Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:SSA Krystyna Mielczarek

Sędziowie:SA Krzysztof Eichstaedt (spr.)

del. SO Barbara Augustyniak

Protokolant:sekr. sąd. Ewa Marciniak-Pawłowska

przy udziale Prokuratora Małgorzaty Fiszer Sieroń

po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2016 r.

sprawy

1.  H. B. oskarżonej o przestępstwa z art. 258 § 1 kk, z art. 271 § 1 kk i art. 271 § 3 kk i art. 18 § 2 kk w związku z art. 271 § 1 kk i art. 271 § 3 kk w związku z art. 11 § 2 kk w związku z art. 12 kk w związku z art. 65 § 1 kk,

2.  A. S. oskarżonej o przestępstwa z art. 258 § 1 kk, z art. 271 § 1 kk i art. 271 § 3 kk w związku z art. 12 kk w związku z art. 65 § 1 kk,

z powodu apelacji wniesionych przez obrońców

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 30 listopada 2015 r. sygn. akt IV K 2/12

1)  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2)  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. Ł. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną oskarżonej A. S. z urzędu w postępowaniu przed sądem II instancji;

3)  zwalnia oskarżone od kosztów postępowania przed sądem odwoławczym.

SSA Krzysztof Eichstaedt SSA Krystyna Mielczarek del. SSO Barbara Augustyniak

Sygn. akt II AKa 150/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2015r. wydanym w sprawie IV K 2/12 Sąd Okręgowy w Łodzi uznał oskarżoną H. B. za winną popełnienia przestępstw wyczerpujących dyspozycję :

1)  art. 258§1 k.k. i za to wymierzył oskarżonej karę 8 miesięcy pozbawienia wolności;

2)  art. 271§1 i 3 k.k. i art. 18§2 k.k. w zw. z art. 271§1 i 3 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz w zw. z art. 65§1 k.k. i za to wymierzył oskarżonej karę 1 roku pozbawienia wolności oraz karę 40 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 10 zł.

Tym samym wyrokiem sąd okręgowy uznał także oskarżoną A. S. za winną popełnienia przestępstw wyczerpujących dyspozycję:

1)  art. 258§1 k.k. i za to wymierzył oskarżonej karę 3 miesiące pozbawienia wolności;

2)  art. 271§1 i 3 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz w zw. z art. 65§1 k.k. i za to wymierzył oskarżonej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę 20 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 10 zł.

Za będące w zbiegu realnym przestępstwa sąd I instancji orzekł wobec oskarżonej H. B. łączna karę pozbawienia wolności w wymiarze 1 rok i 2 miesiące, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 4 lat, natomiast wobec oskarżonej A. S. sąd I instancji orzekł łączną karę pozbawienia wolności w wymiarze 7 miesięcy i jej wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat.

Wyrok sądu okręgowego w ustawowym terminie zaskarżyli w całości obrońcy oskarżonej A. S. oraz oskarżonej H. B..

Obrońca oskarżonej A. S. podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania (art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k.) oraz przepisów prawa materialnego (art. 258§1 k.k. i art. 271§1 i 3 k.k.), wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej od obu zarzucanych jej czynów (zobacz szerzej zarzuty i wnioski apelacyjne k. 5159-5170).

Obrońca oskarżonej H. B. podnosił natomiast jedynie zarzuty dotyczące obrazy przepisów postępowania (art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k., art. 4 k.p.k. i art. 5 k.p.k.) i w konkluzji wnosił o uniewinnienie oskarżonej od obu zarzucanej jej czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi meriti (zobacz szerzej zarzuty i wnioski apelacyjne k. 5152-5153).

Sąd apelacyjny zważył, co następuje

Apelacje obrońców oskarżonych nie zasługiwały na uwzględnienie. W pierwszej kolejności należy się odnieść do zarzutu naruszenia wynikającej z przepisu art. 7 k.p.k. zasady swobodnej oceny dowodów, który to zarzut podnoszą w pisemnych apelacjach obrońcy obu oskarżonych.

Uważana lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż brak jest racjonalnych podstaw do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia przepisu art. 7 k.p.k., skoro sąd meriti dokonał ustaleń faktycznych oraz oceny zgromadzonego materiału dowodowego w sposób zasługujący na ochronę przewidzianą przepisem art. 7 k.p.k., albowiem dokonana ocena:

1)  jest poprzedzona ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art.410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art.2 §2 k.p.k.);

2)  stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności, przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.);

3)  jest wyczerpująco i logicznie, z jednoczesnym uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art.424§1 pkt 1 k.p.k.) – podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1990r., OSNKW 1991r. z. 7-9, poz. 41 oraz wyrok Sąd Najwyższy z dnia 3 września 1998r., Prok. i Pr. – wkł. 1999r., nr 2, poz. 6.

Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi nieodparcie do wniosku, iż sąd meriti w sposób bardzo dokładny wskazał, jakim dowodom dał wiarę, a jakim odmówił waloru wiarygodności i dlaczego, kierując się przy tym zasadami omówionymi powyżej.

Skoro sąd apelacyjny całkowicie podzielił ustalenia oraz ocenę materiału dowodowego jaka dokonana została przez sąd I instancji, to w zaistniałej sytuacji brak jest racjonalnego uzasadnienia do tego, aby w treści niniejszego uzasadnienia przytaczać ponownie argumenty przemawiające za skazaniem obu oskarżonych za przypisane im przestępstwa, skoro uczynił to w sposób zasługujący na aprobatę sąd okręgowy, a stanowisko swoje w przekonywujący sposób uzasadnił, zaś sąd apelacyjny dokonane ustalenia oraz ocenę materiału dowodowego całkowicie aprobuje.

W ocenie sądu apelacyjnego niewątpliwie zestawienie następujących okoliczności jednoznacznie wskazuje na to, iż zasadnie postąpił sąd I instancji uznając, iż oskarżone: H. B. i A. S. działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, będąc uprawnione do wystawiania dokumentów w postaci zaświadczenia o wygranej, poświadczały nieprawdę co do tej okoliczności:

1)  zarówno oskarżona H. B., jak i oskarżona A. S., podpisały poświadczające nieprawdę zaświadczenia o wygranych;

2)  z ustaleń poczynionych przez sąd meriti jednoznacznie wynika, iż o procederze wystawiania fałszywych zaświadczeń o wygranych było powszechnie wiadomo w miejscu pracy oskarżonych;

3)  R. C. i M. W. przyznali, że wystawione na ich nazwiska zaświadczenia o wygranych poświadczały nieprawdę i otrzymywali je bezpośrednio od J. P. (1);

4)  o tym, iż oskarżona H. B. była dostawcą dla J. P. (1) zakwestionowanych zaświadczeń świadczą nie tylko zeznania J. B., która właśnie przez H. B. została nakłoniona do ich wystawienia, ale także logika następujących po sobie faktów, gdyż J. B. osobiście nigdy nie zetknęła się z J. P. (1)(co obie zgodnie potwierdzały), a zatem nie mogła od niej bezpośrednio otrzymać zlecenia i danych, na które miała wystawić zaświadczenia; dane na karteczkach pozostawiała jej H. B., która miała bezpośredni kontakt z J. P. (1);

5)  S. K. podała, iż nakłoniła m. in. oskarżoną A. S. do sporządzania poświadczających nieprawdę zaświadczeń o wygranych, a jej depozycje znalazły potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, o czym wspomina w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sąd meriti;

6)  w okolicznościach niniejszej sprawy znamienne jest to, iż wśród telefonicznych kontaktów J. P. (1) był zarówno telefon bezpośredni, jak i telefon do pracy S. K., a z kolei numer kontaktowy do J. P. (1) znajdował się w zapiskach S. K.;

7)  warte odnotowania jest także to, iż w dacie powstawania przedmiotowych zaświadczeń nie istniał jeszcze konflikt pomiędzy A. S. a S. K..

Obok zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. obrońcy H. B. i A. S. podnosili zarzut naruszenia przepisu art. 410 k.p.k. Odnosząc się do tego zarzutu należy odnotować, iż zarzut taki może być zasadny w przypadku, gdyby sąd opierał się na materiale dowodowym, który w sprawie nie został ujawniony bądź orzekał w oparciu jedynie o część ujawnionego materiału dowodowego. Art. 410 k.p.k. nakazujący uwzględnienie całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie, nie może być jednak rozumiany w ten sposób, że każdy z przeprowadzonych dowodów ma stanowić podstawę ustaleń sądu. Byłoby to oczywiście niemożliwe, gdy z różnych dowodów wynikają wzajemnie sprzeczne okoliczności. Nie można więc zarzutu opierać na tym, iż pewne dowody nie stanowiły podstawy ustaleń, jeżeli sąd rozważył je i ocenił ich znaczenie w sposób określony w art. 7 k.p.k. (podobnie: wyrok SN z dnia 26 marca 2014r., III KK 396/13, Lex nr 1451526; postanowienie SN z dnia 19 lutego 2014r., II KK 17/14, Lex nr 1425048; postanowienie SN z dnia 14 czerwca 2013r., IV KK 82/13, Lex nr 1350322; postanowienie SN z dnia 28 lutego 2013r., IV KK 389/12, Lex nr 1294454; wyrok SN z dnia 15 grudnia 2011r., II KK 183/11, Lex nr 1108458; wyrok SA w Krakowie z dnia 6 marca 2014r., II AKa 279/13, KZS 2014r.,nr 4, poz. 49).

Przechodząc bezpośrednio na grunt niniejszej sprawy nadmienić należy, iż autor apelacji nie wskazał aby sąd meriti wydając zaskarżony wyrok opierał się na nieujawnionych dowodach, natomiast faktycznie nie wszystkie dowody stanowiły podstawę ustaleń faktycznych, jednakże uważna lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku jednoznacznie wskazuje na to, iż sąd okręgowy rozważył wszystkie istotne dowody w sprawie i ocenił ich znacznie zgodnie z regułami zasady swobodnej oceny dowodów, a zatem w tym stanie rzeczy nie można skutecznie podnosić zarzutu naruszenia przepisu art. 410 k.p.k.

Obrońca oskarżonej A. S. obok zarzutu naruszenia przepisów postępowania (art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k.) podniósł również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, to jest art. 258§1 k.k. i art. 271§1 i 3 k.k. Odnosząc się do tego zarzutu należy w pierwszej kolejności nadmienić, iż obrońca oskarżonej aby skutecznie mógł podnosić ten zarzut, powinien wykazać, czego nie uczynił, iż w realiach niniejszej sprawy doszło do błędnego zastosowania wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego. Nie ulega wątpliwości, iż oskarżona A. S. miała świadomość istnienia i działania w warunkach zorganizowanej grupy przestępczej, a tym samym zachowaniem swoim wyczerpała znamiona przestępstwa z art. 258§1 k.k. Na okoliczność tą wskazuje nie tylko logika następujących po sobie faktów (była o tym mowa wcześniej), ale także depozycje S. K.. Nie ma także podstaw do tego aby podnosić zarzut naruszenia art. 271§1 i 3 k.k., skoro sąd okręgowy w sposób nie budzący wątpliwości wykazał, iż oskarżona A. S. działając m. in. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, będąc uprawnioną do wystawienia dokumentu potwierdzającego uzyskanie wygranej, poświadczała nieprawdę co do tej okoliczności.

Rolą obrony jest szerzenie wątpliwości mających skutkować wnikliwszą analizą materiału dowodowego i doprowadzenie do jak najpełniejszego wyeliminowania występujących w nim niezgodności. W razie braku możliwości ich usunięcia, zgodnie z zasadą in dubio pro reo oraz domniemaniem niewinności oskarżonego (oskarżonej) , wynikiem działania obrony będzie rozstrzygnięcie nieusuniętych sprzeczności na korzyść oskarżonego (oskarżonej). W przedmiotowej sprawie wątpliwości podnoszone przez obrońców w apelacjach nie są jednak wątpliwościami w rozumieniu art. 5 § 2 k.p.k.

Obrońca oskarżonej H. B. obok zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. (omówionych już wcześniej), podnosił także zarzut naruszenia art. 4 oraz art. 5 k.p.k.

Określona w art. 4 k.p.k. zasada obiektywizmu obejmuje zarówno dyrektywę bezstronności organów procesowych w odniesieniu do stron i innych uczestników postępowania, jak i zakaz kierunkowego nastawienia do określonej sprawy karnej. Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, zgodnie przyjmuje się, iż naruszenie art. 4 k.p.k. nie może w ogóle stanowić samodzielnej, autonomicznej podstawy apelacyjnej. Przepis ten określa bowiem ogólną dyrektywę postępowania i dopiero wskazanie tych przepisów ustawy procesowej, które miał sąd naruszyć, wbrew tej zasadzie obiektywizmu, o której ten przepis stanowi, czyni taki zarzut (chociażby) formalnie poprawnym (zobacz: postanowienie SN z dnia 21 listopada 2012r., IV KK 244/12, Lex nr 1232843; postawienie SN z dnia 20 listopada 2012r., V KK 92/12, Lex nr 1231665; postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 2012r., V KK 338/11, Lex nr 1163976; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 26 czerwca 2013r., II AKa 181/13, Lex nr 1356730; B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski, D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego – komentarz, Warszawa 2013r., Tom I, s. 45; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego – komentarz, Warszawa 2014r., Tom I, s. 60; P. Hofmanski, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego – komentarz, Warszawa 2011r., Tom I, s. 58).

Wynikająca z zasady domniemania niewinności (art. 5§1 k.p.k.) zasada in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k.) ma zastosowanie tylko wtedy, gdy pomimo przeprowadzenia wszystkich dostępnych dowodów, pozostają w dalszym ciągu niewyjaśnione okoliczności. W takiej sytuacji niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Wówczas wybiera się wersję, która dla oskarżonego jest najkorzystniejsza, choć nie wyklucza to tego, że mogło być inaczej, ale nie zdołano tego ustalić w sposób stanowczy. Skuteczne posłużenie się przez skarżącego zarzutem naruszenia przepisu art. 5§2 k.p.k. może przynieść skarżącemu oczekiwany efekt jedynie wówczas, gdy zostanie wykazane, że orzekający w sprawie sąd rzeczywiście miał wątpliwości o takim charakterze i rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonej. Dla zasadności tego zarzutu nie wystarczy zaś zaprezentowanie przez stronę własnych wątpliwości co do stanu dowodów. Dodać także należy, że przepis art. 5 § 2 k.p.k. wprost odnosi się do istnienia wątpliwości przy ustalaniu stanu faktycznego po stronie sądu orzekającego. O naruszeniu tego przepisu można zatem mówić wówczas, gdy sąd, ustalając, że zachodzą nie dające się usunąć wątpliwości, rozstrzygnie je na niekorzyść oskarżonej (podobnie wyrok SN z dnia 6 czerwca 2014r., V KK 358/13, Prok. i Pr. – wkł. 2014r., nr 9, poz. 5). Taka zaś sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie, a zatem brak było podstaw do skutecznego podnoszenia zarzutu naruszenia art. 5 k.p.k.

Kary jakie zostały orzeczone, zarówno za poszczególne czyny przypisane oskarżonym, jak i kary łączne, w ocenie sądu apelacyjnego nie noszą cech rażącej niewspółmierności w rozumieniu przepisu art. 438 pkt 4 k.p.k., zwłaszcza iż kary jednostkowe zostały orzeczone w dolnych granicach ustawowego zagrożenia, a kary łączne przy zastosowaniu zasady częściowej absorpcji, a nadto wykonanie wobec obu oskarżonych orzeczonych kar pozbawienia wolności zostało warunkowo zawieszone na okres próby.

Wysokość przyznanego wynagrodzenia dla obrońcy z urzędu, jest zgodna z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości regulującego przedmiotową kwestię.

Stosownie do treści przepisu art. 624§1 k.p.k. sąd apelacyjny zwolnił oskarżone H. B. i A. S. od ponoszenia kosztów sądowych za instancję odwoławczą, uznając iż ich uiszczenie przez w/wym. byłoby zbyt uciążliwe.