Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 227/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa B. Ś.
przeciwko Zespołowi Szkół Ponadgimnazjalnych w Ż.
o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 22 kwietnia 2014 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej 570 (pięćset
siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powódka B. Ś. żądała przywrócenia do pracy z dniem 1 września 2013 r.
oraz zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy za wrzesień i
październik 2013 r. w kwocie 8.083,40 zł.
Zgodnie z ustaleniami przyjętymi w sprawie i akceptowanymi przez Sąd
drugiej instancji, powódka była nauczycielem dyplomowanym. Z pozwanym łączyła
ją umowa o pracę. Jednocześnie została mianowana na stanowisko nauczyciela
aktem mianowania z 26 czerwca 1996 roku. Pełniła także funkcję społecznego
inspektora pracy. Pozwany pracodawca wypowiedział powódce pismem z 29 maja
2013 r. stosunek pracy z powodu częściowej likwidacji szkoły na podstawie art. 20
ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst:
Dz.U. 2006 Nr 97, poz. 674 ze zm. (dalej jako „Karta Nauczyciela”). Pracodawca
zachował tryb konsultacji, określony w ust. 5a i przed dokonaniem wypowiedzenia
zawiadomił organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia powódce stosunku
pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, a
organizacja związkowa nie wyraziła na to zgody. Bezsporne w przedmiotowej
sprawie jest, że w 2012 r. rozpoczął się proces likwidacji szkół wchodzących w
skład pozwanego Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych. Likwidacja ostatniej ze szkół
miała nastąpić 31 sierpnia 2014 r. W roku szkolnym 2013/2014 prowadzona była
tylko jedna klasa III będąca ostatnią klasą likwidowanego zespołu szkół. W
projekcie planu organizacyjnego roku szkolnego 2013/2014 dla powódki
przewidziano 3 godziny wychowania fizycznego, których objęcia powódka
odmówiła. Nauczanie przedmiotów ogólnych, których powódka uczyła wcześniej
zakończyło się na poziomie klasy II.
Wyrokiem z dnia 22 października 2013 r. Sąd Rejonowy w R. przywrócił
powódkę z dniem 1 września 2013 r. do pracy w pozwanym Zespole Szkół
Ponadgimnazjalnych na poprzednich warunkach pracy i płacy oraz zasądził od
pozwanego na jej rzecz 8.083,40 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy za okres od 1 września 2013 r. do 31 października 2013 r., płatną pod
warunkiem podjęcia pracy w pozwanym Zespole.
W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji wskazał, że Sąd wskazał, że
zgodnie z art. 13 ust.1 ustawy o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163),
3
zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem
pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w
okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające
rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie
umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo
właściwego organu zakładowej organizacji związkowej. Wobec tego, mając na
uwadze ustalony stan faktyczny, Sąd uznał żądanie powódki w zakresie
przywrócenia do pracy i wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy za
uzasadnione w świetle art. 45 § 1 k.p. i art. 47 k.p. w związku z art. 91c Karty
Nauczyciela
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy
zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w punktach 1 i 2 i oddalił powództwo.
Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu pierwszej instancji, że zaistniał
obiektywny brak możliwości dalszego zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze
zajęć w kolejnym roku szkolnym. Wskazał też, że na akceptację zasługuje
stanowisko Sądu Najwyższego, iż art. 20 Karty Nauczyciela zawiera regulacje
wyczerpujące i zupełne, dotyczące przyczyn oraz trybu rozwiązywania stosunków
pracy z nauczycielami, w tym mianowanymi, a także stanowisko, że brak
możliwości dalszego zatrudnienia nauczycieli w pełnym wymiarze zajęć w kolejnym
roku szkolnym uzasadnia rozwiązywanie stosunków pracy, bez względu na zakazy
wypowiadania stosunków pracy, które nie obowiązują w okolicznościach
wyczerpująco uregulowanych w art. 20 lub 22 Karty Nauczyciela. Dlatego, w ocenie
Sądu Okręgowego, powódka nie podlega ochronie na podstawie art. 13 ustawy o
społecznej inspekcji pracy. Przyjęcie przeciwnego poglądu skutkowałoby tym, że
nawet po zakończeniu procesu likwidacji pozwanego, nie można byłoby rozwiązać
z powódką stosunku pracy, gdyż nadal jeszcze przez okres jednego roku po
wygaśnięciu mandatu społecznego inspektora pracy, podlegałaby ochronie. Przy
tym nie istniałby już podmiot uprawniony do rozwiązania z nią stosunku pracy.
Powódka zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Okręgowego w całości, wnosząc
o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi drugiej instancji oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania
4
za drugą instancję oraz kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów
zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Skarżąca zarzuciła wyrokowi Sądu drugiej instancji naruszenie prawa
materialnego przez błędną jego wykładnię i niezastosowanie, a mianowicie
naruszenie art. 13 ustawy o społecznej inspekcji pracy, przez przyjęcie, że nie ma
on zastosowania do ochrony stosunku pracy nauczyciela zatrudnionego na
podstawie mianowania oraz art. 20 Karty Nauczyciela, przez przyjęcie, że norma ta
stanowi regulację zupełną w zakresie trybu postępowania przy rozwiązywaniu z
nauczycielami stosunków pracy z przyczyn w nich wskazanych i w przypadkach w
niej wskazanych nie znajdują zastosowania przepisy ochronne wymienione w art.
13 ustawy o społecznej inspekcji pracy.
W uzasadnieniu podstaw skargi wskazano w szczególności, że w momencie
rozwiązania z powódką stosunku pracy, pozwany Zespół Szkół
Ponadgimnazjalnych nie został zlikwidowany. Wprawdzie proces likwidacji był
rozpoczęty, to jednak szkoła nie zaprzestała swojej działalności z dniem
rozwiązania z powódką stosunku pracy, tj. 31 sierpnia 2013 r. Podstawą
rozwiązania stosunku pracy z powódką był więc art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty
Nauczyciela, co nie uzasadnia pozbawienia powódki ochrony zatrudnienia
wynikającej z pełnionej funkcji społecznego inspektora pracy. Ponadto, powódka
oprócz tego, że zatrudniona była w pozwanej placówce na podstawie mianowania,
pełniła równocześnie funkcję społecznego inspektora pracy. Tym samym brak jest
jakichkolwiek podstaw do wyłączenia w jej wypadku zastosowania art. 13 ustawy o
społecznej inspekcji pracy, skoro wszystkie przesłanki wymienione w tym przepisie
zostały spełnione (pełnienie funkcji i zatrudnienie na podstawie mianowania). Skoro
przepis ten jednoznacznie odnosi się również do zatrudnienia na podstawie
mianowania, brak jest podstaw do przyjęcia, że nauczyciele zatrudnieni na
podstawie mianowania, nie są tym przepisem objęci.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o jej oddalenie
w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania
kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
W pierwszej kolejności należy wskazać, że podstawa skargi kasacyjnej
została sformułowana w sposób uniemożliwiający Sądowi Najwyższemu ocenę jej
zasadności, ze względu na niezastosowanie się przez pełnomocnika skarżącej do
wymagań wynikających z art. 39813
§ 1 i art. 3983
§ 1 k.p.c.
Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną
w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, a w granicach zaskarżenia
bierze z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Dlatego dla
skuteczności skargi kasacyjnej konieczne jest uzasadnienie formułowanej
podstawy kasacyjnej przez wyraźne określenie, jakie konkretnie przepisy aktu
prawnego zostały naruszone i na czym naruszenie każdego z nich polegało. Sąd
Najwyższy nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania konkretyzacji
zarzutów ani też do podejmowania prób domysłów co do tego, jakiego przepisu
dotyczy podstawa skargi kasacyjnej. Z kolei z art. 3983
§ 1 k.p.c. wynika, że
prawidłowe przytoczenie podstaw kasacyjnych polega na tym, że skarżący
powinien wskazać, na której z przewidzianych w art. 3983
§ 1 k.p.c. podstaw
kasacyjnych opiera skargę kasacyjną, następnie przytoczyć - oznaczone numerem
artykułu (paragrafu, ustępu) ustawy - naruszone przepisy prawa i wyjaśnić, na czym
ich naruszenie polega, oraz wykazać, że naruszenie przepisów postępowania
mogło mieć wpływ na wynik sprawy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 13 czerwca 2008 r., III CSK 104/08, Lex nr 424365). Należy też dodać, że
uzasadnienie podstawy kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. wymaga - poza
przytoczeniem naruszonego przepisu prawa - wskazania sposobu jego naruszenia i
wyjaśnienia, na czym polega jego błędna wykładnia lub niewłaściwe zastosowanie i
jak, zdaniem skarżącego, powinien on być rozumiany i stosowany. Należy też
zauważyć, że zarzut niewłaściwego zastosowania prawa i zarzut błędnej wykładni
zostały ujęte w art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. alternatywnie, co wynika z odmiennej treści
każdego z nich. Jeżeli więc skarżący pragnie zakwestionować zaskarżone
orzeczenie z punktu widzenia obydwu postaci naruszenia prawa materialnego, to
powinien wyraźnie każdą z tych postaci wskazać i przytoczyć zarzuty odnoszące
się odpowiednio do każdej z nich. Uzasadnieniem zarzutu błędnej wykładni
przepisu prawa materialnego jest przedstawienie wywodu prawnego na temat
przepisu, którego naruszenie zarzuca kasacja, ze stanowiskiem, jak należy ten
6
przepis rozumieć i dlaczego jego interpretacja dokonana przez sąd orzekający jest
błędna. Jeśli natomiast skarżący zarzuca jego niewłaściwe zastosowanie, to należy
wyjaśnić, na czym polega błąd w subsumcji, i jaki inny przepis należało
zastosować. Niemniej jednak, prawidłowo sformułowany zarzut naruszenia prawa
materialnego nie może wskazywać na niezastosowanie i jednocześnie błędną
wykładnię tego samego przepisu. Skoro bowiem Sąd nie stosował określonego
przepisu, to w ogóle nie dokonywał jego wykładni, a tym samym nie jest możliwe
postawienie zarzutu, że błędnie zrozumiał jego treść i znaczenie (zob. np. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2006 r., II PK 311/05, LEX nr 1172520).
Rozpoznawana skarga kasacyjna nie spełnia tych podstawowych wymagań.
Ani w petitum skargi ani w uzasadnieniu jej podstaw nie wskazano, do którego lub
których ustępów art. 13 ustawy o społecznej inspekcji pracy i art. 20 Karty
Nauczyciela odnoszą się zarzuty skargi, podczas gdy pierwsze z tych unormowań
składa się z czterech, a drugie z jedenastu ustępów, a tylko niektóre z nich
wykazują związek z okolicznościami sprawy. Poza tym, zarzucono ich
niezastosowanie i jednocześnie błędną wykładnię, co jak wyżej wskazano nie jest
logicznie możliwe. Wady te uniemożliwiające ocenę zasadności zarzutów skargi i
kasacyjną kontrolę zgodności zaskarżonego wyroku z prawem, są także
dostatecznym powodem oddalenia skargi kasacyjnej.
W tym stanie rzeczy, jedynie na marginesie, należy wskazać, że w świetle
niespornych ustaleń faktycznych przyjętych w podstawie zaskarżonego wyroku, w
2012 r. rozpoczął się proces likwidacji szkół wchodzących w skład pozwanego
Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych. Likwidacja ostatniej ze szkół miała nastąpić 31
sierpnia 2014 r. W roku szkolnym 2013/2014 prowadzona była tylko jedna klasa III
będąca ostatnią klasą likwidowanego zespołu szkół. W projekcie planu
organizacyjnego roku szkolnego 2013/2014 dla powódki przewidziano 3 godziny
wychowania fizycznego, których objęcia powódka odmówiła. Nauczanie
przedmiotów ogólnych, których powódka uczyła wcześniej zakończyło się na
poziomie klasy II. Pozwany pracodawca wypowiedział powódce stosunek pracy
pismem z 29 maja 2013 r. Ustalenia te nie zostały podważone w skardze
kasacyjnej stosownymi zarzutami naruszenia przepisów postepowania.
7
Skarżąca twierdzi, że w momencie rozwiązania z powódką stosunku pracy
pozwany Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nie został zlikwidowany. Wprawdzie
proces likwidacji był rozpoczęty, to jednak szkoła nie zaprzestała swojej
działalności z dniem rozwiązania z powódką stosunku pracy, tj. 31 sierpnia 2013 r.
Podstawą rozwiązania stosunku pracy z powódką był więc art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty
Nauczyciela, co nie uzasadnia pozbawienia powódki ochrony zatrudnienia
wynikającej z pełnionej funkcji społecznego inspektora pracy. Podnosząc ten
argument skarżąca nie bierze jednak pod uwagę, że zgodnie ze stanowiskiem
Sądu Najwyższego, możliwość wypowiadania (i rozwiązywania) stosunku pracy
powstaje w trakcie likwidacji (chyba że czynność ta jest nieważna lub pozorna), a
nie dopiero po zlikwidowaniu pracodawcy, gdyż inaczej nie byłoby podmiotu
mogącego dokonać tych czynności (zob. wyroki z: 10 września 1998, I PKN 310/98,
OSNAPiUS 1999 nr 19, poz. 614; 24 listopada 1998, I PKN 455/98 OSNAPiUS
2000 nr 1, poz. 24; 19 sierpnia 2004 r., I PK 489/03, OSNP 2005 nr 6, poz. 78).
Skoro więc, jak wynika z niekwestionowanych ustaleń faktycznych, zarządzono
całkowitą likwidację pracodawcy powódki, to wypowiedzenie jej umowy o pracę
było w ostatecznym rozrachunku uzasadnione i prawidłowe. W takim wypadku nie
ma bowiem zastosowania ochrona szczególna, w tym ochrona przysługująca
społecznemu inspektorowi pracy. W odniesieniu do umownych stosunków pracy
wynika to z art. 411
k.p., a w odniesieniu do nauczycieli (zatrudnionych na
podstawie umowy o pracę lub mianowania) z kategorycznego brzmienia art. 20 ust.
1 pkt 1 Karty Nauczyciela i odniesienia ochrony związkowej wyłącznie do sytuacji
określonej w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 98 § 1
k.p.c.
kc