Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PO 7/15
POSTANOWIENIE
Dnia 15 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dawid Miąsik
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku B. K.
przeciwko Izbie Skarbowej w L.
o zmianę oceny okresowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 września 2015 r.,
wniosku B. K. o wyłączenie sędziów Sądu Apelacyjnego […]
oraz wniosku sędziego Sądu Apelacyjnego E. G. z dnia 25 czerwca 2015 r., o jej
wyłączenie od orzekania w tej sprawie
postanawia:
1. wyłączyć sędzię E. G. od rozpoznania sprawy toczącej się
przed Sądem Apelacyjnym w […] pod sygnaturą akt […],
2. oddalić wniosek w pozostałej części.
UZASADNIENIE
Powód B. K. wniósł o wyłączenie sędziów III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń
Sądu Apelacyjnego w [..] od udziału w rozstrzyganiu w sprawie zawisłej przed tym
Sądem o sygnaturze akt […] przeciwko Izbie Skarbowej w L. o zmianę oceny
okresowej.
W uzasadnieniu wskazał, że w rozpoznawanej sprawie istnieją okoliczności
wywołujące wątpliwość co do bezstronności sędziów III Wydziału Pracy Sądu
2
Apelacyjnego. Chodzi o powiązania służbowe, które mogą wpływać na ich interesy,
pozycję życiową lub sytuację osobistą, wynikające z faktu zatrudnienia w III
Wydziale Pracy Sądu Apelacyjnego, pracą którego - jako przewodnicząca Wydziału
- kieruje E. G. Według wiedzy powoda, pozwany w sprawie Dyrektor Generalny
Urzędu T. G. jest mężem sędzi E. G. Fakt zatrudnienia w tymże Sądzie żony
pozwanego, jej status oraz ukształtowany zbieg relacji interpersonalnych powoduje,
że istniejące stosunki służbowe w odniesieniu do strony pozwanej mogą wywołać
wątpliwość co do bezstronności sędziów, z którymi utrzymuje ona stosunki
służbowe, osobiste i koleżeńskie.
W dniu 9 czerwca 2015 r. powód wniósł o wyłączenie od udziału w
rozstrzyganiu w przedmiotowej sprawie wszystkich sędziów Sądu Apelacyjnego.
Stwierdził w uzasadnieniu wniosku, że zachodzą wątpliwości co do
bezstronności sędziów Sądu Apelacyjnego ze względu na szczególną pozycję
zawodową sędzi E. G. w tym Sądzie; obok funkcji przewodniczącej III Wydziału
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozostaje ona członkiem 6 osobowego Kolegium
Sądu Apelacyjnego, do którego zadań należy m.in. wyrażanie opinii o kandydatach
do pełnienia określonych funkcji w Sądzie Apelacyjnym, w sprawach osobowych
sędziów oraz wypowiadanie się w przypadkach zachowań sędziów naruszających
zasady etyki. Funkcję prezesa Sądu Apelacyjnego, przewodniczącego Kolegium
tego sądu, a zarazem sędziego w Wydziale kierowanym przez sędzię E. G. pełni
wieloletni jej zastępca.
Powód podkreślił także, że „subiektywną, lecz uzasadnioną wątpliwość co do
ich bezstronności w niniejszej sprawie, wzmacnia ponadto fakt udziału
Przewodniczącej III Wydziały Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w spornej sprawie
poprzez wyznaczenie składu orzekającego mimo iż dotyczy jej współmałżonka”.
E. G., sędzia Sądu Apelacyjnego, pismem z dnia 25 czerwca 2015 r.
zatytułowanym „Wyjaśnienie”, nawiązując do wniosku powoda wskazała, że nie zna
B. K. Stwierdziła jednak, że „z uwagi na to, że mój małżonek jest zatrudniony w
Izbie Skarbowej w L. na stanowisku dyrektora i był przesłuchiwany w niniejszej
sprawie w charakterze strony wnoszę o wyłączenie mnie od rozpoznania niniejszej
sprawy”.
3
Pozostali sędziowie Sądu Apelacyjnego w swoich wyjaśnieniach (art. 52 § 2
k.p.c.) podali, że nie istnieją w odniesieniu do nich okoliczności, które mogłyby
wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich bezstronności jako sędziów
rozpoznających niniejszą sprawę.
Sąd Apelacyjny III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
postanowieniami z dnia 30 czerwca 2015 r. odnoszącymi się do wniosku sędzi
Sądu Apelacyjnego E. G. o jej wyłączenie od orzekania w sprawie oraz wniosku B.
K. o wyłączenie od orzekania w tej sprawie sędziów Sądu Apelacyjnego postanowił
wniosek przekazać do rozpoznania Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 49 k.p.c. sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub wniosek
strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną
wątpliwość, co do bezstronności sędziego w danej sprawie. To nowe brzmienie
tego przepisu, ustalone w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24
czerwca 2008 r., P 8/07 (OTK - A 2008 nr 5, poz. 84, Dz.U. Nr 119, poz. 772)
rozszerzyło przesłankę wyłączenia sędziego. Przed nowelizacją przesłanką
wyłączenia był stosunek osobisty między sędzią a stroną lub jej przedstawicielem
mogący wywołać wątpliwości wobec bezstronności sędziego. Powołanym wyrokiem
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 49 k.p.c. w zakresie, w jakim ogranicza
przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego między nim a
jedną ze stron lub jej przedstawicielem ustawowym, pomijając inne okoliczności,
które mogłyby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego, jest niezgodny z
art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Wskazał przy tym, że „gwarancje bezstronności
sędziowskiej nie mogą być ograniczone jedynie do stworzenia możliwości
wyłączenia sędziego ze względu na istnienie bezpośrednich relacji o charakterze
osobistym, ale muszą być pojmowane szerzej - jako umożliwiające wyłączenie w
wypadku okoliczności (zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych), które w sytuacji
konkretnego sędziego mogą budzić uzasadnione wątpliwości co do wydania
orzeczenia opartego na w pełni zobiektywizowanych przesłankach”. Podkreślił, że,
instytucja wyłączenia sędziego urzeczywistnia prawo do sądu wynikające z art. 45
4
ust. 1 Konstytucji, a wyłączenie sędziego powinno uwzględniać także okoliczności
budzące wątpliwości w odbiorze społecznym, co do bezstronnego orzekania przez
sędziego.
Ujawnione w sprawie okoliczności uzasadniają wyłączenie sędzi E. G. od
rozpoznania przedmiotowej sprawy. Z punktu widzenia celu, któremu służy
instytucja wyłączenia sędziego, są one zbliżone w swej doniosłości do przyczyn
uzasadniających wyłącznie sędziego z mocy prawa na podstawie art. 48 § 1 pkt 2
k.p.c. (sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach swego małżonka,
krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego
stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia). W odbiorze społecznym
bowiem może zrodzić się wątpliwość co do bezstronności sędziego orzekającego w
sprawie, w której między nim a reprezentantem jednej ze stron procesu (art. 300 §
2 k.p.c.) zachodzi osobisty stosunek.
Nie istnieją natomiast podstawy do wyłączenia pozostałych sędziów Sądu
Apelacyjnego. Wskazywane przez wnioskodawcę stosunki służbowe, a nawet
koleżeńskie między sędzią E. G. i pozostałymi sędziami nie dają podstaw do
formułowania uzasadnionych wątpliwości co do zachowania przez nich
bezstronności w sprawie, która nie jest sprawą ani sędziego, ani jego małżonka.
W istocie argumenty przytoczone we wniosku zakładają swoiste psychologiczne
uzależnienie sędziów w procesie orzekania (wynikające z powiązań wpływających
na ich interesy lub pozycję zawodową) od oczekiwań innego sędziego
(przewodniczącego wydziału, członka kolegium sądu) co do wyniku sprawy.
Założenie to jest tak daleko idące, że mieści się jedynie w sferze przypuszczeń i
sugestii, a nie racjonalnych przesłanek, które pozwalałyby na formułowanie - z
punktu widzenia postronnego obserwatora - obaw o brak obiektywizmu sędziów.
Wątpliwości co do bezstronnego orzekania przez sędziego uzasadniające jego
wyłączenie nie mogą się opierać na argumentach o charakterze generalnym,
zakładających jako pewnik, że układ stosunków interpersonalnych między sędziami
sam w sobie wpływa na ich bezstronność i obiektywizm także w sprawie, w której
małżonek jednego z nich występuje w roli reprezentanta jednej ze stron.
Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji.
5