Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 44/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego […]
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2015 r.,
sprawy L. C.
sędziego Sądu Rejonowego
w związku z odwołaniem obrońcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego
z dnia 6 lutego 2015 r.
1) zmienia zaskarżony wyrok jedynie w ten sposób, że w
opisie czynu z pkt 5 datę „25.10.2012 r.” zastępuje datą
„15.01.2013 r.”;
2) utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części;
3) określa, że koszty postępowania odwoławczego ponosi
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
L. C. – sędzia Sądu Rejonowego w […], została obwiniona o to, że:
2
1. w okresie od 14 listopada 2013 r. do 13 stycznia 2014 r. doprowadziła do
przewlekłości postępowania w sprawie o sygn. akt … 266/13 w ten sposób, nie
rozpoznała przedłożonego jej w dniu 14 listopada 2013 r. wniosku sędziego
wyłączenie w trybie art. 41 § 1 k.p.k., to jest o przewinienie służbowe z art. 107 § 1
u.s.p.,
2. w okresie od 31 października 2012 r. do 13 stycznia 2014 r. doprowadziła do
przewlekłości postępowania w przydzielonej do jej decernatu sprawie o sygn. akt
…16/13 w ten sposób, że zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy wydała po
blisko dwóch miesiącach od przedłożenia jej akt sprawy (trzech miesiącach od
wpłynięcia sprawy), bezzasadnie odraczała terminy rozpraw celem procedowania w
przedmiocie ewentualnego wniosku strony o wyłączenie sędziego, a od 10 grudnia
2013 r. nie podjęła jakichkolwiek czynności w sprawie zagrożonej rychłym
przedawnieniem, to jest o przewinienie służbowe z art. 107 § 1 u.s.p.,
3. w okresie od 11 kwietnia 2013 r. do 13 stycznia 2014 roku, jako referent w
sprawie o sygn. akt … 10/13 podejmowała czynności z rażącą zwłoką, a od dnia 25
października 2013 r. nie podejmowała ich wcale, a co skutkowało stwierdzeniem
przez Sąd Okręgowy w dniu 8 maja 2014 r. (sygn. akt … 14/14) przewlekłości
postępowania i zasądzeniem na rzecz skarżącego od Skarbu Państwa kwoty 2.000
złotych, to jest o przewinienie służbowe z art. 107 § 1 u.s.p.,
4. w okresie od 23 sierpnia 2012 r. do 13 stycznia 2014 r. doprowadziła do
przewlekłości postępowania w przydzielonej do jej referatu sprawie o sygn. akt ...
36/13 w ten sposób, że pierwszy termin rozprawy wyznaczyła po ponad siedmiu
miesiącach od wpłynięcia sprawy, a od dnia 10 września 2013 r., kiedy to wydano
postanowienie o wznowieniu przewodu sądowego, nie podjęła jakichkolwiek
czynności w sprawie, to jest o przewinienie służbowe z art. 107 § 1 u.s.p.,
5. w okresie od 25 października 2012 r. do 13 stycznia 2014 r., doprowadziła do
przewlekłości postępowania w przydzielonej do jej referatu sprawie o sygn. akt …
13/13 w ten sposób, że po rozprawie w dniu 25 października 2012 r. nie podjęła
żadnych czynności zmierzających do zakończenia postępowania, to jest o
przewinienie służbowe z art. 107 u.s.p.
Sąd Apelacyjny – Sad Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 6 lutego 2015 r., uznał
obwinioną za winną zarzuconych jej czynów z tą zmianą że każdy z nich miał
3
miejsce w Sądzie Rejonowym w […] i został popełniony do dnia 20 grudnia 2013
r., że niepodejmowanie czynności w sprawie opisanej wyżej w punkcie 3 miało
miejsce od dnia 15 października 2013 r. oraz, że datą początkową czynu opisanego
wyżej w punkcie 4 jest dzień 30 lipca 2012 r., to jest popełnienia w ramach ciągu 5
przewinień służbowych określonych w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. -
Prawo o ustroju sądów powszechnych i za ciąg tych przewinień, na podstawie art.
109 § 1 pkt 1 wskazanej wyżej ustawy wymierzył jej karę upomnienia.
Odwołanie od tego wyroku złożył obrońca obwinionej, zarzucając:
„1. na podstawie art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. - wewnętrzną
sprzeczność w treści wydanego wyroku oraz sprzeczność pomiędzy treścią
wydanego wyroku, a jego pisemnymi motywami - uniemożliwiającą ustalenie
zakresu czasowego czynów, co do których przypisano obwinionej sprawstwo,
2. na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. - błędy w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia dotyczące:
- czasookresów, w których należało przypisać obwinionej popełnienie
poszczególnych przewinień dyscyplinarnych,
- rzekomego zwlekania z wyznaczaniem poszczególnych spraw na pierwsze
terminy,
- rzekomego przetrzymywania akt z wydanymi zarządzeniami o wyznaczeniu
kolejnych terminów rozpraw albo w celu wydania postanowień dowodowych,
3. naruszenie przepisu art. 109 § 5 u.s.p. poprzez niezasadne uznanie,
iż czyny opisane w pkt 3 i 4 zarzutu nie stanowią przypadków mniejszej wagi
i w konsekwencji nie skorzystanie z uprawnienia do odstąpienia od
wymierzenia za te przewinienia kary dyscyplinarnej,
4. na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. - naruszenie
przepisów procesowych, mające wpływ na treść zapadłego w sprawie
rozstrzygnięcie, poprzez rażące naruszenie art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z
art. 128 u.s.p. i art. 6 k.p.k w zw. z art. 128 u.s.p. - poprzez niezasadne
oddalenie wszystkich wniosków dowodowych zgłoszonych przez obrońcę w
piśmie z dnia 19.01.2015 roku i naruszenie w ten sposób prawa do obrony
obwinionej, poprzez niemożność wykazania okoliczności, które miały wpływ
na zachowania objęte zarzutem i które w efekcie pozwalały na dokonanie
4
wszechstronnej oceny okoliczności sprawy, co z kolei rzutowało na
rozstrzygnięcie w przedmiocie odpowiedzialności obwinionej i orzeczonej
wobec niej kary dyscyplinarnej,
5. na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. - naruszenie
przepisów procesowych mające wpływ na zapadłe w sprawie
rozstrzygnięcie, poprzez rażące naruszenie art. 5 § 2 k.p.k. i 7 k.p.k. w zw. z
art. 128 u.s.p. - poprzez dokonanie - w sytuacjach szczegółowo opisanych w
uzasadnieniu niniejszego odwołania - dowolnych, a nie swobodnych, ustaleń
faktycznych oraz poczytanie uzasadnionych wątpliwości w zakresie stanu
faktycznego sprawy na niekorzyść obwinionej,
6. na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. - naruszenie
przepisów procesowych mające wpływ na zapadłe w sprawie
rozstrzygnięcie, poprzez rażące naruszenie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 128
u.s.p. - poprzez oparcie rozstrzygnięcia jedynie na części zebranego w
sprawie materiału dowodowego,
7. na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. - rażącą
niewspółmierność (surowość) wymierzonej kary dyscyplinarnej, nie
uwzględniającej szczególnej sytuacji zdrowotnej i rodzinnej, ani zakresu
obciążenia referatu obwinionej oraz dotychczasowej nienagannej pracy
sędziego i osiąganych przez nią wyników z zakresie sprawności
postępowania i jego stabilności - zdecydowanie umniejszających stopień
zawinienia oraz niskiej szkodliwości społecznej przypisanych jej czynów
wynikającej z braku realnych i wymiernych szkód spowodowanych
działaniem obwinionej,
8. na podstawie art. 438 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. - obrazę
przepisów prawa materialnego - art. 1 § 2 k.k. i art. 115 § 2 k.k. - przez
ustalenie, że stopień społecznej szkodliwości czynów 1 i 2 jest znaczny,
podczas gdy okoliczności przedmiotowej sprawy nakazują przyjęcie, że
czyny te cechują się znikomym stopniem społecznej szkodliwości;”
W konkluzji odwołujący się wniósł o:
 ”zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie obwinionej od czynów
opisanych w pkt 1 i 2 zarzutu, ewentualnie - wyłącznie z ostrożności
5
procesowej - o przyjęcie działania obwinionej w wypadkach mniejszej wagi, a
w konsekwencji - na podstawie art. 109 § 5 u.s.p. - o odstąpienie od
wymierzenia jej kar dyscyplinarnych,
 dokonanie zmiany opisu czynów zarzucanych obwinionej w pkt 3 i 4 i
przyjęcie działania obwinionej w wypadkach mniejszej wagi, a w
konsekwencji - na podstawie art. 109 § 5 u.s.p. - o odstąpienie od
wymierzenia jej kar dyscyplinarnych,
 dokonanie zmiany opisu czynu zarzucanego obwinionej w pkt 5 - w zakresie
jego czasookresu.”
W piśmie z dnia 17 sierpnia 2015 r. obwiniona zmodyfikowała wniosek co do
czynu z pkt 5, postulując także uznanie go za przypadek mniejszej wagi i
odstąpienie od wymierzenia kary.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Odwołanie okazało się zasadne tylko w zakresie błędnego określenia
początku czynu z pkt 5. Należało przyjąć datę 15 stycznia 2013 r., ponieważ
wcześniej biegł dla stron termin do złożenia wniosków dowodowych i listy pytań do
świadków, którzy mieli być przesłuchiwani w drodze pomocy sądowej, zarządzonej
na rozprawie w dniu 25 października 2012 r. Faktyczna bezczynność w tej sprawie
trwała od 15 I 2013 r. do 20 XII 2013 r. jak, już prawidłowo, ustalił Sąd I instancji (s.
12 – 13 uzasadnienia).
Odnosząc się do pozostałych zarzutów odwołania , stwierdzić należy, co
następuje:
ad 1) tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza określona w art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k.
wystąpi wówczas, gdy zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca
jego wykonanie. W zarzucie ani w jego uzasadnieniu nawet nie wskazano drugiego
warunku. W motywach odwołania podniesiono jedynie, że obwiniona przed 1
stycznia 2013 r była Sędzią Sądu Rejonowego w […]. Ten brak precyzji w
odniesieniu do czynów z pkt 1, 2 i 4 (nie dotyczy on już czynu z pkt 5 ze względu na
dokonaną zmianę) nie stanowił jednak uchybienia z art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k. Doszło
jedynie do obrazy art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., ale odwołujący się nie wykazał, że miała
ona wpływ na treść wyroku. Sąd I instancji słusznie jednak uzupełnił opisy czynów
6
o miejsce ich popełnienia, uznając zapewne, że wystarczy określić je według
przeważającego czasu ich trwania i końcowej ich daty;
ad 2, 5 i 6) Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny nie dopuścił się, poza usuniętym
błędem a omówionym wyżej, innych błędów w ustaleniach faktycznych ani obrazy
art. 5 § 2 k.p.k. i 7 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. Wywody uzasadnienia odwołania
stanowią jedynie polemikę z oceną dokonaną przez ten Sąd, której efektem były
kwestionowane ustalenia. Ponadto, w myśl art. 438 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., do
zmiany zaskarżonego wyroku (odwołujący się nie żądał jego uchybienia) może
dojść w razie wykazania, że błąd w ustaleniach faktycznych lub obraza przepisów
mogły mieć wpływ na treść wyroku. Konfrontacja treści jego uzasadnienia z
wywodami odwołania nie pozwala na podzielenia poglądów wyrażonych w nim, że
wystąpiły nie dające się usunąć wątpliwości, które należało rozstrzygnąć na korzyść
obwinionej albo Sąd meriti dokonał dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów
istotnych dla wyrokowania; w szczególności – oceny wybiórczej, która
zaowocowała wadliwymi ustaleniami faktycznymi. Sąd I instancji ukształtował swe
przekonanie na podstawie kryteriów określonych w art. 7 k.p.k. i nie rozstrzygał
wątpliwości (bo nawet takie nie powstały) na niekorzyść obwinionej;
ad 4) nie doszło do zarzuconej obrazy art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. przez oddalenie
wniosków dowodowych obrońcy. W myśl tego przepisu, wniosek dowodowy oddala
się, jeżeli okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem
wnioskodawcy. Postanowienie Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia
6 lutego 2015 r. wskazywało obie podstawy oddalenia wniosków i zostało należycie
uzasadnione. Podkreślić należy, że o dopuszczeniu określonego dowodu nie
decyduje subiektywne przekonanie wnioskodawcy o istotności dowodu, ale
obiektywne i weryfikowalne przekonanie organu, iż dowód ma znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy. Analiza tej sprawy prowadzi do wniosku, (o czym będzie
jeszcze mowa dalej), że dla prawidłowego wyrokowania nie były konieczne
dowody, których przeprowadzenia żądał obrońca;
ad 7) zarzut rażącej surowości wymierzonej kary jest chybiony już dlatego, że za
pięć przewinień dyscyplinarnych (potraktowanych jako ciąg czynów) została
orzeczona jednaka, najłagodniejsza sankcja przewidziana w katalogu kar z art. 109
7
§ 1 u.s.p. Okoliczności wymienione w tym zarzucie, a dotyczące sytuacji osobistej,
rodzinnej i zawodowej obwinionej, sytuować więc trzeba wśród motywów zarzutów
z pkt 3 i 8;
ad 3) Sąd I instancji na s. 27 – 28 uzasadnienia wskazał, dlaczego brak jest
podstaw do potraktowania czynów z pkt 3 i 4 jako przypadków mniejszej wagi.
Okoliczności wymienione w ramach zarzutu z pkt 7 zostały uwzględnione przez ten
Sąd, w tym – podniesione w piśmie obwinionej z dnia 5 lutego 2013 r. (którego
pominięcie zarzucono w odwołaniu), czemu Sąd ten dał wyraz na s. 16 i 29
uzasadnienia;
ad 8) wbrew twierdzeniu zawartemu w tym zarzucie, Sąd Apelacyjny – Sąd
Dyscyplinarny nie uznał, że stopień szkodliwości czynów z pkt 1 i 2 jest znaczny,
ale przyjął, iż „stopień winy obwinionej, mimo że nieumyślnej, jak i stopień
szkodliwości (…) przewinień służbowych są na tyle znaczne” (podkr. – SN), że
wymagają one wymierzenia kary (s. 28 in princ.).
Ocenę tę należało podzielić. Każdorazowo doszło do nieumyślnego (na
skutek niedbalstwa, jak stwierdził Sąd meriti – s. 27 motywów), ale oczywistego i
rażącego naruszenia przepisów prawa. Przypomnieć trzeba, że obwiniona: przez
ponad miesiąc nie rozpoznała wniosku o wyłączenie sędziego choć ta incydentalna
sprawa nie powinna leżeć w szafie, ale na biurku (czyn 1), m.in. wadliwie
zakwalifikowała pismo strony jako wniosek o wyłączenie obwinionej, mimo braku
jakichkolwiek do tego podstaw, co stało się powodem bezzasadnego odraczania
rozpraw (cz. 2), długo nie podejmowała czynności mimo oczywistej ich
konieczności (cz. 3, 4 i 5). We wszystkich tych sprawach obwiniona jaskrawo i
rażąco doprowadziła do naruszenia, oprócz przepisów wskazanych przez Sąd
meriti, również art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k. (mającego zastosowanie w postępowaniu
wykroczeniowym na podstawie odesłania z art. 8 k.p.w.), także nakazującego
rozpoznanie sprawy bez zbędnej zwłoki. Jak trafnie przyjął Sąd I instancji, sprawy,
w których doszło do przewlekłości postępowania, były proste. Zatem sytuacja
osobista i rodzinna obwinionej oraz jej obciążenie ilością innych spraw, nie
tłumaczą ani nie umniejszają wagi zaistniałych przewinień służbowych. Doszło do
nich z powodu wadliwej organizacji pracy obwinionej (czyn 1) oraz braku
8
przygotowania i koncentracji (czyny 2 – 5). Faktem jest natomiast, że powyższe
okoliczności mogły przyczynić się do zaistnienia tych mankamentów.
Jednak sytuacja obwinionej, akcentowana w odwołaniu, została
uwzględniona – jak już powiedziano – w treści wyroku, w którym orzeczono
najłagodniejszą karę, i w uzasadnieniu, gdzie dostatecznie rozważono tę sytuację.
Z wszystkich wskazanych wyżej powodów orzeczono jak w części
dyspozytywnej wyroku.
Na marginesie i na zakończenie, tylko dla porządku należy zasygnalizować
rozziew między zarzutami z pkt 1 i 8, a końcowymi wnioskami odwołania.
Podniesienie zarzutu bezwzględnej przyczyny odwoławczej co do wszystkich
czynów skutkować winno żądaniem uchylenia wyroku w całości i przekazania
sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (zob. art. 439 § 1 in princ.).
Taki wniosek nie został sformułowany również w uzasadnieniu. Natomiast w razie
stwierdzenia przez sąd po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności
wyłączającej ściganie w postaci znikomego stopnia społecznej szkodliwości czynu,
postępowanie umarza się (zob. art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.).
Sąd zatem nie wydaje wyroku uniewinniającego, co postulowano w pierwszym
wniosku odwołania. Jak wykazano, nie było jednak podstaw do uwzględnienia
zarzutów z pkt 1 i 8, a tym samym do poprawnego procesowo rozstrzygnięcia, które
ograniczyć by się miało jedynie do uchylenia zaskarżonego wyroku, bo
dezaktualizowałoby inne decyzje procesowe.