Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 42/15
UCHWAŁA
Dnia 27 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
SSN Maria Szulc
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z nadzoru nad egzekucją z nieruchomości dłużników
A. G. i U. G.
prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Z.
z wniosku Z. Spółdzielni Mieszkaniowej
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 27 sierpnia 2015 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w Ł.
postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2015 r.,
"Czy tytuł wykonawczy obejmujący należności z tytułu: opłat
związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach
przypadających na ten lokal, eksploatacją i utrzymaniem
nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni zgodnie
z postanowieniami statutu, stanowi samodzielną podstawę do
wystąpienia na jego podstawie przez spółdzielnię mieszkaniową
o egzekucję z nieruchomości dłużnika - własnościowego
spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w zasobach tej
spółdzielni, czy też spółdzielnia mieszkaniowa chcąc prowadzić
egzekucję świadczenia pieniężnego z powyższego tytułu
wykonawczego z nieruchomości dłużnika - własnościowego
spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w zasobach tej
spółdzielni musi uprzednio uzyskać orzeczenie sądu na podstawie art.
16 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali w zw. z art. 27
ust. 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych nakazujące sprzedaż lokalu mieszkalnego w drodze
2
licytacji prawa własnościowego w trybie przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości?"
podjął uchwałę:
Dopuszczalna jest egzekucja świadczeń pieniężnych ze
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego,
znajdującego się w zasobach spółdzielni mieszkaniowej będącej
wierzycielem, bez uzyskania orzeczenia sądu o jego sprzedaży
w drodze licytacji na podstawie przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości, o którym
mowa w art. 1710
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r.
o spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r.,
poz. 1222 ze zm.) w zw. z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca
1994 r. o własności lokali (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz.
903 ze zm.).
3
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Z. postanowieniem z dnia 23 lutego 2015 r. uchylił
czynność Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Z. polegającą na
zajęciu, na podstawie wniosku wierzycielki Z. Spółdzielni Mieszkaniowej o
egzekucję świadczeń pieniężnych, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego należącego do dłużników A. G. i U. G., oraz umorzył postępowanie
egzekucyjne w części dotyczącej egzekucji z tego prawa.
Wierzycielka - spółdzielnia mieszkaniowa wniosła o wszczęcie egzekucji
ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, należącego do
dłużników - członków tej spółdzielni. Podstawą egzekucji był tytuł wykonawczy
w postaci prawomocnego nakazu zapłaty, którym zasądzono kwotę 3.158,35 zł
z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. Sąd Rejonowy, działając jako sąd
egzekucyjny, ustalił w oparciu o akta sprawy, w której wydano nakaz zapłaty,
że wierzytelność obejmuje koszty związane z utrzymaniem lokalu, koszty
centralnego ogrzewania, wody i kanalizacji, które od 2010 r. dłużnicy uiszczali
częściowo i z opóźnieniem. Sąd stwierdził, że art. 1710
ustawy z dnia 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych w związku z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia
24 czerwca 1994 r. o własności lokali są, względem ogólnej regulacji kodeksu
postępowania cywilnego dotyczącej egzekucji z nieruchomości, normami
szczególnymi co do przesłanek i sposobu doprowadzenia do sprzedaży w drodze
licytacji prawa do lokalu. Podniósł, że przyjęcie dwóch trybów sprzedaży
oznaczałoby, iż wskazane przepisy, zapewniające podmiotom, którym służy
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, szczególną ochronę
w relacjach ze spółdzielnią mieszkaniową, są martwe i zbędne. Zdaniem Sądu, do
prowadzenia egzekucji konieczne było uzyskanie tytułu wykonawczego uzyskanego
w oparciu o art. 1710
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych w związku z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.
o własności lokali, a wobec jego nie przedstawienia przez wierzycielkę egzekucja
była niedopuszczalna, co skutkowało umorzeniem postępowania egzekucyjnego na
podstawie art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c..
4
Sąd Okręgowy w Ł., rozpoznając zażalenie dłużnika na postanowienie
o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, przedstawił na podstawie art. 390 § 1
w zw. z art. 397 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c. Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
zagadnienie prawne, sformułowane jako pytanie o treści: „Czy tytuł wykonawczy
obejmujący należności z tytułu: opłat związanych z eksploatacją i utrzymaniem
nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją
i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni zgodnie
z postanowieniami statutu, stanowi samodzielną podstawę do wystąpienia na jego
podstawie przez spółdzielnię mieszkaniową o egzekucję z nieruchomości dłużnika -
własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w zasobach tej
spółdzielni, czy też spółdzielnia mieszkaniowa chcąc prowadzić egzekucję
świadczenia pieniężnego z powyższego tytułu wykonawczego z nieruchomości
dłużnika - własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego
w zasobach tej spółdzielni musi uprzednio uzyskać orzeczenie sądu na podstawie
art. 16 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali w zw. z art. 27 ust. 5
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych nakazujące
sprzedaż lokalu mieszkalnego (w) drodze licytacji prawa własnościowego w trybie
przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości?”.
Zdaniem Sądu drugiej instancji, nie ulega wątpliwości, że egzekucja
prowadzona przeciwko dłużnikom dotyczy należności określonych w art. 4 ust. 1,
11
i 5, a więc takich jakie mogą stanowić podstawę roszczenia określonego
w art. 1710
ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Wierzyciel na etapie
postępowania zażaleniowego wprawdzie wskazał, że Rada Nadzorcza Spółdzielni
podjęła w dniu 25 marca 2014 r. uchwałę w przedmiocie sprzedaży lokalu w drodze
licytacji, ale bez uzyskania orzeczenia sądu o zarządzeniu przymusowej sprzedaży
lokalu w drodze licytacji na podstawie art. 16 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.
o własności lokali (dalej: u.w.l.) w zw. z art. 1710
, u.s.m. byłaby ona niewystarczająca
do przeprowadzenia egzekucji ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego. Zachodzi pytanie, czy art. 1710
u.s.m. uchyla regulację kodeksu
postępowania cywilnego dotyczącą egzekucji z nieruchomości, która przyznaje
wierzycielowi uprawnienie wskazania sposobu egzekucji i umożliwia egzekucję
ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego na podstawie
5
tytułu wykonawczego zasądzającego należność pieniężną. Przyjęcie, że art. 1710
u.s.m. w zw. z art. 16 u.w.l. wprowadza szczególne gwarancje ochrony praw
członka w relacjach ze spółdzielnią powodowałoby trudności w jego stosowaniu,
gdyż organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności
i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym (art. 804 k.p.c.).
Oznaczałoby to zatem konieczność przeprowadzenia dodatkowego postępowania
procesowego, w którym podlegałyby badaniu ciężar gatunkowy i konsekwencje
przewinienia członka spółdzielni oraz oceniano by zasadność domagania się
licytacyjnej sprzedaży lokalu w indywidualnych okolicznościach sprawy. W ocenie
Sądu, celem omawianej regulacji nie było ograniczenie realizacji ustawowych
i statutowych obowiązków spółdzielni, tylko przyznanie instrumentu prawnego
pozwalającego na sprzedaż lokalu osób, których naganne zachowanie negatywnie
wpływa na jej funkcjonowanie.
Sąd Najwyższy zważył:
Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali
(tekst jedn. Dz.U. 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm. - dalej: „u.w.l.) jeżeli właściciel
lokalu zalega długotrwale z zapłatą należnych od niego opłat lub wykracza
w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi
domowemu albo przez swoje niewłaściwe zachowanie czyni korzystanie z innych
lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym, wspólnota mieszkaniowa może
w trybie procesu żądać sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów
kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości. W myśl art. 1710
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.
Dz. U. 2013 r., poz. 1222 ze zm. - dalej: u.s.m.) przepis ten stosuje się odpowiednio
wobec osób, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
mieszkalnego bez względu na to, czy są członkami spółdzielni, w przypadku
powstania długotrwałych zaległości z zapłatą opłat, o których mowa w art. 4 ust. 1,
11
i 5, rażącego lub uporczywego wykraczania osoby korzystającej z lokalu
przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo niewłaściwego
zachowania tej osoby czyniącego korzystanie z innych lokali lub nieruchomości
wspólnej uciążliwym z tym, że z żądaniem występuje zarząd spółdzielni na wniosek
rady nadzorczej. Tożsame rozwiązanie przewidziano w odniesieniu do osób,
6
którym przysługuje prawo odrębnej własności lokalu w budynkach, których zarząd
wykonywany jest przez spółdzielnię mieszkaniową, wówczas z żądaniem występuje
zarząd spółdzielni na wniosek większości właścicieli lokali w budynku lub
budynkach położonych w obrębie danej nieruchomości (art. 27 ust. 1 i 5 u.s.m.).
„Opłatami należnymi” w rozumieniu art. 16 ust. 1 u.w.l. w zw. z art. 1710
u.s.m.
w odniesieniu do członków spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do
lokali są: koszty związane z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach
przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości
stanowiących mienie spółdzielni, koszty związane z działalnością społeczną,
oświatową i kulturalną prowadzoną przez spółdzielnię, jeżeli uchwała walnego
zgromadzenia tak stanowi (art. 4 ust. 1 i 5 u.s.m.), a w odniesieniu do osób
niebędących członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe
prawa do lokali: koszty związane z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości
w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem
nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni (art. 4 ust. 11
u.s.m.).
Przypomnieć należy, że tytuł wykonawczy dotyczy wierzytelności objętych
dyspozycją art. 16 ust. 1 u.w.l. w zw. z art. 1710
u.s.m., dłużnicy są członkami
spółdzielni mieszkaniowej i przysługuje im spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego, który znajduje się w zasobach wierzycielki. Wierzycielka jako
sposób egzekucji świadczenia pieniężnego wskazała we wniosku egzekucję
ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, do której zgodnie z art. 1713
u.s.m. stosuje się odpowiednio przepisy o egzekucji z nieruchomości, a komornik
zajął wskazane prawo. Sąd Okręgowy zatem, zamiast relewantnego art. 1710
u.s.m.,
błędnie powołał w treści art. 27 ust. 5 u.s.m. odnoszący się do prawa odrębnej
własności lokalu oraz posłużył się nieprawidłowym nazewnictwem („sprzedaż lokalu
mieszkalnego (w) drodze licytacji prawa własnościowego”). Niemniej Sąd
Najwyższy uznał, że wobec równoległego prawidłowego przedstawienia wątpliwości
w formie opisowej i wobec wagi problemu, niebędącego dotąd przedmiotem jego
wypowiedzi, zachodzi potrzeba udzielenia odpowiedzi na przedstawione
zagadnienie prawne. Rozważania zostaną ograniczone do problemów powstałych
w rozpoznawanej sprawie i niezbędnych dla jej rozstrzygnięcia.
7
Sankcyjny charakter normy zawartej w art. 16 u.w.l. jest oczywisty,
ale lakoniczność jego treści wywołuje istotne problemy orzecznicze.
W piśmiennictwie i judykaturze rozważa się, czy jest on źródłem roszczenia
materialno-prawnego, prawa podmiotowego czy też kreuje swego rodzaju skargę
procesową. Nie rozstrzygnięto dotąd także wątpliwości co do treści żądania pozwu,
w szczególności czy powinno ono dotyczyć nakazania podmiotowi, któremu
przysługuje prawo do lokalu, jego sprzedaży i wydania, czy zarządzenia sprzedaży
przysługującego mu prawa bez wskazania osoby upoważnionej (wierzyciela),
czy zezwolenia powodowi na sprzedaż prawa do lokalu przysługującego osobie
trzeciej. Przeważa pogląd, że żądanie powinno być oznaczone jako „zezwolenie na
sprzedaż licytacyjną przez powoda w jego własnym imieniu”, ale praktyka
orzecznicza nie jest jednolita. Rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia
prawnego nie wymaga zajęcia stanowiska w przedmiocie tych rozbieżności.
Wystarczające jest stwierdzenie, że wprawdzie orzeczona sprzedaż prawa do
lokalu następuje w drodze licytacji na podstawie przepisów kodeksu postępowania
cywilnego o egzekucji z nieruchomości, ale nie jest to klasyczna egzekucja
regulowana przepisami kodeksu postępowania cywilnego, polegająca na
zastosowaniu przez właściwy organ egzekucyjny środków przymusu
przewidzianych przez ustawę procesową celem spełnienia świadczenia
przysługującego wierzycielowi od dłużnika. Legitymowana czynnie spółdzielnia nie
ma bowiem w postępowaniu licytacyjnym statusu wierzycielki, co potwierdza treść
art. 16 ust. 1 u.w.l., który wprowadza odstępstwo od zasad wynikających z art. 799
§ 1 k.p.c., gdyż wskazuje i nakazuje sposób wykonania wydanego orzeczenia
sądowego nie czyniąc nikogo wierzycielem. Kwoty uzyskane z licytacyjnej
sprzedaży są wpłacane na rachunek depozytowy sądu. Samodzielna egzekucja
świadczeń pieniężnych z tych wierzytelności może być prowadzona jedynie na
podstawie tytułu wykonawczego uzyskanego przez wierzyciela w innym
postępowaniu, a pozostałą kwotę komornik zwraca podmiotowi, którego prawo
było przedmiotem sprzedaży. Przepis ten był przedmiotem wykładni m.in. w nie
publikowanych wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r. V CSK
442/08, z dnia 26 lutego 2013 r., I CSK 480/12, z dnia 6 listopada 2013 r., IV CSK
132/13 w których wskazano, że uprawnienie przyznane w art. 16 u.w.l. jest
8
przykładem najdalej idącego uprawnienia wspólnoty mieszkaniowej do ingerowania
w prawo własności lokalu, co powinno ją skłaniać do korzystania z tego środka
ochrony w ostateczności. W wyroku z dnia 13 lutego 2014 r., V CSK 170/13
(nie publ.) przyjęto, że przewidziana w tym przepisie sankcja powinna doprowadzić
do wyeliminowania pozwanego ze wspólnoty, a zatem objąć wszystkie jego lokale.
Podkreślono, że każdorazowo powód zobowiązany jest wykazać ciężar gatunkowy
przewinienia i jego konsekwencje dla wspólnoty, a sąd dokonywać oceny
zasadności domagania się licytacyjnej sprzedaży lokalu w indywidualnych
okolicznościach sytuacji faktycznej pozwanego oraz badać, czy nie zachodzi
nadużycie prawa podmiotowego. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 29 lipca
2013 r., SK 12/12 (OTK-A 2013, nr 6, poz. 87), odwołując się do stanowiska
judykatury w zakresie stosowania tego przepisu i uznając je za prawidłowe
stwierdził, że możliwość żądania przez wspólnotę mieszkaniową licytacyjnej
sprzedaży lokalu ze względu na długotrwałe zaleganie przez jego właściciela
z należnymi opłatami jest nie tylko przydatna, ale wręcz konieczna na pewnym
etapie rozwoju stosunków we wspólnocie, a ostateczny charakter powództwa na
podstawie art. 16 ust. 1 u.w.l. wskazuje, że prawodawca ustanowił takie
ograniczenie prawa własności, które jest niezbędne w demokratycznym państwie
prawnym dla ochrony wolności i praw innych osób oraz dla porządku publicznego
(art. 31 ust. 3 Konstytucji).
Powyższe stanowisko zachowuje aktualność w odniesieniu do spółdzielni
mieszkaniowej zarówno gdy lokal znajduje się w jej zasobach, a uprawnieni
korzystają z niego na podstawie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego bez względu na to, czy są członkami spółdzielni (art. 1710
u.s.m.) jak
i gdy wykonuje ona zarząd nieruchomością, w której ustanowiono prawa odrębnej
własności lokalu (art. 27 ust. 1 i 5 u.s.m.). Zauważyć jedynie należy, że art. 27
ust. 1 i 5 u.s.m. wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lutego 2015 r.,
K 60/13 (OTK-A 2015, nr 2, poz. 11) został uznany za zgodny z Konstytucją.
Zakres hipotez art. 1710
u.s.m., art. 16 ust. 1 u.w.l. oraz art. 4 ust. 1 i 5
u.s.m. w zakresie odnoszącym się do powstania zaległości w opłatach częściowo
się pokrywa (w art. 1710
u.s.m. dodatkowo opatrzony jest kwantyfikatorem
„długotrwałych” zaległości), ale wynikające z nich roszczenia o zezwolenie na
9
sprzedaż prawa do lokalu oraz o zapłatę mogą być dochodzone samodzielnie.
Wygaśnięcie jednego z nich nie prowadzi do wygaśnięcia drugiego, bowiem
orzeczenie licytacyjnej sprzedaży nie oznacza ani nie prowadzi do zaspokojenia
wierzytelności pieniężnej, a żadnemu z tak konkurujących roszczeń nie można
przyznać priorytetu wynikającego z reguł preferencyjnych systemu prawnego.
Z tych względów należy uznać, że powództwa oparte na wskazanych podstawach
mają charakter samodzielny i niezależny, stąd stanowią alternatywne środki
ochrony prawnej przysługujące spółdzielni mieszkaniowej.
Istota problemu sprowadza się do oceny czy dopuszczalne jest prowadzenie
egzekucji świadczeń pieniężnych (obejmujących „opłaty należne” w znaczeniu
wyżej wskazanym) ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przez
wierzycielkę - spółdzielnię mieszkaniową, w której zasobach znajduje się lokal, na
podstawie tytułu wykonawczego wydanego w sprawie o zapłatę, bądź czy ciąży na
niej dodatkowy obowiązek przedstawienia orzeczenia sądu o sprzedaży lokalu
w drodze licytacji wydanego w oparciu o art. 16 ust. 1 u.w.l. w zw. z art. 1710
u.s.m.
Sąd Najwyższy wskazuje, że obowiązku takiego nie można wywieść
wprost ani pośrednio z przepisów regulujących przedmiotowe ograniczenia
odpowiedzialności dłużnika w postępowaniu rozpoznawczym (art. 319 k.p.c.)
i egzekucyjnym (art. 829-839 k.p.c.). Założenia racjonalnego i prawidłowego
działania ustawodawcy oraz przyjęcie spójności systemu prawa przemawiają
przeciwko domniemaniu, że zachodzi w tym wypadku luka w prawie, gdyż
nie można jej domniemywać, a brak argumentów świadczących o jej istnieniu
(por. uchwalę Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1992 r., I PZP36/92, OSNC 1992,
nr 10, poz. 182).
Podstawowe znaczenie przypisać należy charakterowi zasądzającego
wyroku sądowego, który w następstwie prawomocności staje się samodzielną
indywidualno-konkretną normą prawną, oderwaną od treści wygasłego pierwotnego
stosunku prawnego, z wyznaczonym treścią art. 365 k.p.c. skutkiem związania
stron, sądów, organów państwowych i organów administracji publicznej.
Po nadaniu klauzuli wykonalności stanowi on dokument będący podstawą
egzekucji sądowej (art. 776 k.p.c.). Zgodnie z art. 803 k.p.c., tytuł wykonawczy
stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze
10
wszystkich części majątku dłużnika, chyba że z treści tytułu wynika co innego.
Oczywisty jest brak kompetencji organu egzekucyjnego do badania zasadności
i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym (art. 804 k.p.c.).
Może być on pozbawiony skuteczności w całości lub w części
na podstawie orzeczenia sądu wydanego na skutek powództwa
przeciwegzekucyjnego lub wyjątkowo z mocy prawa. Także ograniczenia
jego wykonania muszą mieć wprost podstawę ustawową lub wynikającą
z orzeczenia sądowego. Zgodnie z zasadą exceptiones non sunt
extendae przepisy o ograniczeniach przedmiotowych dotyczące egzekucji
świadczeń pieniężnych (art. 829-839 k.p.c.) nie podlegają wykładni rozszerzającej.
Ponownie podkreślić należy, że zasadą postępowania egzekucyjnego jest,
iż o sposobie egzekucji decyduje wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym.
Wyklucza to dopuszczalność nałożenia na niego pozaustawowego obowiązku
przeprowadzenia dodatkowego postępowania warunkującego skorzystanie
z jednego z jej sposobów (tu: egzekucji ze spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu mieszkalnego) i to w odniesieniu do niektórych wierzytelności
pieniężnych, gdyż co do innych przysługujących temu samemu wierzycielowi oraz
wszystkich przysługujących innym wierzycielom takie przeszkody by nie istniały.
Wprowadzenie jedynie ze względów celowościowych ograniczeń uprawnienia
wierzyciela, którego korelatem byłby przywilej dłużnika, stanowiłoby zagrożenie
porządku prawnego, a wymogu legitymowania się przez wierzyciela dwoma
tytułami prowadziłoby do wydłużenia egzekucji. Zauważyć należy, że dostateczną
ochronę dłużnika zapewnić mogą art. 799 k.p.c., gdyż przewidziana w nim zasada
najmniejszej uciążliwości egzekucji obejmuje także wybór sposobu egzekucji, oraz
możliwość wskazania innego majątku bądź spełnienia świadczenia aż do
zamknięcia przetargu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia
2000 r., I CKN 761/00, BSN 2000, nr 10). Paradoksalnie prowadzenie egzekucji
świadczeń pieniężnych ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego może być dla niego bardziej korzystne także z tego względu,
że w wypadku wielości praw do lokali dla zaspokojenia wierzyciela może
wystarczyć już kwota uzyskana ze sprzedaży jednego prawa, podczas gdy
zezwolenie na sprzedaż licytacyjną wydane w oparciu o art. 16 ust. 1 u.w.l. w zw.
11
z art. 1710
u.s.m. obejmuje wszystkie wskazane prawa do lokali i prowadzi do
pozbawienia członkostwa w spółdzielni. Dysproporcja kwoty należności z tytułu
wskazanych opłat i wartości nieruchomości jest irrelewantna z punktu widzenia
wskazanych przepisów. Także w postępowaniu egzekucyjnym nie obowiązuje
zasada proporcjonalności.
Bez wątpienia są argumenty przemawiające za ograniczeniem uprawnień
spółdzielni, ale o charakterze celowościowym. Zaliczyć do nich należy interes
dłużnika wynikający ze szczególnego znaczenia dobra jakim jest prawo do lokalu
mieszkalnego, interes publiczny wyrażający się w potrzebie sądowej kontroli
stosunków wewnętrznych i eliminowania ewentualnych nadużyć organu
wykonawczego spółdzielni (zarządu) w wypadku powództwa o zapłatę i wyboru
sposobu egzekucji nie wymagającego zgody organu nadzoru (Rady Nadzorczej).
Nie bez znaczenia jest także gwarancyjny charakter sądowej kontroli przesłanki
szczególnie ważnych powodów, gdy wytoczono powództwo oparte na art. 1710
u.s.m. w zw. z art. 16 u.w.l. Niemniej nie są one wystarczające do ograniczenia
uprawnienia wierzyciela do prowadzenia egzekucji należności pieniężnych na
zasadach ogólnych przy zastosowaniu każdego z jej sposobów, nie wyłączając
egzekucji ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.
Uznać je można jedynie za wnioski de lege ferenda.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 k.p.c. orzekł jak
w uchwale.
kc