Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 29/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dawid Miąsik
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z odwołania W.K.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 15 stycznia 2015 r. w przedmiocie
przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Rejonowego w […], ogłoszonym w Monitorze Polskim […]
z udziałem B. S.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 lipca 2015 r.,
oddala odwołanie.
UZASADNIENIE
Uchwałą z dnia 15 stycznia 2015 r. Krajowa Rada Sądownictwa (dalej Rada)
postanowiła: 1) przedstawić Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego w […] kandydaturę B.
S. oraz 2) nie przedstawiać Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziego w tym Sądzie 14 innych kandydatur, w tym
2
kandydatury W. K. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że na jedno wolne
stanowisko sędziowskie w Sądzie Rejonowym w […] (ogłoszone w Monitorze
Polskim) zgłosiło się 15 kandydatów. Zespół członków Rady w dniu 12 stycznia
2015 r. odbył posiedzenie w celu przygotowania stanowiska do rozpatrzenia i oceny
zgłoszonych kandydatur, na którym postanowił zarekomendować Radzie
kandydaturę B. S. Tę rekomendację Rada zaaprobowała na posiedzeniu w dniu 15
stycznia 2015 r., na którym podjęła uchwałę o przedstawieniu Prezydentowi RP tej
kandydatury z uzasadnieniem, że jest ona najbardziej odpowiednia do objęcia
wakującego stanowiska sędziowskiego spośród wszystkich osób uczestniczących
w procedurze konkursowej. Rada szczegółowo omówiła kwalifikacje zawodowe
wybranej kandydatki, wskazując, że po ukończeniu studiów na Wydziale Filozofii
[…] (w 2002 r.) oraz studiów prawniczych na tej uczelni (w 2004 r.) odbyła aplikację
sądową i po jej zakończeniu (w 2007 r.) złożyła egzamin sędziowski z oceną dobrą.
W maju 2007 r. kandydatka podjęła pracę w Sądzie Okręgowym w […] w
charakterze asystenta sędziego. W trakcie zatrudnienia brała udział w szkoleniach
dla asystentów sędziów organizowanych przez Krajową Szkołę Sądownictwa
i Prokuratury. Kandydatka uzyskała pozytywną opinię o pracy zawodowej
sporządzoną przez sędziego wizytatora ds. karnych SSO J. S. Kolegium Sądu
Okręgowego w […] udzieliło jej poparcia 5 głosami „za” przy 1 głosie „przeciw” i 1
głosie „wstrzymującym się”. Z kolei, na Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów okręgu
Sądu Okręgowego w […] kandydatka uzyskała 23 głosy „za” przy 2 głosach
„przeciw” i 5 głosach „wstrzymujących się”, co na tle kontrkandydatów stanowiło
jeden z najlepszych wyników. W odniesieniu do pozostałych kandydatur (w tym
W.K.) Rada - bez szczegółowego przedstawiania ich charakterystyki - stwierdziła,
że „nie wykazali się takimi osiągnięciami i przymiotami jak oceniona najwyżej w
obecnej procedurze konkursowej Kandydatka”. Ogólna ocena kwalifikacji tych osób
- z uwzględnieniem posiadanego przez nich doświadczenia zawodowego, opinii
wizytacyjnych i służbowych, a przede wszystkim siły poparcia środowiska
sędziowskiego - nie jest w ich przypadku „tak dobra”, jak w odniesieniu do
kandydatury B. S. Referując wyniki głosowania nad poszczególnymi kandydatami,
Rada stwierdziła, że na kandydaturę B. S. oddano 13 głosów „za” przy braku
głosów „przeciw” i „wstrzymujących się”, przez co tej kandydaturze udzielono
3
jednogłośnego poparcia. Pozostałe kandydatury nie uzyskały wymaganej
bezwzględnej większości głosów, przy czym na kandydaturę W. K. oddano 0
głosów „za”, 1 głos „przeciw” i 12 głosów „wstrzymujących się”.
Przedmiotową uchwałę - w zakresie rozstrzygnięcia o nieprzedstawieniu
Prezydentowi RP kandydatury W. K. z wnioskiem o powołanie na stanowisko
sędziego Sądu Rejonowego w […] - zaskarżył odwołaniem do Sądu Najwyższego
W. K., zarzucając naruszenie: 1) art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o
Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714 ze zm., dalej ustawa o KRS)
oraz art. 60 Konstytucji RP, polegające na „podjęciu uchwały (...) bez
wszechstronnego rozważenia sprawy, a także, z naruszeniem konstytucyjnych
zasad jednakowego dostępu do stanowisk w sferze publicznej oraz równego
traktowania i niedyskryminacji”; 2) art. 35 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o KRS w wyniku
uznania, że kandydatura B. S. „zasługuje na ocenę wyższą niż kandydatura
skarżącego”. Odwołujący się wniósł o uchylenie uchwały w zaskarżonej części i
przekazanie Radzie sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu podstaw
odwołania skarżący wywiódł w szczególności, że Rada wadliwie pominęła istotne
informacje dotyczące jego kwalifikacji zawodowych. Tymczasem, odwołujący się w
okresie od 10 października 1991 r. do 22 kwietnia 1997 r. zajmował stanowisko
sędziego Sądu Rejonowego w […], a przed powołaniem na urząd sędziego
wykonywał przez 2 lata obowiązki asesora sądowego we wszystkich wydziałach
orzeczniczych tego Sądu. Po zrzeczeniu się urzędu odwołujący się otrzymał bardzo
dobrą opinię końcową swojej pracy wystawioną przez Prezesa Sądu
Wojewódzkiego w […], z której wynika między innymi, że jest osobą „o rozległej
wiedzy prawniczej i umiejętnościach praktycznych”. Po zrzeczeniu się urzędu
odwołujący się wykonywał zawód radcy prawnego i adwokata. Zdaniem
odwołującego się, zestawienie kwalifikacji zawodowych kandydatki wybranej przez
Radę z jego kwalifikacjami, nie uzasadnia tezy przedstawionej w uchwale, że
„ogólna ocena kwalifikacji skarżącego, obejmująca posiadane doświadczenie
zawodowe, opinie wizytacyjne i służbowe na temat jego pracy, nie jest tak dobra jak
ocena kwalifikacji Pani asystent sędziego B. S.” Na dowód słuszności
zaprezentowanego stanowiska odwołujący się przytoczył, że w innym
postępowaniu nominacyjnym (zakończonym uchwałą z dnia 7 maja 2014 r., które
4
dotyczyło obsady wolnego stanowiska sędziego w Sądzie Rejonowym w […] i w
którym brał udział zarówno skarżący, jak i B. S.) Rada dokonała zgoła odmiennej
oceny obydwu kandydatur niż uczyniła to obecnie. Wówczas kandydatura W. K. -
jako jedna z dwóch rekomendowanych przez Zespół członków Rady - okazała się
być jedną z dwóch najlepszych kandydatur spośród wszystkich 21 zgłoszonych w
konkursie. W aktualnym postępowaniu Rada nie wyjaśniła, co legło u podstaw
przyjęcia przez nią „diametralnie odmiennej oceny całościowej” kwalifikacji
kandydatów biorących udział w obu konkursach. Rada nie podała, jakie
okoliczności - zaistniałe na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy - spowodowały, że
kandydatura B. S., wcześniej oceniona jako „gorsza”, aktualnie stała się
„najlepszą”, zaś kandydatura odwołującego się została „zupełnie pominięta”.
Skarżący dodał, że jego kandydatura - mimo bardzo wysokiej oceny jego
długoletniej praktyki w zawodach prawniczych, w tym sześcioletniej służby na
stanowisku sędziego - w ostatecznym rozrachunku jest uznawana za „gorszą” w
porównaniu z kandydaturami zgłaszanymi przez asystentów sędziego. Chociaż
skarżący, wykonujący zawód adwokata, „spotyka się z umiarkowanym poparciem
środowiska sędziowskiego”, to jednak o wyborze konkretnego kandydata powinna
decydować ocena całościowa, wynikająca z łącznego zastosowania wszystkich
kryteriów, którymi Rada powinna kierować się w postępowaniu nominacyjnym.
W odpowiedziach na odwołanie Rada oraz uczestniczka B. S. wnieśli o
oddalenie odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o KRS, do kompetencji Rady należy
między innymi rozpatrywanie i ocena kandydatów do pełnienia urzędu na
stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych oraz przedstawianie
Prezydentowi RP wniosków o powołanie sędziów w tych sądach. W sprawach
indywidualnych Rada podejmuje uchwały po wszechstronnym rozważeniu sprawy,
na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz wyjaśnień uczestników
postępowania lub innych osób, jeżeli zostały złożone (art. 33 ust. 1 ustawy o KRS).
Z kolei, gdy na stanowisko sędziowskie zgłosił się więcej niż jeden kandydat, to
5
najpierw zespół członków Rady (wyznaczony w trybie przewidzianym w art. 31
ustawy o KRS) opracowuje listę rekomendowanych kandydatów, kierując się przy
ustalaniu kolejności kandydatów na liście przede wszystkim oceną kwalifikacji
kandydatów, a ponadto uwzględniając doświadczenie zawodowe, opinie
przełożonych, rekomendacje, publikacje i inne dokumenty dołączone do karty
zgłoszenia, a także opinię kolegium właściwego sądu oraz ocenę właściwego
zgromadzenia ogólnego sędziów (art. 35 ustawy o KRS), po czym Rada in gremio
rozpatruje i ocenia wszystkie zgłoszone kandydatury łącznie i podejmuje uchwałę
obejmującą rozstrzygnięcia w przedmiocie przedstawienia wniosku o powołanie do
pełnienia urzędu sędziego w stosunku do wszystkich kandydatów (art. 37 ust. 1
ustawy o KRS).
Uchwała Rady podjęta w sprawie indywidualnej (a do takiej kategorii należy
sprawa dotycząca obsady wakującego stanowiska sędziowskiego) wymaga
uzasadnienia (art. 42 ust. 1 ustawy o KRS) i uczestnik postępowania toczącego się
przed Radą ma prawo wnieść od niej odwołanie do Sądu Najwyższego na
zasadach określonych w art. 44 ustawy o KRS. Kognicja Sądu Najwyższego w
takiej sprawie ogranicza się wyłącznie do zbadania zgodności zaskarżonej uchwały
z prawem, przy odpowiednim stosowaniu przepisów postępowania cywilnego o
skardze kasacyjnej. Odesłanie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o
skardze kasacyjnej (w tym do art. 39813
§ 1 k.p.c.) oznacza w szczególności, że
granice rozpoznawania przez Sąd Najwyższy sprawy zainicjowanej odwołaniem
uczestnika postępowania przed Radą są limitowane zakresem zaskarżenia uchwały
oraz podstawami odwołania. W żadnym razie Sąd Najwyższy nie zastępuje Rady w
jej ustawowo wyznaczonym zadaniu polegającym na rozpatrzeniu i ocenie
kandydatów do pełnienia urzędu sędziego i dlatego nie przeprowadza powtórnego
badania kwalifikacji zawodowych i moralnych kandydata do pełnienia urzędu
sędziego. Sąd Najwyższy nie ma kompetencji do merytorycznego rozpatrywania
kwalifikacji kandydata na sędziego (nie weryfikuje dokonanego przez Radę wyboru
kandydata na urząd sędziego według reguł zasadności) i jedynie rozstrzyga o
zgodności zaskarżonej uchwały z prawem, będąc związany ustaleniami
faktycznymi stanowiącymi jej podstawę. W tym względzie utrwalone jest stanowisko
w orzecznictwie (por. w szczególności wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca
6
2009 r., III KRS 11/09, LexPolonica nr 3934139; z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS
6/10, OSNP 2012 nr 1-2, poz. 25; z dnia 8 czerwca 2011 r., III KRS 6/11, LEX nr
1095942; z dnia 5 sierpnia 2011 r., III KRS 10/11, LEX nr 1001316; z dnia 20
września 2011 r., III KRS 15/11, LEX nr 1108553 i z dnia 15 grudnia 2011 r., III KRS
12/11, LEX nr 1106742).
Kandydat na stanowisko sędziowskie nie ma roszczenia o nabór do służby a
przepisy o ustroju sądów wyznaczają tylko minimalne wymagania, jakie powinien
spełnić każdy kandydat ubiegający się o objęcie urzędu sędziego. Rozpatrywanie i
ocena kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich w sądach
powszechnych obejmuje kompetencję Rady do badania stopnia dojrzałości
zawodowej kandydatów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2011 r.,
III KRS 27/11, OSNP 2012 nr 23-24, poz. 299) a zasadniczym kryterium wyboru
kandydata do urzędu sędziego są jego kwalifikacje zawodowe i cechy
osobowościowe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2012 r., III KRS 17/12,
OSNP 2013 nr 15-16, poz. 194). Jakkolwiek merytoryczna ingerencja Sądu
Najwyższego w rozstrzygnięcia Rady nie jest dopuszczalna, bo wkraczałaby w
sferę szczególnych uprawnień ustrojowych przysługujących temu organowi
konstytucyjnemu, to jednak Sąd Najwyższy badając zasadność odwołania jest
władny przeprowadzić kontrolę w zakresie ustalenia, czy w postępowaniu przed
Radą nie doszło do naruszenia praw i wolności obywatelskich, w tym prawa do
równego (na jednakowych zasadach) dostępu do służby publicznej
gwarantowanego przez art. 60 Konstytucji RP. W postępowaniu odwoławczym
istnieje więc możliwość weryfikacji, czy Rada w odniesieniu do wszystkich
uczestników procedury nominacyjnej (kandydatów do objęcia wakującego
stanowiska sędziowskiego) zastosowała przejrzyste, jednolite i sprawiedliwe
kryteria selekcyjne. Tym niemniej samo niezadowolenie lub subiektywne poczucie
pokrzywdzenia kandydata do objęcia wolnego stanowiska sędziego nie stanowi
usprawiedliwionej podstawy odwołania od uchwały o nieprzedstawieniu
Prezydentowi RP wniosku o powołanie na wakujące stanowisko sędziowskie, jeżeli
odwołujący się nie wskazał uzasadnionych zarzutów, które potwierdzałyby
rzeczywiste stosowanie wobec jego kandydatury nierównych lub dyskryminujących
go kryteriów dostępu do wakujących stanowisk sędziowskich w porównaniu do
7
innych kandydatur zgłoszonych w tej samej procedurze konkursowej (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2012 r., III KRS 21/12, LEX nr 1619766).
Mając to na uwadze należy przyjąć, że zarzuty odwołania nie są trafne, bo
uzasadnienie zaskarżonej uchwały pozwala wnioskować, że w aktualnym
postępowaniu nominacyjnym, Rada - przy ocenie poszczególnych kandydatur
biorących udział w procedurze konkursowej na wolne stanowisko sędziego sądu
rejonowego - rzeczywiście rozważyła wszystkie okoliczności istotne dla
rozstrzygnięcia sprawy i na tej podstawie podjęła stosowne rozstrzygnięcie. W
konsekwencji bezzasadne są twierdzenia odwołującego się, że pominięcie jego
kandydatury przy wyborze osoby rekomendowanej Prezydentowi RP z wnioskiem o
powołanie na wakujące stanowisko sędziowskie, stanowiło przejaw naruszenia
konstytucyjnej zasady równego (jednolitego) traktowania osób pretendujących do
objęcia stanowisk w sferze publicznej.
Należy podkreślić, że w razie ubiegania się wielu osób o jedno wakujące
stanowisko sędziowskie (a tak było w rozpoznawanym przypadku) Rada powinna
wyjaśnić, jakie kryteria ocenne brała pod uwagę przy wyborze najlepszego
kandydata pretendującego do objęcia tego stanowiska. Zakres rozważań Rady
poświęconych analizie „gorszych” kandydatów może być zróżnicowany w
zależności od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym powinien on być
szerszy w stosunku do kandydatów o zbliżonej sytuacji faktycznej, lokujących się
blisko granicy rozdzielającej kandydatury „zwycięskie” od „przegranych” (por.
uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 10/10,
LEX nr 678015). Z uzasadnienia zaskarżonej uchwały wynika, że przy wyborze
kandydatury B. S., rekomendowanej Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do
pełnienia urzędu na wolnym stanowisku sędziowskim w Sądzie Rejonowym w […],
Rada kierowała się: doświadczeniem zawodowym kandydatów, ich ocenami
kwalifikacyjnymi oraz „siłą poparcia”, jakie udzieliło im środowisko sędziowskie. W
tych okolicznościach za kandydaturą B. S. - zdaniem Rady - przemawiały przede
wszystkim wnioski zawarte w opiniach przełożonych na temat jej pracy oraz
najwyższe poparcie środowiska sędziowskiego.
W tym stanie rzeczy twierdzenie odwołującego się, że pominięcie jego
kandydatury przy wyborze osoby rekomendowanej Prezydentowi RP z wnioskiem o
8
powołanie na wakujące stanowisko sędziowskie, stanowiło przejaw swoistej
dyskryminacji spowodowanej w szczególności tym, że „skarżący wykonujący zawód
adwokata, spotyka się z umiarkowanym poparciem środowiska sędziowskiego” jest
bezzasadne. Odwołujący się niesłusznie upatruje naruszenia przez Radę
przepisów regulujących tryb postępowania nominacyjnego w tym, że nie
uwzględniono „bardzo wysokiej oceny jego długoletniej praktyki w zawodach
prawniczych, w tym sześcioletniej służby na stanowisku sędziego”. Z uzasadnienia
kwestionowanej uchwały wynika wniosek odmienny, bowiem Rada wyraźnie
zaznaczyła, że po rozważeniu całokształtu kryteriów istotnych z punktu widzenia
przydatności dla służby sędziowskiej uznała, iż kandydatura odwołującego się
(podobnie zresztą jak pozostałe kandydatury nieprzedstawione Prezydentowi RP z
wnioskiem o powołanie do urzędu sędziego, z których jedna została zgłoszona
przez osobę wykonującą zawód radcy prawnego, czyli pokrewny z zawodem
adwokata aktualnie wykonywanym przez skarżącego) „nie wykazuje takich
osiągnięć i przymiotów, jak oceniona najwyżej w obecnej procedurze konkursowej
Kandydatka”. Zdaniem Rady, ogólna ocena kandydatury odwołującego się nie jest
„tak dobra”, jak ocena kwalifikacji asystenta sędziego B. S. Innymi słowy, Rada -
mając na względzie wieloletni dorobek zawodowy odwołującego się (wypracowany
w toku praktyki adwokackiej, a wcześniej w trakcie pełnienia przez niego służby
asesorskiej i sędziowskiej w Sądzie Rejonowym w […]) - doszła do przekonania, że
z perspektywy dobra wymiaru sprawiedliwości kandydatura wybranej przez nią
osoby (asystenta sędziego) jest „lepsza” niż kandydatury odwołującego się
(adwokata) i pozostałych osób uczestniczących w procedurze konkursowej.
Dokonany w ten sposób wybór uchyla się spod kontroli Sądu Najwyższego,
zwłaszcza że jest on pozbawiony znamion dyskryminacyjnych.
Wbrew podniesionym w odwołaniu zarzutom, Rada - w oparciu o
wszechstronny materiał dowodowy - dokonała właściwej (pozbawionej cech
arbitralności i dowolności) oceny kandydatury odwołującego się na stanowisko
sędziego Sądu Rejonowego w […], z zastosowaniem właściwych,
niedyskryminujących kryteriów i uznała, że ta kandydatura nie będzie
przedstawiona Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do pełnienia tego
urzędu, bo nie jest „najlepszą” spośród wszystkich 15 kandydatur zgłoszonych do
9
objęcia wolnego stanowiska. W kwestii wyboru najwyżej ocenionej kandydatki (a
nie pozostałych kandydatów) Rada umotywowała swoje stanowisko w uzasadnieniu
zaskarżonej uchwały, przytaczając zarazem wyniki głosowania przeprowadzonego
w odniesieniu do poszczególnych kandydatur. Jak zaś wskazano w uzasadnieniu
uchwały, odwołujący się na posiedzeniu Rady nie otrzymał ani jednego głosu
poparcia, uzyskując za to 1 głos „przeciw” (przy 12 „wstrzymujących się”).
Na zakończenie należy zaznaczyć, że odwołujący się niesłusznie upatruje
naruszenia przepisów regulujących tryb postępowania nominacyjnego w tym, że
Rada w uzasadnieniu uchwały nie wyjaśniła przyczyn, które spowodowały, że w
aktualnej procedurze nominacyjnej kandydatura skarżącego (w zestawieniu z
kandydaturą B. S.) została oceniona zupełnie inaczej („gorzej”) niż w postępowaniu,
które toczyło się kilka miesięcy wcześniej (w maju 2014 r.), w którym brał udział
zarówno skarżący, jak i B. S. Każde postępowanie nominacyjne przed Radą -
nawet jeśli toczy się równolegle wobec innych podobnych postępowań - zachowuje
swój indywidualny (odrębny) byt, który w zasadniczej mierze jest uwarunkowany
przymiotami kandydatów biorących udział w poszczególnych konkursach. Z tej
przyczyny okoliczność, że w postępowaniu zakończonym uchwałą Rady z dnia 7
maja 2014 r., w którym kandydatura W. K. (jako jedna z dwóch) uzyskała
rekomendację Zespołu członków Rady (w przeciwieństwie do B. S.), ale
ostatecznie nie została wybrana przez Radę celem przedstawienia Prezydentowi
RP z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu sędziowskiego w Sądzie
Rejonowym w […], nie ma przesądzającego znaczenia dla wyniku obecnej
procedury konkursowej. W konsekwencji Rada - przy wydaniu zaskarżonej uchwały
- miała prawo uznać kandydaturę B. S. za „najlepszą” spośród wszystkich
zgłoszonych w obecnej procedurze konkursowej, chociaż w poprzednim
postępowaniu ta kandydatura nie została tak wysoko oceniona.
Z przedstawionych względów - wobec niewykazania, że zaskarżona uchwała
w części kwestionowanej przez W. K., jest sprzeczna z prawem - Sąd Najwyższy
oddalił odwołanie na podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art. 44 ust. 3 ustawy o
KRS.
10