Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 30/15
POSTANOWIENIE
Dnia 16 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Halina Kiryło
w sprawie z powództwa R. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.
o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 16 czerwca 2015 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 11 grudnia 2014 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 120 (sto
dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 r. oddalił apelację
pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w C. z dnia 25 marca 2014 r. (mocą
którego przywrócono powódkę R. B. do pracy w pozwanym Zakładzie Ubezpieczeń
Społecznych Oddziale w B. na poprzednio zajmowane stanowisko pracy i na
dotychczasowych warunkach, zasądzono od pozwanego na rzecz powódki kwotę
7.350 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawiania bez pracy, pod warunkiem
podjęcia pracy przez powódkę, a także zasądzono od pozwanego na rzecz
2
powódki kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu) oraz zmienił postanowienie
zawarte w punkcie trzecim zaskarżonego wyroku w ten sposób, że zasądzoną od
pozwanego na rzecz powódki kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu
podwyższył do kwoty 960 zł, a nadto zasądził od pozwanego na rzecz powódki
kwotę 705 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i zażaleniowego.
Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną pozwanego. Skargę
oparto na podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego: 1/ art. 52 § 1 pkt 1
k.p.; 2/ art. 56 w związku z art. 52 § 1 pkt 1 k.p.; 3/ art. 7 pkt 4 w związku z art. 3
ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1182 ze zm.). Ponadto skargę kasacyjną
oparto na podstawie naruszenia przepisów prawa procesowego - art. 328 § 2 k.p.c.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz jego zmianę
przez uwzględnienie apelacji pozwanego i oddalenie powództwa; ewentualnie
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania przez Sąd drugiej instancji.
Jako przesłankę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano
występowanie w sprawie istotnych zagadnień prawnych, a także oczywistą
zasadność skargi.
Sformułowane przez skarżącego istotne zagadnienia prawne związane są z
wykładnią: 1/ art. 7 pkt 4 w związku z art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie danych
osobowych i pytaniem, czy powyższy przepis za przetwarzanie danych nakazuje
rozumieć jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, czy też
wyłączyć spod tego pojęcia należy operacje polegające na wyświetlaniu na ekranie
komputera i zapoznawaniu się z informacjami chronionymi?; 2/ art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
i pytaniami - a) czy za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w
rozumieniu pow. przepisu można uznać operacje polegające na wyświetlaniu na
ekranie komputera i zapoznawaniu się z informacjami chronionymi w celach innych
niż wykonywanie obowiązków służbowych?; b)czy jeżeli pracodawca wskazuje
pracownikowi obowiązki pracownicze jako podstawowe, która to kwalifikacja jest
wiążąca dla oceny zachowań pracownika przy stosowaniu powyższego przepisu?;
c) czy wysokie (nawet najwyższe) osiągnięcia w pracy oraz istotny wkład
pracownika w pracę zakładu pracy na przestrzeni dłuższego czasu mają kluczowe
3
znaczenie dla oceny, czy w konkretny przypadku naruszenia obowiązków przez
pracownika miało charakter „ciężki”?.
Co do wykładni art. 7 pkt 4 w związku z art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie
danych osobowych skarżący stoi na stanowisku, że przez przetwarzanie danych
należy rozumieć jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, takie
jak zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie,
udostępnianie i usuwanie, a zwłaszcza te, które wykonuje się w systemach
informatycznych. Sądy obu instancji przyjęły, że operacje polegające na
wyświetlaniu na ekranie komputera i zapoznawaniu się z informacjami chronionymi
nie stanowią przetwarzania danych, nie uzasadniając jednak bliżej swojego
stanowiska. Odnośnie wykładni art. 52 § 1 pkt 1 k.p. skarżący wyraził pogląd, że to
pracodawca decyduje (wyznacza pracownikowi), które z obowiązków są dla niego
podstawowe, zaś w przypadku gdy pracodawca nie wskazał wprost, które z
obowiązków pracownika są podstawowe, decyduje o tym przede wszystkim
charakter wykonywanej pracy. W sytuacji, gdy pracownik realizuje dla pracodawcy
istotne zadania o charakterze użyteczności publicznej, przetwarzając przy tym dane
osobowe osób trzecich, szczególnie wrażliwe i podlegające szczególnej ochronie,
podstawowe obowiązki mogą dotyczyć ochrony i przetwarzania tych danych, w tym
także danych zgromadzonych w systemach informatycznych. Ponadto konstrukcja
zwolnienia dyscyplinarnego opiera się na odpowiedzialności pracownika za
konkretne zdarzenie, na co wskazują chociażby krótkie terminy zastosowania tej
instytucji prawnej. Dlatego przy jej stosowaniu należy jedynie pomocniczo i w
ograniczonym zakresie zwracać uwagę na osiągnięcia zawodowe pracownika i jego
wynik w pracy, a skupić się wyłącznie na całokształcie okoliczności związanych z
danych zdarzeniem (zdarzeniami). Uzasadnienia wyroków Sądów obu instancji
wskazują, że przyjęły one, iż przy ocenie ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych należy brać pod uwagę nie tyle całokształt okoliczności
związanych z danym zdarzeniem (zdarzeniami), co całokształt pracy pracownika.
Z kolei oczywista zasadność skargi kasacyjnej jest konsekwencją tego, że
Sąd Okręgowy w ogóle nie odniósł się do istotnego zarzutu naruszenia art. 328 § 2
k.p.c., przez: brak wyjaśnienia, na jakiej podstawie Sąd ustalił, że dokonywane
przez powódkę i zakwestionowane przez pozwanego pobrania z kont
4
ubezpieczonych miały związek z porządkowaniem przez nią tych kont; brak
wyjaśnienia na jakiej podstawie Sąd uznał, że w następstwie dokonywanych i
zakwestionowanych przez pozwanego pobrań powódka wykonywała dalsze
czynności wchodzenia na raporty i ewentualnie w miarę potrzeby podejmowania
porządkowania konta podejmowała dalsze czynności; brak wyjaśnienia na jakiej
podstawie Sąd uznał, że „generalnie więc powódce zarzucono nie sam fakt pobrań
kont ubezpieczonych a jedynie sposób wyszukiwania kont do uporządkowania”;
brak wyjaśnienia na jakiej podstawie Sąd uznał, że zarzut pozwanego w stosunku
do powódki polega na nie otwieraniu przez nią raportów, brak wyjaśnienia
sprzeczności pomiędzy pisemnymi wyjaśnieniami złożonymi przez powódkę wobec
pracodawcy a jej wyjaśnieniami złożonymi w toku sprawy, brak wyjaśnienia
wewnętrznych sprzeczności w stanowisku procesowym i zeznaniach powódki w
zakresie, w jakim twierdzi ona, że danych z raportów nie kopiowała, a
twierdzeniem, że z wyświetlanych raportów sporządzała notatki celem późniejszej
ich weryfikacji; brak odniesienia się do przyznania przez powódkę w zeznaniach, że
przetwarzała dane z raportów za ubezpieczonych również poprzez sporządzanie z
nich notatek później nie wykorzystanych w pracy przy porządkowaniu kont, brak
odniesienia się do wyraźnych i stanowczych zeznań przełożonych powódki w
osobach A. B. i A. M., nie zaprzeczonych przez powódkę, że otwarcie w systemie
komputerowym i zapoznanie się przez powódkę z treścią raportu za
ubezpieczonego nie ma samo w sobie żadnego związku z porządkowaniem konta
ubezpieczonego, o ile później powódka nie skonfrontuje tych danych z danymi z
konta płatnika składek; brak odniesienia się do wskazanych w wypowiedzeniu
podstaw dla niego w postaci naruszenia przez powódkę zasad przetwarzania
danych osobowych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oraz w sposób
wystarczający do zarzutu naruszenia przez powódkę zasad obsługi stanu konta
ubezpieczonego w ramach funkcjonalności aplikacji PI; popadnięcie w wewnętrzną
sprzeczność twierdząc że pozwany zarzucił powódce bezpodstawne pobranie z
baz kilkuset dokumentów (raportów) i zarzucił „jedynie, że dokonując tylko pobrań
nie otwierając raportów nie była w stanie stwierdzić czy dane konto podlega
porządkowaniu czy nie”; popadnięcie w wewnętrzną sprzeczność twierdząc że
stwierdzenie przez pozwanego 96% niezasadności pobrań potwierdza zasadność
5
przyjętej przez powódkę metody która miała polegać na pobraniach raportów bez
późniejszej weryfikacji zasadności tej czynności. W ocenie skarżącego brak
odniesienia się Sądu Okręgowego do wyżej wymienionych zarzutów stanowi
oczywisty błąd, skutkujący brakiem możliwości prawidłowego i pełnego ustalenia
motywów rozstrzygnięcia. Dodatkowo skarżący motywuje oczywistą zasadność
skargi kasacyjnej naruszeniem przez Sąd Okręgowy art. 56 w związku z art. 52 § 1
pkt 1 k.p., przez: dokonanie w kontekście powyższego przepisu oceny zarzutu
„błędnego sposobu wyszukiwania kont do uporządkowania”, a więc zarzutu innego
niż wskazany w wypowiedzeniu, zamiast wskazanego w wypowiedzeniu zarzutu
„naruszenia przepisów ustawy o ochronie danych osobowych poprzez
bezpodstawne pobranie z baz danych kilkuset dokumentów (raportów) celem
nieuzasadnionego potrzebami pracodawcy pozyskania wiedzy o danych
ujawnionych w tym dokumentach”, brak oceny następujących, wskazanych w
wypowiedzeniu zarzutów: „naruszenia zasad przetwarzania danych osobowych w
Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych”, „naruszenia zasad obsługi stanu konta
ubezpieczonego w ramach funkcjonalności aplikacji PI”, oraz „złożenia
nieprawdziwych wyjaśnień odnośnie przyczyn i zakresu przetwarzania danych
osobowych”. Zdaniem skarżącego, Sąd winien odnieść się do wszystkich,
konkretnych zarzutów wskazanych w wypowiedzeniu, a nie dokonywać ich
drastycznie zawężającej interpretacji.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powódka wniosła o wydanie
postanowienia odmawiającego przyjęcia skargi do rozpoznania albo o oddalenie
skargi kasacyjnej (w przypadku przyjęcia skargi do rozpoznania), a ponadto o
zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania kasacyjnego,
w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie kwalifikowała się do przyjęcia celem jej
merytorycznego rozpoznania.
Skarga kasacyjna, jako szczególny środek zaskarżenia, służy realizacji
interesu publicznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Funkcje
6
postępowania kasacyjnego powodują, że wniosek o przyjęcie skargi do
rozpoznania oraz jego uzasadnienie powinny koncentrować się na wykazaniu, iż w
konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za interwencją Sądu
Najwyższego. Rozpoznanie skargi kasacyjnej następuje tylko z przyczyn
kwalifikowanych, wymienionych w art. 3989
§ 1 pkt 1-4 k.p.c. i tylko w przypadku
przekonania Sądu Najwyższego przez skarżącego, za pomocą jurydycznej
argumentacji, że zachodzi publicznoprawna potrzeba rozstrzygnięcia
sformułowanego w skardze zagadnienia prawnego przy jej merytorycznym
rozpoznawaniu.
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
W razie powołania tej przesłanki przedsądu, jaką jest występowanie w
sprawie istotnego zagadnienia prawnego, obowiązkiem skarżącego jest
wywiedzenie i uzasadnienie występującego w sprawie problemu w sposób zbliżony
do tego, jaki przewidziany jest przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez
sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 9 maja 2006 r., V CSK 75/06, niepublikowane). Sformułowanie zagadnienia
powinno zatem odwoływać się w sposób generalny i abstrakcyjny do treści
przepisu, który nie podlega jednoznacznej wykładni, a którego wyjaśnienie przez
Sąd Najwyższy przyczyni się do rozwoju jurysprudencji i prawa pozytywnego. Rolą
Sądu Najwyższego, jako najwyższego organu sądowego w Rzeczypospolitej
Polskiej, nie jest bowiem działanie w interesie indywidualnym, lecz powszechnym,
poprzez ochronę obowiązującego porządku prawnego przed dowolnością
orzekania i ujednolicanie praktyki stosowania prawa pozytywnego. Nie każde więc
orzeczenie, nawet błędnie wydane, zasługuje na kontrolę w postępowaniu
kasacyjnym (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r., II CZ
178/99, OSNC 2000 nr 7-8, poz. 147, z dnia 18 marca 2004 r., I PK 620/03, LEX nr
513011, z dnia 8 lipca 2004 r., II PK 71/04, LEX nr 375715 i z dnia 16 kwietnia
2008 r., I CZ 11/08, LEX nr 393883). Nie spełnia określonego w art. 3989
§ 1 k.p.c.
7
wymagania sformułowanie istotnego zagadnienia prawnego w sposób ogólny i
nieprecyzyjny, a zwłaszcza ograniczenie się do samego postawienia pytania, bez
odniesienia się do problemów interpretacyjnych przepisów (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 25 lutego 2008 r., I UK 332/07, LEX nr 452451 i z dnia 21 maja
2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491538).Nade wszystko zaś, nie stanowi istotnego
zagadnienia prawnego, uzasadniającego przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania, problem prawny, którego wyjaśnienie nie ma znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy w ustalonym stanie faktycznym (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 26 września 2005 r., II PK 98/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz.
243; zob. także T. Ereciński [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz pod
red. T. Erecińskiego, tom II, Warszawa 2012, s. 397).
Z kolei odnośnie tej przesłanki przedsądu, jaką jest oczywista zasadność
skargi kasacyjnej, należy w motywach wniosku zawrzeć wywód prawny
wyjaśniający, w czym wyraża się owa oczywistość i przedstawić argumenty na
poparcie tego twierdzenia (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia
2006 r., II CZ 28/06 LEX nr 198531, z dnia 10 sierpnia 2006 r., V CSK 204/06, LEX
nr 421035, z dnia 9 stycznia 2008 r., III PK 70/07, LEX nr 448289, z dnia 11
stycznia 2008 r., I UK 283/07, LEX nr 448205, z dnia 3 kwietnia 2008 r., II PK
352/07, LEX nr 465859 i z dnia 5 września 2008 r., I CZ 64/08). O ile dla
uwzględnienia skargi wystarczy, że jej podstawa jest usprawiedliwiona, to dla
przyjęcia skargi do rozpoznania niezbędne jest wykazanie kwalifikowanej postaci
naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego, polegającej na jego
oczywistości widocznej prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy
prawniczej, bez potrzeby wchodzenia w szczegóły czy dokonywania pogłębionej
analizy tekstu wchodzących w grę przepisów i doszukiwania się ich znaczenia
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2003 r., IV CZ 100/03, LEX
nr 82274, z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 218/07, LEX nr 375616, z dnia 26 lutego
2008 r., II UK 317/ 07, LEX nr 453107, z dnia 9 maja 2008 r., II PK 11/08, LEX nr
490364, z dnia 21 maja 2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491538 i z dnia 9 czerwca
2008 r., II UK 38/08, LEX nr 494134). W judykaturze podkreśla się, iż przesłanką
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania nie jest oczywiste naruszenie
konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego, lecz sytuacja, w której
8
naruszenie to spowodowało wydanie oczywiście nieprawidłowego orzeczenia. Sam
zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie
prowadzi wprost do oceny, że skarga kasacyjne jest oczywiście uzasadniona
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2003 r., I PK 227/02, OSNP
2004 nr 13, poz. 230, z dnia 11 stycznia 2008 r., I UK 285/07, LEX nr 442743, z
dnia 11 kwietnia 2008 r., I UK 46/08, LEX nr 469185 i z dnia 9 czerwca 2008 r., II
UK 37/08, LEX nr 494133).
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że
skarżący nie spełnił warunków stawianych w orzecznictwie Sądu Najwyższego
powołanym przesłankom przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Przede wszystkim chybiona jest teza o oczywistej zasadności skargi
kasacyjnej, będącej – zdaniem skarżącego – konsekwencją naruszenia przez Sąd
Okręgowy przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Przepis ten określa warunki, jakie powinno
spełniać uzasadnienie wyroku i adresowany jest do sądu pierwszej instancji.
Kasacyjna podstawa naruszenia prawa procesowego przez sąd drugiej instancji
wymaga zatem powiązania zarzutu naruszenia 328 § 2 k.p.c. z zarzutem obrazy
art. 391 § k.p.c. Trzeba przy tym pamiętać, że naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. z
reguły nie ma wpływu na treść wyroku, gdyż uzasadnienie sporządzane jest po jego
wydaniu (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 1 lipca 1998 r., I PKN 220/98,
OSNAPiUS 1999 nr 15, poz. 482; z dnia 9 lipca 1998 r., I PKN 234/98, OSNAPiUS
1999 nr 15, poz. 487; z dnia 7 kwietnia 1999 r., I PKN 653/98, OSNAPiUS 2000 nr
11, poz. 427 oraz z dnia 5 września 2001 r., I PKN 615/00, OSNP 2003 nr 15, poz.
352). Jednak wyjątkowo, niezgodne z art. 328 § 2 k.p.c. sporządzenie uzasadnienie
wyroku sądu drugiej instancji może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi
kasacyjnej, gdy niezachowanie jego wymagań konstrukcyjnych czyni zasadnym
kasacyjny zarzut naruszenia prawa materialnego przez jego zastosowanie do
niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 5 września 2001 r., I PKN 615/00, OSNP 2003 nr 15, poz. 352), gdy
uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do
wydania orzeczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN
1862/00, LEX nr 109420) lub gdy nie pozwala na jego kontrolę kasacyjną (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, LEX nr 78271).
9
W niniejszej sprawie nie można zasadnie twierdzić, że Sąd Okręgowy
dokonał subsumcji prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego stanu
faktycznego, czy też że uzasadnienie wyroku nie pozwala na kontrolę orzeczenia
przez Sąd Najwyższy. Skarżący upatruje naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (a w dalszej
kolejności – prawa materialnego w postaci art. 56 w związku z art. 52 § 1 pkt 1 k.p.)
w nieodniesieniu się przez Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku do zarzutów apelacyjnych dotyczących oceny dowodów i ustaleń
poczynionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, a stanowiących faktyczną
podstawę zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia.
Odnosząc się do tego zarzutu należy podkreślić, że sąd drugiej instancji
orzeka na podstawie materiału zebranego (i ocenionego) nie tylko w postępowaniu
w pierwszej instancji, ale również w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c.). Z
tej przyczyny podłożem wyroku sądu drugiej instancji są dokonane przezeń
ustalenia faktyczne, czego nie zmienia możliwość posłużenia się przez sąd
odwoławczy całym dorobkiem sądu pierwszej instancji i uznania jego ustaleń za
własne. Sąd odwoławczy - rozpoznając sprawę „w granicach apelacji” - w
szczególności dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając
dowody albo poprzestając na materiale zebranym w pierwszej instancji (por.
zwłaszcza uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008 nr 6, poz. 55; Monitor
Prawniczy 2008 nr 22, s. 37, z uwagami M. Kowalczuk; Palestra 2009 nr 1, s. 270,
z glosą G. Rząsy i A. Urbańskiego, a także wyroki z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK
526/04, LEX nr 177281; z dnia 11 kwietnia 2006 r., I PK 169/05, OSNP 2007 nr 7-8,
poz. 93; z dnia 2 lipca 2008 r., II PK 7/08, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 283 i z dnia
13 maja 2010 r., II PK 346/09, LEX nr 603423). Wynikający z art. 378 § 1 zdanie
pierwsze k.p.c. obowiązek sądu drugiej instancji oznacza w szczególności nakaz
wzięcia pod uwagę i rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i
wniosków, w tym wniosków dowodowych, których sąd ten nie musi uwzględnić, ale
ma obowiązek się do nich odnieść w uzasadnieniu orzeczenia (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010 r., I PK 41/10, LEX nr 667488 i z dnia 1
czerwca 2012 r., II PK 259/11, LEX nr 1243021). Jest to istotne zwłaszcza wtedy,
gdy w apelacji kwestionuje się ocenę dowodów i ustaleń poczynionych w pierwszej
10
instancji (wyroki z dnia 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09, LEX nr 602700 oraz z
dnia 10 czerwca 2013 r., II PK 300/12, LEX nr 1341270).
Tak stawiany zarzut naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1
należałoby zatem powiązać z kluczowym - w kontekście powyższych rozważań -
zarzutem naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Ten ostatni przepis nie został jednak objęty
przez skarżącego kasacyjną podstawą obrazy prawa procesowego. W
konsekwencji nie można zgodzić się z tezą o oczywistej zasadności skargi
kasacyjnej z uwagi na przypisywane Sądowi drugiej instancji kwalifikowane
uchybienia proceduralne, skoro uchybień tych nie można oceniać w świetle
właściwych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, a to z racji
nieuwzględnienia tychże przepisów w podstawie kasacyjnej.
Przechodząc do tej przesłanki przedsądu, jaką jest występowanie w sprawie
istotnych zagadnień prawnych, wypada stwierdzić, że owe zagadnienia zostały
sformułowane w formie pytań, bez generalnego i abstrakcyjnego odniesienia się do
treści powołanych przepisów oraz wyjaśnienia, w czym tkwią trudności w
dekodowaniu zawartych w nich norm prawnych. Przede wszystkim jednak,
poruszone przez skarżącego problemy prawne nie mają znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy w ustalonym stanie faktycznym. Nie można bowiem
zapominać, że zgodnie z art. art. 39813
§ 2 k.p.c., w postępowaniu kasacyjnym nie
jest dopuszczalne powoływanie nowych faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest
związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego
orzeczenia.
Warto zaakcentować to, że w przedmiotowej sprawie istota problemy
sprowadza się do pytania, czy pozwany był uprawniony do rozwiązania z powódką
umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., w związku z ciężkim
naruszeniem przez nią podstawowych obowiązków pracowniczych. Sąd Najwyższy
wielokrotnie wyrażał pogląd, że w pojęciu ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych w rozumieniu tego przepisu mieści się wina umyślna
oraz rażące niedbalstwo (zob. np. wyroki z dnia 11 września 2001 r., I PK 634/00,
OSNP 2003 nr 16, poz. 381, czy z dnia 27 października 2010 r., III PK 21/10,
LexPolonica nr 2793042). Tak więc w żadnym razie nie jest możliwe przyjęcie, że
sama bezprawność zachowania pracownika uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę
11
w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2008 r., II
PK 162/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 98). Nawet w przypadku wyjątkowo rażącego
naruszenia obowiązków pracowniczych, konieczną przesłanką rozwiązania
natychmiastowego umowy o pracę pozostaje przesłanka winy (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 10 marca 2015 r., II PK 105/14, LEX nr 1663403). W razie
rozwiązania umowy w tym trybie, ocena rodzaju i stopnia winy pracownika powinna
być dokonana w stosunku do naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych, jak i z uwzględnieniem zagrożenia lub naruszenia interesów
pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 1999 r., I PKN 188/99,
OSNAPiUS 2000 nr 22, poz. 818).
W przedmiotowej sprawie, analizując zarzucane powódce ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych w kontekście przepisów art. 52 § 1 pkt
1 k.p. w związku z art. 7 pkt 4 w związku z art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie
danych osobowych, Sąd Okręgowy ustalił, że powódka będąc zatrudniona u
pozwanego na stanowisku związanym z porządkowaniem kont ubezpieczonych i
płatników składek, realizowała swoje obowiązki dokonując wejść do kont tych
podmiotów przez wyświetlanie na ekranie komputera i zapoznając się z zawartymi
tam informacjami, czyniąc to wyłącznie w celach służbowych. Powódka nie
kopiowała pozyskanych w ten sposób danych, nie wynosiła ich na zewnątrz, nie
wykorzystywała ich w sposób niezwiązany z procesem pracy, lecz pozyskane dane
służyły jej do porządkowania kont płatników składek. W tak ustalonym stanie
faktycznym bezprzedmiotowe staje się zagadnienie prawne wyrażone w pytaniu,
czy za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu
przepisu art. 52 § 1 pkt 1 k.p. można uznać operacje polegające na wyświetlaniu na
ekranie komputera i zapoznawaniu się z informacjami chronionymi w celach innych
niż wykonywanie obowiązków służbowych, skoro powódka nie dokonywała
wymienionych czynności w celach pozasłużbowych. Nie ma też oparcia w stanie
faktycznym sprawy zagadnienie prawne dotyczące tego, czy jeżeli pracodawca
wskazuje pracownikowi konkretne obowiązki pracownicze jako podstawowe, to
kwalifikacja ta jest wiążąca dla oceny zachowań pracownika przy stosowaniu
zwolnienia z trybie powyższego przepisu. Można zgodzić się ze stanowiskiem
skarżącego, że to pracodawca decyduje (wyznacza pracownikowi), które z
12
obowiązków są dla niego podstawowe, zaś w przypadku, gdy pracodawca nie
wskazał wprost, które z obowiązków pracownika są podstawowe, decyduje o tym
przede wszystkim charakter wykonywanej pracy. W sytuacji, gdy pracownik
realizuje dla pracodawcy istotne zadania o charakterze użyteczności publicznej,
przetwarzając przy tym dane osobowe osób trzecich, szczególnie wrażliwe i
podlegające szczególnej ochronie, takie podstawowe obowiązki mogą dotyczyć
ochrony i przetwarzania tych danych, w tym danych zgromadzonych w systemach
informatycznych. Rzecz w tym, że nawet jeśli do podstawowych obowiązków
powódki na zajmowanym stanowisku należało przestrzeganie zasad ochrony i
przetwarzania danych drażliwych, dotyczących płatników składek, to jak wynika z
poczynionych przez Sądy ustaleń, w pozwanym zakładzie nie obowiązywała żadna
procedura, która zabraniałaby takiego sposobu porządkowania kont
ubezpieczonych i płatników składek, jaki stosowała powódka. Co więcej - w taki
sam sposób porządkowali konta ubezpieczonych i płatników składek także inni
pracownicy inspektoratu, a fakt ten był znany i akceptowany przez ich
przełożonych. Brak stosowanych procedur i tolerowanie przez pracodawcę przez
wiele lat sposobu wywiązywania się pracowników z ich obowiązków służbowych ma
znaczenie dla oceny bezprawności zachowania powódki. Wreszcie co do
stawianego przez skarżącego pytania, czy wysokie (nawet najwyższe) osiągnięcia
w pracy oraz istotny wkład pracownika w funkcjonowanie zakładu pracy na
przestrzeni dłuższego czasu mają kluczowe znaczenie dla oceny, czy w konkretny
przypadku naruszenia obowiązków przez pracownika miało charakter „ciężki”,
wypada stwierdzić, że wspomniane osiągnięcia powódka uzyskała stosując
zarzucany tej obecnie przez pozwanego tryb pracy i była za te osiągnięcia
wielokrotnie nagradzana. Okoliczność ta - wbrew sugestiom skarżącego - nie
przesądziła o uznaniu zachowania powódki jako zgodnego lub niezgodnego z
prawem, ale została uwzględniona przez Sąd drugiej instancji za mającą znaczenia
dla zakwalifikowania tego zachowania jako ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków, tak w znaczeniu obiektywnym (z punktu widzenia interesu
pracodawcy), jak i subiektywnym (z uwagi na ewentualny stopień zawinienia
pracownika).
13
Reasumując: wobec niewykazania istnienia powołanych w skardze
kasacyjnej przesłanek przedsądu, z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. należało orzec jak w
sentencji.
eb