Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 705/14
POSTANOWIENIE
Dnia 26 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa […] Bank S.A. w W.
przeciwko Gminie K.
z udziałem Prokuratora Prokuratury Okręgowej w G.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 26 czerwca 2015 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 czerwca 2014 r.,
1) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
2) zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.600 ( trzy
tysiące sześćset ) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna
jest oczywiście uzasadniona (art. 3989
§ 1 k.p.c.). Obowiązkiem skarżącego jest
sformułowanie i uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
w nawiązaniu do tych przesłanek (art. 3984
§ 2 k.p.c.), gdyż tylko wówczas może
być osiągnięty cel wymagań przewidzianych w art. 3984
§ 2 k.p.c. Rozstrzygnięcie
Sądu Najwyższego w kwestii przyjęcia bądź odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania wynika z oceny, czy okoliczności powołane przez skarżącego
odpowiadają tym, o których jest mowa w art. 3989
§ 1 k.p.c.
Pozwana wniosła o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
z powołaniem się na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego,
nieważność postępowania oraz oczywistą zasadność skargi kasacyjnej.
Za zagadanie prawne w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., uznała: 1) kwestię
wpływu odstąpienia od umowy, z której pochodzi przelana wierzytelność na
skuteczność umowy przelewu i istnienie samej wierzytelności oraz wpływu
odstąpienia od umowy, które unicestwia stosunek prawny i pochodzącą z niego
wierzytelność na konsekwencje prawne dla dłużnika scedowanej wierzytelności
i cesjonariusza wynikające z ewentualnych rozliczeń stron umowy, od której
odstąpiono w oparciu o przepis art. 494 k.c., oraz 2) kwestię wpływu wysokości
udzielonego kredytu zabezpieczonego umową przelewu wierzytelności, której
jedynym celem jest cel zabezpieczenia spłaty kredytu na fakt zaspokojenia
cesjonariusza przez dłużnika przelanej wierzytelności w wysokości przewyższającej
kwotę udzielonego cedentowi kredytu, a zatem również spełnienie celu
zabezpieczenia, a nadto 3) kwestię zakresu wierzytelności objętej przelewem
wynikającej z woli stron umowy przelewu w kontekście ograniczeń wynikających
z art. 509 § 1 k.c. i art. 3531
k.c. oraz prawną dopuszczalność zbycia w drodze
umowy prawa cywilnego - przelewu wierzytelności świadczenia publicznoprawnego,
jakim jest podatek od towarów i usług VAT należny od wierzytelności będącej
3
przedmiotem przelewu w związku z istnieniem dwóch odrębnych reżimów
prawnych, tj. prawa prywatnego (cywilnego) i publicznego oraz konsekwencji z tego
wynikających.
Przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania w związku z występowaniem
w sprawie istotnego zagadnienia prawnego wymaga wskazania problemu
o charakterze abstrakcyjnym, nierozstrzygniętego w dotychczasowym
orzecznictwie i wymagającego pogłębionej wykładni (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z 2 października 2001 r., I PKN 129/01, OSNP 2003, nr 18, poz. 436).
Zagadnienie to musi być nadto „istotne” ze względu na wagę zawartego w nim
problemu interpretacyjnego dla systemu prawa, a podstawa faktyczna i prawna
rozstrzygnięcia wydanego w sprawie, w której zapadł zaskarżony wyrok musi
pozostawać w związku ze sformułowanym przez skarżącego zagadnieniem
prawnym i pozwalać na jego rozstrzygnięcie. Przy rozpoznawaniu sprawy
w postępowaniu kasacyjnym Sąd Najwyższy nie mógłby bowiem wyjść poza
granice zaskarżenia i podstawy skargi kasacyjnej (art. 39813
§ 1 k.p.c.); związany
byłby też ustaleniami faktycznymi Sądów meriti przyjętymi za podstawę
rozstrzygnięcia (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
W sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, jeżeli Sąd Najwyższy
wyraził swój pogląd we wcześniejszym orzecznictwie na temat sposobu, w jaki
należy rozwiązać przedstawiony problem, a nie zachodzą okoliczności
uzasadniające zmianę tego poglądu.
W sformułowanym zagadnieniu prawnym pozwana akcentuje, że po
zawarciu umowy przelewu wierzytelności o zapłatę wynagrodzenia za roboty
budowlane odstąpiła od umowy, na podstawie której miała powstać przelana
wierzytelność, a to spowodowało konieczność rozliczenia się stron tego stosunku
prawnego stosownie do art. 494 k.c., z takim skutkiem, że wierzytelność będąca
przedmiotem przelewu przestała istnieć. Pozwana pomija jednak okoliczność,
że do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy doszło w czasie, gdy umowa
łączącą ją z wykonawcą robót budowlanych (cedentem) była już w istotnej części
wykonana, a zgodnie z ustalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego świadczenia
z umowy o roboty budowlane, jeśli nawet nie jest podzielne w ścisłym znaczeniu
4
tego pojęcia ustalonym w art. 379 § 2 k.c., to mogą być spełniane częściowo,
w miarę ukończenia poszczególnych etapów prac, stanowiących pewien fragment,
składający się na całość obiektu (por. wyroki Sądu Najwyższego z 19 marca 2004 r.,
IV CSK 172/03, OSNC 2005, nr 3, poz. 56, z 17 lipca 2008 r., II CSK 112/08,
nie publ., z 12 października 2011 r., II CSK 63/11, nie publ.). Oświadczenie
o odstąpieniu od takiej umowy nie odnosi skutku niweczącego tytuł do świadczeń
wymagalnych i wykonanych przed jego złożeniem i w tym zakresie nie wywołuje
skutku wstecznego (por. też wyroki Sądu Najwyższego z 19 marca 2004 r., IV CSK
172/03, nie publ., z 20 kwietnia 2006 r., III CSK 11/06, nie publ., z 4 czerwca
2009 r., III CSK 337/08, nie publ., z 9 lipca 2009 r., III CSK 341/08, nie publ.).
Dla oceny zasadności roszczeń powoda wywodzonych z umowy przelewu
na jego rzecz wierzytelności H.P. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jako
wykonawcy robót w stosunku do pozwanej jako ich inwestora, nie mają znaczenia
stosunki prawne łączące powoda ze spółką H.P., jako cedentem. Umowa
kredytowa zawarta przez te podmioty nie była przedmiotem sporu w niniejszej
sprawie.
Przedmiotem przelewu, w związku z którym doszło do sporu była
wierzytelność (art. 509 § 1 i 2 k.c.) o zapłatę wynagrodzenia za roboty budowalne
wykonane przez H.P. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością na rzecz pozwanej.
Podatek od towarów i usług naliczony we właściwej stawce kształtuje ostateczną
wysokość wynagrodzenia za roboty budowlane, a z ustaleń dokonanych w sprawie
wynika, że zasada ta obowiązywała też w stosunkach między pozwaną a H. P.
spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Wykonawca robót określał kwotę brutto
do zapłaty przez pozwaną i takie wynagrodzenie pozwana miała obowiązek mu
zapłacić. Wobec ustalenia, że przedmiotem umowy przelewu zawartej między
powodem i spółką H.P. była wierzytelność spółki H.P. w stosunku do pozwanej o
zapłatę wynagrodzenia w kwocie brutto za roboty wykonane na jej rzecz, nie ma
powodów, by rozważać kwestię obciążeń podatkowych związanych z tymi
świadczeniami. Nabywający towary i usługi płaci za nie cenę (wynagrodzenie)
obejmujące już naliczony podatek, jako element kształtujący jej wysokość. Inny
zakres podlegającej przelewowi wierzytelności musiałyby wynikać z umowy.
5
Nieważności postępowania pozwana upatrywała „w praktycznym
uniemożliwieniu jej obrony jej praw poprzez uniemożliwienie jej wykazania trafności
jej racji przy wykorzystaniu wszystkich zgłoszonych przez nią wniosków
dowodowych”.
Nie jest przesłanką przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania ewentualna
nieważność postępowania przed sądem pierwszej instancji, a jedynie przed sądem
drugiej instancji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 7 maja 2009 r., II CSK
80/09, nie publ.), a sformułowany przez pozwaną zarzut i okoliczności go
uzasadniające nie może przemawiać za uznaniem postępowania przed Sądem
Apelacyjnym, który rozpoznawał apelację pozwanej od wyroku Sądu pierwszej
instancji za nieważne. Pozwana nie bierze pod uwagę, że w art. 227 k.p.c.
ustawodawca wyznaczył zakres okoliczności, które mogą podlegać dowodzeniu
w postępowaniu przed sądem. Postępowanie dowodowe w świetle tego przepisu
ma dotyczyć faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie,
a nie wszystkich faktów, które strona chce zaprezentować sądowi, dotyczących jej
relacji z przeciwnikiem i innymi osobami. Postępowanie dowodowe przez sądem
drugiej instancji może być nadto ograniczone, stosownie do przesłanek ustalonych
w art. 381 k.p.c. Przestrzeganie przez sąd w postępowaniu dowodowym
powyższych reguł ma służyć zrealizowaniu zasady ustalonej w art. 6 k.c. i art. 45
ust. 1 Konstytucji.
Za oczywistą zasadnością skargi kasacyjnej miały przemawiać uchybienia
prawu procesowemu przez Sąd drugiej instancji (art. 233 § 1 w zw. z art. 391 § 1
k.p.c. oraz art. 378 § 1 i 382 k.p.c.), brak woli wyjaśnienia okoliczności faktycznych
sprawy przez ten Sąd, naruszenie zasady bezpośredniości w postępowaniu
dowodowym i zaniechanie zweryfikowania informacji dostarczonych przez pozwaną
o wynikach postępowania prokuratorskiego.
W judykaturze podkreśla się, że kwalifikacja skargi kasacyjnej jako
oczywiście uzasadnionej jest usprawiedliwiona wtedy, gdy każdy prawnik bez
przeprowadzania wnikliwej analizy przebiegu postępowania i wydanego w nim
rozstrzygnięcia doszedłby do wniosku, że zarzut skarżącego jest niewątpliwy,
a zaskarżone orzeczenie jaskrawo nieprawidłowe i nietrafne. Chodzi więc, jak to
6
ujął Sąd Najwyższy w postanowieniu z 10 stycznia 2003 r., V CZ 197/02
(OSNC 2004, nr 3, poz. 49), o szczególne, kwalifikowane wypadki naruszenia
prawa przez sąd drugiej instancji i o naruszenia niepodlegające różnym ocenom,
dostrzegalne w sposób oczywisty dla przeciętnego prawnika.
Skonfrontowanie uzasadnienia zaskarżonego wyroku z uzasadnieniem
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie pozawala stwierdzić,
żeby skarga kasacyjna pozwanej była oczywiście uzasadniona, a więc już na
pierwszy rzut oka i bez potrzeby przeprowadzania bardziej złożonych rozumowań
(por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z 24 stycznia 2011 r., IV CSK 485/10,
nie publ. oraz z 10 stycznia 2003 r., V CZ 187/02, OSNC 2004, nr 3, poz. 49).
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 3989
§ 1 k.p.c. oraz - co do
kosztów postępowania - art. 98 § 1 i 3, art. 108 § 1 w zw. z art. 39821
i art. 391 § 1
k.p.c., § 13 ust. 4 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 461), orzeczono jak w postanowieniu.