), którzy z kolei bazowali na tzw. ocenie procentowej z załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2002 r. Nr 234, poz. 1974 ze zm.). Jednak w kolejnych akapitach uzasadnienia zawarte są dalsze ustalenia w tym przedmiocie. I tak, Sąd I instancji ustalił, że utrata śledziony, która następnie doprowadziła do niedrożności jelita cienkiego z zadzierzgnięciem, stanowiła trwały uszczerbek na zdrowiu wynoszący 45 %. Znajduje to potwierdzenie w treści opinii PUM w S. (k. 449). Kolejno, Sąd I instancji ustalił, że następstwem uszkodzenia ciała doznanego przez powoda podczas wypadku komunikacyjnego były również uszkodzenia zęba, które spowodowały trwały 1%-owy uszczerbek na zdrowiu. Znajduje to potwierdzenie w treści opinii PUM (dawniej: PAM) w S. (k. 360), przy czym Zakład Medycyny Sądowej również bazował na ocenie procentowej z powyższego rozporządzenia. Dolegliwości psychiczne (nerwica pourazowa) stanowiły natomiast ubytek na zdrowiu wynoszący nie więcej niż 5%, co wprost wynika z opinii biegłego psychiatry (k. 330). Jakkolwiek we fragmencie uzasadnienia dotyczącym oceny dowodów Sąd Okręgowy istotnie na str. 22 (k. 594) podał, że z wywodów opinii należy wyprowadzić wniosek o kilkudziesięcioprocentowym uszczerbku na zdrowiu, to jednak nie ulega wątpliwości, że Sąd I instancji wziął po uwagę wszystkie ww. uszkodzenia ciała i negatywne powikłania dla stanu zdrowia powoda, co wynika z poprzedzającego owo zdanie akapitu. Powyższe należy traktować co najwyżej w kategorii omyłki pisarskiej (nawet nie rachunkowej). Zwrócić trzeba uwagę, że Sąd I instancji nie stosował swego rodzaju „taryfikatora” i nie ustalał wysokości zadośćuczynienia według procentów trwałego uszczerbku na zdrowiu przeliczonych np. na średnie wynagrodzenie pracownicze. Reasumując, Sąd odwoławczy nie dopatrzył się żadnych uchybień w zakresie ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd pierwszej instancji, wskazujących na to, że powyższe ustalenia są sprzeczne z materiałem dowodowym.

Na uwzględnienie zasługiwał natomiast zarzut powoda w zakresie naruszenia art. 445 § 1 k.c. przejawiający się w uznaniu, że kwota 50.000,00 zł tytułem uzupełniającego zadośćuczynienia, przy uwzględnieniu wypłaconej w toku postępowania przedsądowego przez pozwanego wartości, jest odpowiednia do doznanej przez powoda krzywdy. Kontrola instancyjna wykazała, że ustalona przez Sąd I instancji wysokość kwoty zadośćuczynienia, zwłaszcza przy tak rozległych obrażeniach i późniejszych powikłaniach, jest rażąco niska. Zdaniem Sądu Apelacyjnego kwota 200.000 zł, której ogółem ostatecznie domagał się powód, jest adekwatna do usunięcia krzywdy powoda. Podkreślić należy, że powód jest stosunkowo młodym człowiekiem, aktualnie ma lat 47, natomiast w dniu zdarzenia miał lat 42. Przed nim kilkadziesiąt lat aktywnego życia. Niewątpliwie dotkliwe skutki wypadku drastycznie obniżyły komfort życia powoda. Zważyć należy, że przed wypadkiem powód cieszył się dobrym stanem zdrowia, był człowiekiem aktywnym, wysportowanym; uprawiał turystykę, również górską, prowadził samodzielnie serwis opon, wykonywał prace remontowe w swoim domu. Twierdzenia pozwu w tym zakresie nie są gołosłowne. Potwierdza to przede wszystkim dokumentacja fotograficzna (k. 125-133), której strona pozwana nie kwestionowała. Aktywności, a przede wszystkim tężyzny fizycznej w życiu codziennym niewątpliwie wymagała prowadzona przez powoda działalność gospodarcza polegająca na serwisowaniu opon, wymagająca z pewnością wysiłku i dużej sprawności ruchowej, związanej z podnoszeniem opon, schylaniem się, kucaniem celem ich zamontowania, co także widać na załączonym zdjęciu (k. 129). Skutki wypadku były długotrwałe, a niektóre są nieodwracalne. Przez dłuższy czas po wypadku powód był wyłączony z życia zawodowego, przebywając na długoterminowym zwolnieniu lekarskim w związku z niezdolnością do pracy. Leczenie szpitalne, unieruchomienie zdecydowanie wyłączyły go na jakiś czas z życia towarzyskiego. Biegli sądowi - neurolog i ortopeda potwierdzili, że już same przebyte złamania (kręgów, wyrostka poprzecznego, kości krzyżowej, żeber, kości piszczelowej z następowym nadwichnięciem stawu oraz znacznym ograniczeniem ruchomości stawku skokowego i skróceniem kończyny) powodowały znaczne cierpienia fizyczne i psychiczne, nie biorąc nawet pod uwagę schorzeń w postaci urazu wielonarządowego i urazu jamy brzusznej i moszny. Po wypadku nie jest możliwy w pełni powrót do dotychczasowego sposobu życia. Powstałe następstwa uniemożliwiają uprawianie większości sportów, biegów, skoków, długiego chodzenia (k. 307-308). Niewątpliwie drastyczne dla powoda było uruchomienie jego nogi w aparacie I., co wywołało traumę u dotychczas aktywnego fizycznie powoda, nie mówiąc już o bólu, poczuciu bezradności i świadomości uzależnienia od pomocy drugiej osoby z tym związanych. Powód miał i ma problemy z wygojeniem się ran, wdały się liczne stany zapalne, nastąpił duży zanik mięśni podudzia, pojawiały się nawracające stany ropne kości podudzia. Sąd Apelacyjny zauważa, iż Sąd Okręgowy niedostateczną wagę poświęcił skutkom wypadku, jakim była resekcja śledziony i związane z tym powikłania pooperacyjne. Na uwypuklenie zasługuje przede wszystkim nieodwracalność tego skutku. To, że aktualnie powód nie odczuwa, albo precyzyjniej: nie wiąże dyskomfortu konkretnie w związku z usunięciem tego organu, nie oznacza jeszcze braku po jego stronie krzywdy z tym związanej. Organ ten jest bardzo ważny dla organizmu, decyduje bowiem o odporności człowieka. Potwierdza to przesłuchanie powoda, który podał, że w związku z brakiem śledziony był zmuszony przyjmować serie autoszczepionek, szybko się męczy, wymaga więcej czasu na regenerację sił, jest podatny na infekcje (k. 544-545). Jak ważny jest to organ i jak doniosłą szkodę poniósł z tego tytułu powód, wskazuje również przyjęta przez biegłych wysoka ocena procentowa trwałego uszczerbku w wymiarze 45%. Również w sferze psychicznej powód poniósł niemały uszczerbek, przeżywając nerwicę (stres) pourazową. Na uwypuklenie zasługuje nagłość zdarzenia, świadomość nieodwracalności pewnych jego skutków. Jeżeli przypomni się, że oprócz bezpośredniego zderzenia z samochodem sprawcy, powód doznał czołowego zderzenia swojego samochodu osobowego z samochodem ciężarowym, a w wyniku doznanych obrażeń stan powoda był ciężki, przebył on długotrwałe i bardzo inwazyjne leczenie szpitalne, jak również operacje i leczenie naprawcze w związku z licznymi powikłaniami, to niewątpliwie ma to głęboki wpływ na jego psychikę, potęgując ogrom cierpień powoda. Na ciele powód posiada blizny pooperacyjne (na nodze prawej i brzuchu – k. 351), które będą mu przypominać o tym zdarzeniu, przy czym już nawet ubytek zęba w odcinku przednim żuchwy ma duże znaczenie dla sfery psychicznej, potęgując dyskomfort związany z widocznym wyglądem twarzy, nawet gdy uszczerbek jest zaopatrzony (k. 359). Wszystkie te elementy nakazują przyjąć, że doznana przez powoda krzywda jest bardzo wysoka i na tej podstawie Sąd Apelacyjny uznał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia za cierpienia psychiczne, ból jest kwota 200.000 zł (przy uwzględnianiu dotychczas wypłaconej przez ubezpieczyciela kwoty 90.000 zł i zasądzonej przez Sąd I instancji kwoty 50.000 zł). Dopiero świadczenie w tej wysokości stanowić będzie odczuwalną ekonomicznie wartość, rekompensując w pełni poniesioną przez powoda krzywdę. Nie jest to kwota wygórowana, biorąc pod uwagę rozmiar poniesionych przez powoda obrażeń, krzywd i pogorszenia jego sytuacji życiowej.

Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutu apelacyjnego dotyczącego daty początkowej płatności odsetek ustawowych od zasądzonego zadośćuczynienia. Jakkolwiek roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia jest roszczeniem pieniężnym i najnowsza linia orzecznicza wskazuje, że na podstawie art. 455 k.c. w związku z art. 481 k.c. odsetki należą się od dnia wskazanego w wezwaniu do zapłaty (w przypadku ubezpieczyciela termin ten dodatkowo modyfikowany jest przepisem art. 817 § 1 k.c.), to zasady tej nie można generalizować, tracąc z pola widzenia indywidualny charakter sprawy. W zależności od poszczególnych stanów faktycznych okoliczności wskazujące na rozmiar krzywdy poszkodowanego mogą mieć charakter dynamiczny, jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie. Na gruncie tej sprawy zważyć należy, że sam powód w roku 2009 „wyceniał” swoją krzywdę na dużo niższą kwotę, a dopiero w toku sprawy rozszerzył powództwo w zakresie roszczenia o zadośćuczynienie, na co niewątpliwie miał wpływ ciągle trwający i niezakończony proces leczenia powoda. Niewątpliwie rozmiar cierpień z tym związanych miał u powoda charakter rozwojowy. Strony prowadziły również korespondencję pozaprocesową w tym przedmiocie, a ubezpieczyciel w toku postępowania wypłacił dodatkową kwotę; wypłacone dotychczas zadośćuczynienie zamknęło się kwotą 90.000 zł. Dlatego w realiach tej sprawy Sąd I instancji zasadnie zasądził odsetki od zadośćuczynienia od dnia wyrokowania, mając na uwadze wszystkie okoliczności, które ujawniły się do dnia zamknięcia rozprawy. Z powyższych względów również dla Sądu Apelacyjnego data wyrokowania była adekwatną cezurą czasową, od której należą się odsetki od zasądzonego w wyroku reformatoryjnym zadośćuczynienia.

Z przedstawionych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. częściowo zmienił zaskarżonego orzeczenie w punkcie III w ten sposób, że zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda W. Z. (1) (dodatkowo) kwotę 60.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 29 maja 2012 r., oddalając powództwo (o odsetki od tej kwoty) w pozostałej części.

Apelacja powoda w pozostałej części, tj. w jakiej dotyczyła roszczenia odsetkowego, na podstawie art. 385 k.p.c. została oddalona.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów sądowych i zwrotu kosztów procesu zawarte w zmienionym punkcie V i dodanym punkcie VII zaskarżonego wyroku, a także III i IV sentencji wyroku Sądu Apelacyjnego jest konsekwencją uznania, że w ostatecznym rozrachunku, biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu, a następnie przedmiotu zaskarżenia, powód uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania, a mianowicie co do niewielkiej części wydatków i roszczenia odsetkowego (art. 100 k.p.c., mający również odpowiednie zastosowanie w postępowaniu odwoławczym poprzez art. 391 § 1 k.p.c.). Również z tego powodu niezasadne byłoby obciążanie powoda należnymi na rzecz Skarbu Państwa kosztami sądowymi i dlatego na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 tekst jednolity ze zm.) stosownie do wyniku postępowania to pozwanego obciążono obowiązkiem pokrycia wszystkich kosztów sądowych. Na koszty procesu poniesione przez powoda składało się wynagrodzenie pełnomocnika, będącego radcą prawnym ustalone adekwatnie do wartości przedmiotu sprawy w kwocie 7.200 zł w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (§ 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu) i w kwocie 2.700 zł w postępowaniu apelacyjnym, adekwatnie do wartości przedmiotu zaskarżenia (§ 12 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 6 przywołanego wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości). Sąd Apelacyjny pozostawiając referendarzowi sądowemu w Sądzie pierwszej instancji szczegółowe wyliczenie kosztów sądowych obciążających pozwanego kierował się dyspozycją art. 108 § 1 zd. drugie k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., mając zwłaszcza na uwadze wielość wydatków ponoszonych na wynagrodzenie biegłych.

SSA Dariusz Rystał SSA Iwona Wiszniewska SSA Eugeniusz Skotarczak