Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt

VIII Gz 105/16

POSTANOWIENIE

Dnia

5 sierpnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący

Sędziowie:

SSO Elżbieta Kala

SO Wojciech Wołoszyk

SO Wiesław Łukaszewski

po rozpoznaniu w dniu

5 sierpnia 2016 r.

w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa:

(...) z siedzibą we W.

przeciwko:

L. T.

zapłatę

na skutek zażalenia powoda na zarządzenie Przewodniczącego w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy z dnia 27 maja 2016 r. sygn. akt VIII GNc 565/16

p o s t a n a w i a :

uchylić zaskarżone zarządzenie.

Wojciech Wołoszyk Elżbieta Kala Wiesław Łukaszewski
Sygn. akt VIII Gz 105/16	VIII Gz 74/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym zarządzeniem Przewodniczący w Sądzie Rejonowy w Bydgoszczy zwrócił pozew. W uzasadnieniu tego zarządzenia podniesiono, iż co do zasady w sprawach o prawa majątkowe opłata stosunkowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu (art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). W przedmiotowej sprawie nie znajdzie natomiast zastosowania przepis art. 13 ust. 1a cytowanej ustawy przewidujący możliwość skorzystania z niższej opłaty sądowej (nie większej niż 1 000 zł) w przypadku, gdy sprawa dotyczy roszczeń z czynności bankowych. Roszczenie dochodzone przez powoda nie wynika jednak bezpośrednio z takiej czynności, powód bowiem wywodzi je z czynności cesji wierzytelności. Nadto powołany przepis – jako regulacja szczególna – nie powinien być interpretowany rozszerzająco. Tym samym czynność cesji nie należy do zdarzeń prawnych, które są związane z istotą stosunku kredytowego w rozumieniu przepisów prawa bankowego. Czynność ta stanowi autonomiczne źródło stosunku zobowiązaniowego w relacji do umowy kredytu bankowego łączącej inne podmioty. Z tych względów zarządzono zwrot pozwu na podstawie art. 130² § 1 k.p.c.

Zażalenie na to zarządzenie wniósł powód, który domagał się jego uchylenia oraz zasądzenia od pozwanego kosztów wywołanych wniesieniem zażalenia, a także zwrotu opłaty sądowej uiszczonej od zażalenia. Zarzucił naruszenie przepisu art. 13 ust. 1a ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia pozwu – poprzez jego niezastosowanie. Podniósł, że dochodzi roszczenia wynikającego z umowy kredytu zawartej przez pozwanego z bankiem, jego źródłem jest zatem czynność bankowa. Zwrócił uwagę, że ustawodawca w ramach przedmiotowej regulacji nie wyróżnił tej kategorii spraw ze względu na kryterium podmiotowe, a jedynie przedmiotowe. Zdaniem skarżącego znaczenie ma także i to, że celem ustawodawcy było obniżenie kosztów sądowych jakie ostatecznie będą ponosić pozwany zobowiązani do ich zwrotu powodowi, w razie wygrania przez niego sprawy. W konsekwencji – w ocenie powoda – w sprawie zachodzi podstawa do zwrotu całości opłaty uiszczonej od zażalenia gdyż zaskarżone zarządzenie wydane zostało z oczywistym naruszeniem prawa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie powoda zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z regulacją art. 13 ust. 1a ustawy z dnia z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm. – dalej jako „u.k.s.c.”) w sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128, z późn. zm.), opłata stosunkowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 1000 złotych. Przepis ten wszedł w życie w dniu 27 listopada 2015 r. i obowiązywał do dnia 15 kwietnia 2016 r., przy czym znajduje on zastosowanie także do postępowań wszczętych i niezakończonych przed tym dniem - do czasu zakończenia postępowania w danej instancji (art. 2 ustawy z dnia 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; Dz.U. z 2016 r., poz. 421).

Na tle powyższej regulacji zarysowała się w orzecznictwie sądów powszechnych rozbieżność w poglądach dotyczących zakresu jej zastosowania. Według stanowiska zajętego m.in. Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniach z dnia 29 stycznia 2016 r. (sygn. akt V ACz 65/16), z dnia 11 lutego 2016 r. (sygn. akt V ACz 111/16) oraz z dnia 13 kwietnia 2016 r. (sygn. akt V ACz 376/16), a także przez Sąd Okręgowy w Toruniu w postanowieniach z dnia 26 kwietnia 2016 r. (sygn. akt VI Gz 65/16) oraz z dnia 2 czerwca 2016 r. (sygn. akt VI Gz 93/16) – wszystkie opublikowane w Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych – przepis art. 13 ust. 1a u.k.s.c. znajdzie zastosowanie także w sytuacji gdy powód dochodzi roszczenia wynikającego z czynności bankowej, chociaż sam stał się wierzycielem na podstawie umowy przelewu wierzytelności - na mocy której wstąpił we wszystkie prawa dotychczasowego wierzyciela. Pojęcie „roszczenie wynikające z czynności bankowych” według tego poglądu rozumieć należy szeroko, przemawia bowiem za tym ratio legis wprowadzonej nowelizacji, które podporządkowane jest interesowi klientów banków, jako podmiotom słabszym. Przedmiotowa regulacja nie wprowadza ponadto rozróżnienia w oparciu o kryterium podmiotowe, co oznacza, że wysokość opłaty uzależniona jest od charakteru czynności będącej źródłem zobowiązania („czynność bankowa”), a nie od tego komu aktualnie wynikająca z niej wierzytelność przysługuje.

Odmienny pogląd prezentowany jest natomiast w orzecznictwie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie (m.in. postanowienie z dnia z dnia 25 maja 2016 r., I ACz 373/16, LEX nr 2047206), a także Sądu Apelacyjnego w Krakowie (zob. postanowienia z dnia 10 lutego 2016 r., I ACz 170/16, oraz z dnia 6 kwietnia 2016 r., I ACz 517/16 - opublikowane w Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych). Według tego poglądu nie jest wystarczające sięgnięcie do pierwotnej czynności prawnej, która spowodowała powstanie długu po stronie pozwanego, tj. do umowy kredytowej, jaką pozwany zawarł z bankiem. Równoważną podstawą roszczenia będzie w takim wypadku umowa cesji wierzytelności, która jest decydującą dla istnienia legitymacji czynnej w ramach przedmiotowego sporu.

W ocenie Sądu Okręgowego orzekającego w niniejszej sprawie należy podzielić pierwszy z powołanych wyżej poglądów.

Zgodzić się trzeba z poglądem, że decydujące znaczenie dla wykładni pojęcia „sprawy o roszczenia wynikające z czynności bankowych” powinien mieć fakt, iż dochodzona w niniejszej sprawie wierzytelność ma swoje źródło w stosunku prawnym wynikającym z takiej czynności, jaką w myśl art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy - Prawo bankowe jest umowa kredytu i to pomimo tego, że nie powstał on pomiędzy stronami procesu. Zdaniem Sądu nie powinno budzić wątpliwości, że cesjonariusz dochodzący od dłużnika roszczenia nabytego od cedenta w drodze przelewu nie dochodzi roszczenia wynikającego z umowy przelewu, lecz roszczenia powstałego mocą umowy zawartej wcześniej między cedentem a dłużnikiem (art. 509 i nast. k.c.; zob. także uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2005 r., III CZP 45/05, OSNC 2006, Nr 4, poz. 66). Słusznie wskazuje zatem skarżący, że przepis art. 13 ust. 1a u.k.s.c. wyróżniając powyższą kategorię spraw odwołuje się wyłącznie do kryterium o charakterze przedmiotowym. Bez znaczenia jest zatem ta okoliczność czy podmiot dochodzący roszczenia wynikającego z czynności bankowych pozostaje bankiem.

Należy także zgodzić się ze skarżącym, że ratio legis wskazanej regulacji należy upatrywać także w dążeniu do wyrównania pozycji wierzyciela i dłużnika w postępowaniu sądowym. Opłaty w takiej wysokości ponosiłby bowiem także dłużnik w przypadku złożenia środków zaskarżenia (art. 18 ust. 2 i art. 19 u.k.s.c.), a także w razie przegrania procesu (art. 98 i nast. k.p.c.).

W orzecznictwie podkreśla się, akcentując konieczność ścisłej wykładni przepisów o kosztach sądowych i ich gwarancyjny charakter, że stanowią one instrument polityki państwa służący regulowaniu relacji stron stosunków procesowych oraz – w szerszym ujęciu – stymulowaniu decyzji jednostek dotyczących sposobu prowadzenia swoich interesów i doboru środków ich ochrony. Spełniają one kilka ważnych funkcji, wśród których – poza funkcją fiskalną i organizacyjną – ważna jest także funkcja społeczna, polegająca na racjonalizowaniu zakresu ochrony prawnej (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1992 r., III CZP 143/92, OSNCP 1993, nr 5, poz. 78 oraz składu 7 sędziów z dnia 26 lutego 2015 r., III CZP 110/14, OSNC 2016, Nr 1, poz. 3). W tym kontekście nie można, w ocenie Sądu Okręgowego, przyznawać decydującego znaczenia dla zastosowania powołanej regulacji czynności przelewu – jako dokonanej z nabywcą wierzytelności przez jedną tylko ze stron tego stosunku.

Wraz z pozwem wniesionym w niniejszej sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika została uiszczona opłata w prawidłowej wysokości 1 000 zł, to zaś powoduje, że zwrot pozwu na podstawie art. 130² § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 ust. 1 u.k.s.c. nie był uzasadniony.

Zdaniem Sądu odwoławczego nie można natomiast zgodzić się z powodem, że w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki orzeczenia o zwrocie uiszczonej opłaty od zażalenia na skutek jego uwzględnienia z powodu oczywistego naruszenia prawa (art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. e u.k.s.c.). Zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonego zarządzenia odmienna niż dokonana obecnie przez Sąd rozpoznający zażalenie ocena prawna nie uzasadnia w żadnym razie słuszności poglądu, że w sprawie doszło do oczywistego naruszenia prawa, jak również że zachodzą podstawy do stwierdzenia tego naruszenia przez Sąd drugiej instancji. Zważyć należy, że stosowanie w toku orzekania odmiennych metod wykładni prowadzących nierzadko do odmiennych jej wyników i w konsekwencji różnych rozstrzygnięć jest rzeczą naturalną, jeżeli nie dochodzi do szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste – tj. możliwe do stwierdzenia bez dokonywania głębszej analizy prawnej (zob. m.in. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35, a także z dnia 13 czerwca 2013, V CSK 328/12, OSNC-ZD 2014, nr 3, poz. 56). W przedmiotowej sprawie taka sytuacja jednak nie zachodzi o czym świadczą także – opisane wyżej – rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych na tle przedmiotowej regulacji.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 i art. 398 k.p.c. Brak było natomiast podstaw do orzekania na tym etapie postępowania o kosztach postępowania zażaleniowego, sąd rozstrzyga bowiem o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.), a niniejsze postanowienie – dotyczące kwestii incydentalnej – nie jest takim orzeczeniem. Dopiero bowiem po ustaleniu, która ze stron wygrała proces możliwe będzie rozstrzygnięcie o zwrocie kosztów (obejmujących także koszty postępowania incydentalnego) zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1973 r., II CR 159/73, OSNC 1974, nr 5, poz. 90).

Wojciech Wołoszyk Elżbieta Kala Wiesław Łukaszewski

VIII Gz 105/16

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE