Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 172/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa W. J.
przeciwko O. Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. poprzednio T. S.A. z siedzibą w W.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 16 lipca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 20 stycznia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Powód W. J. wystąpił z pozwem przeciwko T. S.A. w W. domagając się
przywrócenia go do pracy na dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz
zasądzenia wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy. W odpowiedzi na
pozew T. S.A. w W. wniosła o oddalenie powództwa.
2
Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2012 r. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz
powoda 16.200,45 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od 1
września 2010 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie oddalił powództwo.
Ponadto Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda 4.842 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu, w tym 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Wyrokowi w pkt 1 nadano rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 5.400,15
zł.
Sąd Rejonowy ustalił, że W. J. został zatrudniony w T.od 1 kwietnia 1993 r.
na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony. Od 1 lipca 1993 r. powód
pracował na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Od „około
2002 r.” powód prowadził działalność związkową, następnie był społecznym i
zakładowym inspektorem pracy, a później członkiem NSZZ „Solidarność”. Powód
nie reprezentował NSZZ „Solidarność” w kontaktach z pracodawcą. Od 1 grudnia
2008 r. powód pracował na stanowisku Głównego Specjalisty ds. […]. W maju 2009
r. powód otrzymał informację, że Dział Rekrutacji będzie przeniesiony na ul. D.,
gdzie były przygotowane 2 pokoje 4-osobowe. Powód miał zastrzeżenia do
warunków BHP panujących w pokoju i wystąpił o przeprowadzenie kontroli.
Inspekcja nie wykazała nieprawidłowości. Pomimo to nie przeniósł się do zespołu
na ul. D. 1 marca 2010 r. powód złożył deklarację członkowską do
Międzyzakładowej Sekcji Pracowników […] NSZZ „Solidarność” (dalej jako
„organizacja związkowa”) i jednocześnie upoważnił Dział Obsługi Płacowej do
potrącania składki członkowskiej z jego wynagrodzenia. 8 marca 2010 r. powód
otrzymał „zamiar wypowiedzenia mu umowy o pracę”. 18 marca 2010 r. Zarząd
organizacji związkowej podjął uchwałę o objęciu szczególną ochroną 19 osób, w
tym powoda W. J. Powód nie podjął żadnej działalności w imieniu organizacji
związkowej. 19 kwietnia 2010 r. pracodawca wypowiedział powodowi umowę o
pracę wskazując jako przyczynę brak realizacji zadań wynikających z zajmowanego
stanowiska oraz brak współpracy w zakresie przeprowadzki do nowej lokalizacji,
przy ul. D.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo co
do zasady zasługiwało na uwzględnienie z uwagi na dokonanie wypowiedzenia
umowy o pracę z naruszeniem art. 38 § 1 k.p. W uzasadnieniu wyroku Sąd
3
Rejonowy wskazał, że skoro powód był członkiem organizacji związkowej od 1
marca 2010 r., pracodawca był zobowiązany przeprowadzić konsultację związkową
w sprawie zamiaru wypowiedzenia powodowi umowy o pracę zgodnie z art. 38 k.p.
Z uwagi na nieprzeprowadzenie konsultacji, Sąd Rejonowy uznał, że
wypowiedzenie umowy o pracę było wadliwe pod względem formalnym. Sąd
pierwszej instancji przyjął, że powód nie był ani członkiem zarządu organizacji
związkowej, ani nie był upoważniony do reprezentowania tej organizacji wobec
pracodawcy, a w rezultacie nie mógł być objęty szczególną ochroną trwałości
stosunku pracy. Zdaniem Sądu Rejonowego, przyczyna wypowiedzenia wskazana
przez pozwaną była rzeczywista, jednakże wypowiedzenie stosunku pracy
nastąpiło z naruszeniem art. 38 § 1 k.p. Wobec powyższego, Sąd pierwszej
instancji uznał, że przywrócenie powoda do pracy jest niecelowe, co skutkowało
zasądzeniem na rzecz powoda odszkodowania. Sąd oddalił roszczenie powoda, w
zakresie żądania zasądzenia na jego rzecz wynagrodzenia za cały okres
pozostawania bez pracy uznając, że powód nie był objęty szczególną ochroną
trwałości stosunku pracy.
Apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji wniosła strona powodowa,
zaskarżając go w zakresie pkt 1 i 2. Apelację od tego wyroku wniosła także strona
pozwana zaskarżając go w zakresie punktów 1, 3 oraz 4.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy
zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że oddalił powództwo w
zakresie zasądzonych odsetek ustawowych od 1 września 2010 r. do dnia zapłaty
oraz w pkt 3 w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda 3.102 zł
tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego, oddalił apelację strony pozwanej w pozostałej części, oddalił w
całości apelację powoda i zniósł koszty procesu pomiędzy stronami w instancji
odwoławczej.
Sąd Okręgowy stwierdził, że apelacja powoda jako bezzasadna w całości
podlega oddaleniu, zaś apelacja pozwanej jako zasadna jedynie w części podlega
uwzględnieniu w tym zakresie. Sąd odwoławczy przyjął za własne ustalenia
faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, uznając za bezzasadne
podniesione w obydwu apelacjach zarzuty naruszenia przez wyrok Sądu pierwszej
4
instancji art. 233 k.p.c. Za chybione Sąd Apelacyjny uznał także zarzuty naruszenia
przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, podniesione przez powoda.
Natomiast za uzasadniony Sąd uznał zarzut pozwanej naruszenia przez Sąd
Rejonowy art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p., zaś pozostałe jej zarzuty
naruszenia prawa materialnego uznał za nieuzasadnione.
Sąd odwoławczy wskazał, że skoro zgodnie z art. 38 k.p. o zamiarze
wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nie określony
pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową
organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy, a
od 1 marca 2010 r. powód był członkiem organizacji związkowej, to pozwany
pracodawca, chcąc dokonać wypowiedzenia umowy o pracę powodowi, powinien
przeprowadzić konsultację związkową w tej sprawie. W konsekwencji należało
uznać zarzut pozwanej naruszenia przez Sąd Rejonowy treści art. 38 k.p. za
chybiony.
Następnie Sąd Okręgowy podkreślił, że współdziałanie pracodawcy z
zakładową organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy
najczęściej przejawia się w konieczności uzyskania przez pracodawcę opinii
(lub zgody) związku na rozwiązanie stosunku pracy z konkretnym pracownikiem
reprezentowanym przez organizację związkową. W myśl art. 32 ustawy o
związkach zawodowych pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji
związkowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie
wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym
członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do
reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby
dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.
Szczególną ochroną stosunku pracy może być więc objęty jedynie członek zarządu
danej organizacji związkowej. Pracownik, który nie jest członkiem zarządu może
korzystać ze szczególnej ochrony jedynie wówczas, gdy jest upoważniony do
reprezentowana tego związku u danego pracodawcy. Oznacza to, że wyznaczając
pracownika do ochrony, związek zawodowy musi wykazać, że pracownik ten jest
członkiem zarządu albo ma stosowne upoważnienie do reprezentowania związku w
danym zakładzie. Dla objęcia wynikającą z art. 32 ust. 1 ustawy ochroną stosunku
5
pracy pracownika będącego członkiem zakładowej organizacji związkowej, lecz
niebędącego członkiem jej zarządu, wystarczające jest imienne wskazanie tego
pracownika w uchwale zarządu, jeśli jednocześnie uchwała ta zawiera
upoważnienie dla tego pracownika do reprezentowania zakładowej organizacji
związkowej wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę
czynności z zakresu prawa pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 września
2008 r., I PK 47/08, OSNP 2010 nr 3-4, poz. 35). Przenosząc te rozważania na
grunt rozpoznawanej sprawy Sąd odwoławczy wskazał, że zgodnie z § 11 statutu
Samorządnego Niezależnego Związku Zawodowego „Solidarność”, członkowie
związku nie są upoważnieni do reprezentacji związku wobec pracodawcy. § 19
statutu wskazuje, że Komisja Krajowa odpowiedzialna jest za reprezentowanie
całego związku wobec władz i organów administracji państwowej, samorządowej i
gospodarczej, a także innych organizacji i instytucji. Z akt sprawy nie wynika aby
powód należał do Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, zaś uchwała organizacji
związkowej z 19 marca 2010 r. nie daje upoważnienia do reprezentacji organizacji
wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w
sprawach z zakresu prawa pracy. Z treści tej uchwały wynika jedynie, że powód
zostaje objęty ochroną z art. 32 ust. 3 i art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach
zawodowych. W konsekwencji nie można uznać, że nadanie powodowi ochrony
jest jednoznaczne z udzieleniem mu prawa do reprezentacji organizacji przed
pracodawcą. Nie bez znaczenia, zdaniem Sądu, jest również okoliczność, że
powód nie podjął żadnej działalności w imieniu organizacji związkowej. Zasadnie
uznał Sąd Rejonowy, że poprzednia aktywność związkowa powoda nie uzasadnia
przyjęcie domniemania realizacji przez powoda prawa do reprezentacji organizacji
przed pracodawcą. W ocenie Sądu Okręgowego przyczyna wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę była rzeczywista. Pozwana wykazała, że powód uchylał
się od wykonywania przydzielonych mu obowiązków. Zasadnie uznał Sąd
Rejonowy, że sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest żądanie powoda
przywrócenia do pracy ze względu na niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku
konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę, ponieważ pracownik w sposób
istotny naruszył obowiązki pracownicze i zachował się wobec pracodawcy
wyjątkowo nielojalnie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 2000 r., I PKN
6
544/99, OSNP 2001 nr 15, poz. 481). Uprawnienia wynikające z działalności
związkowej miały stanowić dla powoda zabezpieczenie stosunku pracy, aby
uniknąć wypowiedzenia umowy o pracę z powodu uchylania się od wykonywania
nałożonych na niego obowiązków pracowniczych. Z tych względów sformułowane
przez powoda apelacyjne zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego
należało, zdaniem Sądu drugiej instancji, uznać za nieuzasadnione.
Uznając natomiast za uzasadniony zarzut strony pozwanej naruszenia art.
481 k.c. w związku z art. 300 k.p., Sąd Okręgowy wskazał, że gdy sąd pracy
zamiast uwzględnienia żądania przywrócenia do pracy zasądził na rzecz
pracownika odszkodowanie, wówczas odsetki za opóźnienie mogą być zasądzone
dopiero od wydania orzeczenia w przedmiocie odszkodowania (wyrok Sądu
Najwyższego z 15 listopada 2006 r., I PK 112/06), podkreślając także, że Sąd
Rejonowy uwzględniając roszczenie o odsetki nie wziął pod uwagę treści art. 321
k.p.c., z którego wynika niemożność zasądzenia odsetek od odszkodowania w
razie braku żądania pracownika. Natomiast takiego żądania z pewnością nie
zawiera pozew o przywrócenie do pracy.
W konkluzji uzasadnienia Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany pracodawca
dokonał wypowiedzenia powodowi stosunku pracy z naruszeniem treści art. 38 k.p.
Zasadnie orzekł Sąd Rejonowy uznając, że powód nie był pracownikiem
szczególnie chronionym na podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Z
uwagi zaś na niecelowość przywrócenia powoda na dotychczasowe stanowisko
pracy, poprawnie Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powoda na podstawie art. 45
k.p. odszkodowanie.
Powód zaskarżył powyższy wyrok Sądu Okręgowego w części, tj. w zakresie
pkt I, IV i V sentencji, zarzucając w skardze kasacyjnej naruszenie prawa
materialnego, a także przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy.
W zakresie podstawy naruszenia prawa materialnego pełnomocnik
skarżącego zarzucił naruszenie: (a) art. 60 oraz 65 § 1 k.c. w związku z art. 300
k.p., przez ich niezastosowanie do oceny woli zakładowej organizacji związkowej
(jej zarządu) w zakresie upoważnienia powoda do reprezentowania związku w
stosunkach z pracodawcą i niedokonania wykładni tego oświadczenia woli; (b) art.
7
32 ust. 1 pkt 1 w związku z art. art. 32 ust. 3 i art. 342
ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych, przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że powód nie
był objęty szczególną ochroną trwałości stosunku pracy, pomimo upoważnienia
powoda do reprezentowania związku w stosunkach z pracodawcą i wskazania go w
uchwale zarządu zakładowej organizacji związkowej jako osoby objętej tą ochroną;
(c) art. 45 § 1 i 3 k.p. oraz art. 4771
k.p.c. w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych, przez ich niewłaściwe zastosowanie i nieuwzględnienie
powództwa w zakresie żądania przywrócenia do pracy pomimo tego, że powód był
objęty szczególną ochroną trwałości stosunku pracy, a także, przez uznanie
wypowiedzenia umowy o pracę za uzasadnione, a w konsekwencji naruszenie
art. 47 k.p., przez jego niezastosowanie i niezasądzenie na rzecz powoda
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy; (d) art. 8 k.p., przez niewłaściwe
zastosowanie i uznanie, że roszczenie powoda o przywrócenie do pracy jest
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ponieważ powód rzekomo w
sposób istotny naruszył obowiązki pracownicze i zachował się wobec pracodawcy
wyjątkowo nielojalnie; (e) art. 45 § 2 k.p., przez jego niewłaściwe zastosowanie i
błędne uznanie - w razie przyjęcia, ze powód nie podlegał szczególnej ochronie
przed wypowiedzeniem umowy o pracę - że przywrócenie powoda do pracy jest
niecelowe; (-) art. 210 § 1 i 21
k.p., przez ich niezastosowanie dla oceny zasadności
zarzutu wskazanego w pkt 2 oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę.
W odniesieniu do podstawy naruszenia przepisów postepowania strona
skarżąca wskazała na naruszenie: (g) art. 382 k.p.c., przez nieuwzględnienie (-)
wszystkich okoliczności świadczących o woli zakładowej organizacji związkowej (jej
zarządu) udzielania powodowi upoważnienia do reprezentowania związku w
stosunkach z pracodawcą oraz (-) okoliczności poprzedniej aktywności związkowej
powoda i aktywności w charakterze społecznego inspektora pracy świadczących o
potrzebie udzielenia powodowi ochrony przed zwolnieniem; (-) art. 328 § 2 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez brak wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku, w jaki sposób i z jakimi zasadami współżycia społecznego pozostaje w
sprzeczności żądanie powoda o przywrócenie do pracy w kontekście
niewykonywania obowiązków pracowniczych oraz na jakiej podstawie i w oparciu o
8
jakie okoliczności faktyczne Sąd Okręgowy wywiódł, że powód zachował się
wyjątkowo nielojalnie wobec pracodawcy.
Pełnomocnik skarżącego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tej części do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o
kosztach procesu za postępowanie kasacyjne, a także o zasądzenie od pozwanego
na rzecz powoda kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa
procesowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona.
Przede wszystkim, nietrafne okazały się zarzuty naruszenia art. 60 oraz 65 §
1 k.c. w związku z art. 300 k.p. oraz art. 32 ust. 1 pkt 1 w związku z art. art. 32 ust.
3 i art. 342
ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych. W świetle art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych, ochrona przysługuje wymienionym w tym
przepisie kategoriom osób imiennie wskazanych uchwałą zarządu organizacji.
Tytułem do udzielenia im szczególnej ochrony jest reprezentowanie organizacji
wobec pracodawcy. Ustawa wskazuje dwie kategorie tych osób. Po pierwsze, są to
członkowie zarządu wskazani uchwałą tego organu. Uchwała zarządu nie musi ich
upoważniać do reprezentowania organizacji wobec pracodawcy, ponieważ ich
prawo do reprezentowania wynika z samego faktu bycia członkiem zarządu. Po
drugie, są to „inni pracownicy będący członkami danej zakładowej organizacji
związkowej, upoważnieni do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy
albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z
zakresu prawa pracy”. W tym wypadku upoważnienie w drodze uchwały zarządu
jest konieczne, ponieważ te osoby nie mają go z tytułu członkostwa w zarządzie
(zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 3 października 2008 r., II PK 53/08, OSNP 2010
nr 5-6, poz. 60; 12 stycznia 2011 r., II PK 184/10, OSNP 2012 nr 5-6, poz. 64). Jak
wynika z ustaleń przyjętych w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku, powód
nie został upoważniony w ten sposób do reprezentowania organizacji. Zdaniem
skarżącego takie ustalenie wynika jednak z dokonanej przez Sąd wykładni uchwały
9
nr 02/19/03/10, nieuwzgledniającej, że wola zarządu, jakkolwiek niewyrażona
wprost w pisemnej treści tej ustawy, została dostatecznie jasno wyrażona w sposób
dorozumiany (konkludentny). Zdaniem Sądu Najwyższego takie postawienie
sprawy budzi wątpliwości. Oświadczenie złożone konkludentnie wyraża się w
innych niż mowa, pismo lub inne wyraźne oznaki woli zachowaniach, które w
danych okolicznościach i w danym kontekście sytuacyjnym mogą być uznane za
wyraz woli danej treści. Sąd Okręgowy uznał, że takiej dorozumianej woli zarządu
organizacji związkowej nie można się dopatrzeć w okolicznościach, w jakich
podjęto uchwałę. Jej treść wskazuje jedynie na wolę objęcia powoda ochroną. Jak
podkreślił Sąd Rejonowy, w akceptowanych przez Sąd odwoławczy ustaleniach,
udzielanie powodowi ochrony i uniemożliwienie pracodawcy rozwiązania z nim
stosunku pracy było celem ujęcia go w uchwale, ponieważ uchwała ta została
podjęta już po złożeniu przez pracodawcę oświadczenia o zamiarze wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę. Trafność takiego odczytania treści uchwały potwierdza
zdaniem Sądu drugiej instancji to, że powód nie podjął żadnej działalności w
imieniu organizacji. Zdaniem Sądu Najwyższego wykładnia ta nie narusza zasad
określonych w art. 65 § 1 k.c. Zachowania powoda po podjęciu uchwały nie można
wprawdzie zaliczyć do okoliczności, w jakich uchwała została podjęta, to jednak
należy ono do kontekstu sytuacyjnego uwzględnianego przy intepretowaniu
dorozumianego oświadczenia woli (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca
2015 r., V CSK 588/14, niepublikowany). W przedstawionych okolicznościach
sprawy wynik przyjętej przez Sąd Okręgowy wykładni uchwały należy zatem uznać
za uprawniony. W rezultacie także ustalenie treści uchwały zostało dokonane
prawidłowo, co oznacza niezasadność zarzutu naruszenia art. 60 k.c., w związku z
art. 300 k.p. Można dodać, że skarżący pod pozorem zarzutu naruszenia prawa
materialnego zarzuca Sądowi Okręgowemu, że nie zastosował domniemania
faktycznego. Skarżący twierdzi bowiem, że „skoro W. J. nie był członkiem zarządu,
a został wskazany jako osoba, której stosunek pracy podlega szczególnej ochronie,
to uchwała ta świadczy o tym, że zarząd zakładowej organizacji związkowej musiał
traktować powoda jako osobę upoważnioną do reprezentowania organizacji
związkowej w stosunkach z pracodawcą.”. Należy w związku z tym wskazać, że w
świetle art. 3983
§ 3 k.p.c., podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty
10
dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Warto też, na marginesie, dodać,
że zgodnie z art. 231 k.p.c., sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z
innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne). Możliwość wyprowadzenia
domniemania faktycznego pozostawiona jest więc ocenie sądu. Sąd odwoławczy
nie naruszył także art. 382 k.p.c., przez nieuwzględnienie wszystkich okoliczności
świadczących o woli zakładowej organizacji związkowej (jej zarządu) udzielania
powodowi upoważnienia do reprezentowania związku w stosunkach z pracodawcą
oraz okoliczności poprzedniej aktywności związkowej powoda i aktywności w
charakterze społecznego inspektora pracy świadczących o potrzebie udzielenia
powodowi ochrony przed zwolnieniem. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu
Najwyższego, naruszenie art. 382 może stanowić podstawę skargi kasacyjnej
jedynie w wypadkach pominięcia przez sąd drugiej instancji części „zebranego w
sprawie materiału” i wydania wyroku wyłącznie na podstawie materiału zebranego
przed sądem pierwszej instancji lub na podstawie własnego materiału z
pominięciem wyników postępowania dowodowego przeprowadzonego przez sąd
pierwszej instancji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., III CSK
337/06, LEX nr 274217 oraz wyrok z dnia 9 czerwca 2005 r., III CK 674/04, LEX nr
180851). Tymczasem Sąd Okręgowy uwzględnił zebrane w postępowaniu w
pierwszej instancji dowody i ponownie je rozważył. Dotyczy to, wbrew twierdzeniom
skarżącego, zarówno treści uchwały nr 02/19/03/10, jak i zeznań świadków. W
szczególności Sąd odwoławczy pośrednio (bez wymieniania nazwiska) nawiązał do
zeznań świadka A. K. (k. 299-301), który zeznał przed Sądem Rejonowym, że
powód nie podjął żadnej działalności w imieniu Międzyzakładowej Sekcji
Pracowników […]NSZZ „Solidarność”. To, że Sąd nie wyprowadził z zeznań tego
świadka pożądanych przez skarżącego wniosków nie może być uznane za
naruszenie art. 382 k.p.c. W rezultacie za nieuzasadnione należy też uznać zarzuty
naruszenia art. 32 ust. 1 pkt 1 w związku z art. art. 32 ust. 3 i art. 342
ust. 1 pkt 1
ustawy o związkach zawodowych oraz art. 45 § 1 i 3 k.p. i art. 4771
k.p.c. w
związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy' o związkach zawodowych i art. 47 k.p.
Konieczną przesłanką trafności tych zarzutów było bowiem uznanie, że wyżej
11
wymienioną uchwałą zarząd organizacji związkowej upoważnił powoda do
reprezentowania tej organizacji w stosunkach z pracodawcą.
Bezpodstawnie również skarżący zarzuca wyrokowi Sądu drugiej instancji
naruszenie art. 8 k.p., przez uznanie, że roszczenie powoda o przywrócenie do
pracy byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ponieważ powód
rzekomo w sposób istotny naruszył obowiązki pracownicze i zachował się wobec
pracodawcy wyjątkowo nielojalnie. W związku z tym zarzutem należy wskazać, że
ocena, czy w konkretnym wypadku ma zastosowanie norma art. 8 k.p., mieści się w
granicach swobodnego uznania sędziowskiego, po uwzględnieniu całokształtu
okoliczności faktycznych konkretnej sprawy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 9
lutego 2007 r., I BP 15/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 92; 11 września 1961 r., I CR
693/61, OSN 1963 nr 2, poz. 31; 6 stycznia 2009 r., I PK 18/08, OSNP 2010 nr
13-14, poz. 156; 6 grudnia 2012 r., I PK 128/12). Ocena ta należy zatem do sądu i
można ją podważyć, gdy jest oczywiście nietrafna. Skarżący zarzuca, że Sąd
Okręgowy nie wskazał zasady, która została naruszona. Nie jest to jednak
konieczne, bowiem wystarczy, gdy w uzasadnieniu wyroku oddalającego
powództwo ze względu na sprzeczność żądania z zasadami współżycia
społecznego (art. 8 k.p.) sąd wskaże wyjątkowe okoliczności to usprawiedliwiające
oraz podejmie próbę sformułowania zasady współżycia społecznego, z którą
niezgodne jest czynienie użytku z prawa podmiotowego, niekonieczne jest
natomiast wskazanie konkretnej zasady (wyrok z dnia 6 stycznia 2009 r., I PK
18/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 156). Niewystarczające jest natomiast
ogólnikowe stwierdzenie naruszenia zasad współżycia społecznego, co w nin.
sprawie nie ma miejsca. Sąd Okręgowy wskazał, że „sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego jest żądanie powoda przywrócenia do pracy ze względu na
niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku konsultacji zamiaru wypowiedzenia
umowy o pracę, ponieważ pracownik w sposób istotny naruszył obowiązki
pracownicze i zachował się wobec pracodawcy wyjątkowo nielojalnie. Uprawnienia
wynikające z działalności związkowej miały stanowić dla powoda zabezpieczenie
stosunku pracy, aby uniknąć wypowiedzenia umowy o pracę z powodu uchylania
się od wykonywania nałożonych na niego obowiązków pracowniczych.”. Sąd
Okręgowy odwołał się przy tym do stanowiska Sądu Rejonowego, który stwierdził,
12
że „Powód przez ponad rok nie wykonywał swoich obowiązków pracowniczych w
przekonaniu, iż sytuacja ta będzie przez pracodawcę tolerowana. Powód czuł się
bezkarny z uwagi na swoją aktywność związkową wykorzystywał tę pozycję w
relacjach z pracodawcą. W tej sytuacji przywrócenie powoda do pracy byłoby
wyrazem tolerowania takiej postawy powoda, co w ocenie Sądu, nie może mieć
miejsca.”. W świetle powyższego można stwierdzić, że Sąd Okręgowy wskazał
zasadę moralną naruszoną przez powoda (zasada lojalnego zachowywania się
wobec pracodawcy) i ukazał okoliczności usprawiedliwiające ocenę, że naruszenie
tej zasady nastąpiło. W ocenie Sądu Najwyższego, sprzeczność działania powoda
z zasadami współżycia społecznego i związane z tym nadużycie przez powoda
prawa żądania przywrócenia do pracy zostały wystarczająco uzasadnione. W tej
sytuacji bezpodstawny jest także zarzut naruszenia 328 § 2 w związku z art. 391 §
1 k.p.c., przez brak wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w jaki
sposób i z jakimi zasadami współżycia społecznego pozostaje w sprzeczności
żądanie powoda o przywrócenie do pracy w kontekście niewykonywania
obowiązków pracowniczych oraz na jakiej podstawie i w oparciu o jakie
okoliczności faktyczne Sąd Okręgowy wywiódł, że powód zachował się wyjątkowo
nielojalnie wobec pracodawcy.
Nietrafny jest także, w ocenie Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 45
§ 2 k.p., przez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie - w razie przyjęcia,
ze powód nie podlegał szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem umowy o
pracę - że przywrócenie powoda do pracy jest niecelowe. Należy wskazać, że
zgodnie z przyjętymi w sprawie ustaleniami, powód od grudnia 2008 r. w
rzeczywistości nie podjął pracy, tłumacząc się niesprawnością komputera albo
aplikacji albo raportu w systemie. Komputer powoda był wielokrotnie sprawdzany i
nie stwierdzono w nim usterek. Zastrzeżenia powoda w zakresie działania raportu
wykazu wpłat były spowodowane awarią systemu, ale dane zawarte w raporcie były
dostępne w innym miejscu w systemie albo możliwe do uzyskania od każdego
innego pracownika działu. Zeznania świadków wskazują na to, iż powód nie był
zainteresowany świadczeniem pracy. Powód utrudniał również swoją postawą
dokonanie przeprowadzki na ul. D. Zdaniem powoda pokój, który miał tam
zajmować nie spełniał warunków BHP, czego nie potwierdziła kontrola
13
przeprowadzona na wniosek powoda. Powód nie podjął czynności zmierzających
do przeniesienia się na ul. D. w okresie od maja 2009 r. do kwietnia 2010 r. kiedy
otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę. Przede wszystkim nie wskazał ilości
rzeczy podlegających przewiezieniu i nie wykazywał woli współpracy w tym
zakresie. Ustalenia te dowodzą konsekwentnej niechęci powoda do świadczenia
umówionej pracy, co jest wystarczająca przesłanką stwierdzenia przez Sądy
orzekające w nin. sprawie o niecelowości przywrócenia go do pracy.
Nie można podzielić również zarzutu naruszenia przepisów art. 210 § 1 i 21
k.p., przez ich niezastosowanie dla oceny zasadności zarzutu wskazanego w pkt 2
oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę (tj. brak współpracy w zakresie
przeprowadzki do nowej lokalizacji, przy ul. D.). Zgodnie z art. 210 § 1, w razie gdy
warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i
stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego. Z kolei art. 210 § 21
k.p. stanowi, że pracownik nie
może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu
powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach,
o których mowa w § 1 i 2. Jak wynika z ustaleń faktycznych przyjętych w podstawie
zaskarżonego wyroku, warunki pracy w miejscu, w którym powód miał świadczyć
pracę po przeniesieniu się na ul. D. odpowiadały przepisom bhp, co jak wyżej
wskazano stwierdziła powołana na jego wniosek komisja, a tym bardziej nie
stanowiły zagrożenia dla jego życia lub zdrowia. Trafnie zatem ocenił sąd
Okręgowy, że warunki bhp nie mogły stanowić uzasadnienia powstrzymania się
powoda od pracy i współdziałania z pracodawcą.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie 39814
k.p.c., orzekł jak w
sentencji.
kc