Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 111/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący)
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
SSN Dorota Rysińska
Protokolant Łukasz Biernacki
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zdzisława Brodzisza,
w sprawie A. S.
skazanego wyrokiem łącznym
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 25 września 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w I.
z dnia 31 października 2014 r.
1) oddala kasację,
2) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. R. kwotę 738 (
siedemset trzydzieści osiem ) zł., w tym 23% podatku VAT,
tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym,
3) wydatkami za postępowanie kasacyjne obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem łącznym z dnia 31 października 2014 r. Sąd Rejonowy, po
rozpoznaniu sprawy A. S., skazanego prawomocnymi wyrokami:
2
1. Sądu Rejonowego z dnia 23 października 2013 r. sygn. akt II K 88/13, za
przestępstwo z art. 207 § 1 k.k., popełnione w okresie od lutego 2012 r. do 20
września 2012 r. na karę roku pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 20 grudnia 2013 r. sygn. akt II K 1045/13, za
przestępstwo z art. 158 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
popełnione w dniu 10 maja 2013 r. na karę roku pozbawienia wolności;
połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wskazanymi wyżej wyrokami i orzekł
karę łączną roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się bez
postępowania odwoławczego w dniu 8 listopada 2014 r.
Jednocześnie, Sąd Rejonowy wyrokiem łącznym z dnia 24 września 2014 r.
sygn. akt II K 318/14, połączył prawomocnie orzeczone kary pozbawienia wolności
orzeczone wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 23 października 2013 r. sygn. akt II K 88/13, za
przestępstwo z art. 207 § 1 k.k., popełnione w okresie od lutego 2012 r. do 20
września 2012 r. na karę roku pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 20 grudnia 2013 r. sygn. akt II K 1045/13, za
przestępstwo z art. 158 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
popełnione w dniu 10 maja 2013 r. na karę roku pozbawienia wolności;
i orzekł karę łączną roku i 9 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok ten także nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się bez
kontroli instancyjnej w dniu 2 grudnia 2014 r.
Kasację od wyroku łącznego Sądu Rejonowego z dnia 31 października 2014
r. sygn. akt II K 784/14, wniósł przed upływem 6 miesięcy od daty jego
uprawomocnienia się - na podstawie art. 521 k.p.k. – Prokurator Generalny,
zaskarżając to orzeczenie na niekorzyść skazanego A. S. i zarzucając
rozstrzygnięciu rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie
przepisów prawa karnego procesowego, tj. art. 366 § 1 k.p.k. i art. 17 § 1 pkt 7
k.p.k., polegające na zaniechaniu dokonania ustaleń niezbędnych dla prawidłowego
orzekania w przedmiocie wyroku łącznego i wydaniu w dniu 31 października 2014
r. wyroku łącznego obejmującego skazania A. S. wyrokami Sądu Rejonowego o
sygn. akt II K 88/13 i II K 1045/13, podczas gdy skazania te obejmowało wcześniej
3
wszczęte postępowanie Sądu Rejonowego w przedmiocie wydania wyroku
łącznego zakończone nieprawomocnym wyrokiem z dnia 24 września 2014 r.
sygn. akt II K 318/14, który uprawomocnił się bez postępowania odwoławczego w
dniu 2 grudnia 2014 r.
W konsekwencji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku łącznego i umorzenie postępowania na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. w zw. z
art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona na niekorzyść skazanego A. S. nie jest zasadna,
albowiem nie można podzielić zarzutu, który został w niej sformułowany. W
specyficznym układzie procesowym jaki powstał w niniejszej sprawie, nie jest
słuszne twierdzenie, że zaistniała przeszkoda prawna prowadzenia postępowania
w postaci zawisłości sprawy (lis pendens), która stanowi względną przyczynę
odwoławczą. Skarżący nie wziął pod uwagę wszystkich konsekwencji, jakie na byt
prawny wyroku łącznego Sądu Rejonowego z dnia 31 października 2014 r. sygn.
akt II K 784/14, wywarł wyrok Sądu Rejonowego z dnia 24 września 2014 r. sygn.
akt II K 318/14. Niewątpliwie, w obydwu tych sprawach tyczących A. S.,
postępowanie prowadzono w zakresie tych samych skazań objętych wyrokami
Sądu Rejonowego o sygnaturach akt II K 88/13 i II K 1045/13.
Negatywna przesłanka procesowa - lis pendens (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.)
oznacza, że nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, jeżeli
postępowanie wcześniej wszczęte toczy się co do tego samego czynu tej samej
osoby, a więc gdy zachodzi tożsamość podmiotowo – przedmiotowa obu tych
postępowań. Stan zawisłości sprawy, jako przeszkoda prawna prowadzenia
postępowania powstaje z chwilą wejścia postępowania przygotowawczego w fazę
in personam.
Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że
sprawa o sygnaturze akt II K 318/14 zawisła w Sądzie Rejonowym w dniu 6 maja
2014 r. (k. 2 akt II K 318/14). Wyrok łączny został wydany w dniu 24 września 2014
r., lecz uprawomocnił się dopiero 2 grudnia 2014 r. Nie było to, co prawda
wywołane postępowaniem odwoławczym, lecz opóźnionym wykonaniem wydanego
na rozprawie w dniu 24 września 2014 r. zarządzenia o doręczeniu skazanemu
4
odpisu wyroku wraz z pouczeniem o trybie zaskarżenia. Zarządzenie to zostało
wykonane w dniu 21 listopada 2014 r., natomiast skazany pokwitował odbiór
korespondencji w dniu 24 listopada 2014 r. (k. 22, 25 akt II K 318/14).
Sprawa o sygnaturze akt II K 784/14 została natomiast zarejestrowana w
Sądzie Rejonowym w I. w dniu 2 października 2014 r. (k. 42 akt II K 784/14), po
uprzednim jej przekazaniu przez Sąd Okręgowy, w którym zawisła od dnia 23 lipca
2014 r. (k. 2 akt II K 784/14). Wyrok łączny został wydany dnia 31 października
2014 r. i uprawomocnił się bez kontroli instancyjnej w dniu 8 listopada 2014 r. (k. 63
akt II K 784/14).
W związku z powyższym rację ma Prokurator Generalny, że postępowanie w
sprawie o sygnaturze akt II K 784/14 prawomocnie zakończonej wyrokiem Sądu
Rejonowego z dnia 31 października 2014 r., w jej toku objęte było ujemną
przesłanką procesową w postaci stanu zawisłości sprawy (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.),
ponieważ w tym postępowaniu procedowano w przedmiocie objęcia wyrokiem
łącznym tych samych skazań wyrokami jednostkowymi, za przestępstwa, odnośnie
których toczyło się wcześniej zawisłe w tym samym Sądzie, w sprawie II K 318/14,
postępowanie o wydanie wyroku łącznego, co do tego samego skazanego. Należy
jednak zauważyć, że wyrok wydany przez Sąd Rejonowy w dniu 31 października
2014 r. sygn. akt II K 784/14, uprawomocnił się bez kontroli instancyjnej w dniu 8
listopada 2014 r., zaś w tej dacie wyrok Sądu Rejonowego z dnia 24 września 2014
r. sygn. akt II K 318/14, który obejmował te same wyroki jednostkowe był
nieprawomocny i przymiot ten uzyskał dopiero w dniu 2 grudnia 2014 r.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że negatywna przesłanka
lis pendens stanowiąca względny powód odwoławczy, formułuje zakaz
równoległego prowadzenia postępowań karnych dotyczących tego samego
przedmiotu procesu, w stosunku do tej samej osoby, podyktowany względami
ekonomiki procesowej. Jednak zakaz ten ustaje z chwilą, gdy w jednym z tych
postępowań zapadnie prawomocny wyrok kończący postępowanie w sprawie.
Wówczas zaczyna funkcjonować negatywna przesłanka procesowa w postaci
powagi rzeczy osądzonej (res iudicata), która rodzi zakaz ne bis in idem, czyli
zakaz zarówno ponownego wszczynania, jak i kontynuowania postępowania o ten
sam czyn tej samej osoby, co do którego zapadło prawomocne orzeczenie.
5
Przesłankę res iudicata, zaliczaną do tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych
(art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.) tworzą zawsze prawomocne orzeczenia merytoryczne, a
także formalne, o ile oparte są na ujemnej przesłance bezwzględnej. Ma to na celu
zapewnienie stabilności prawa i orzeczeń organów procesowych w postępowaniu
karnym, a także służy realizacji wspomnianej zasady ne bis in idem, stanowiącej
gwarancję, że nikt nie będzie pociągany więcej niż raz do odpowiedzialności karnej
za ten samy czyn zabroniony pod groźbą kary (zob. postanowienie SN z dnia 6
listopada 2014 r., sygn. akt III KK 169/14, Lex nr 1565774; wyrok SN z dnia 12
lutego 2014 r., sygn. akt V KK 407/13, Lex nr 1439399).
W tej sytuacji procesowej Prokurator Generalny powinien skierować kasację
na korzyść skazanego do orzeczenia Sądu Rejonowego zapadłego w sprawie o
sygn. II K 318/14, bowiem zostało ono dotknięte rażącym uchybieniem w postaci
powagi rzeczy osądzonej, a nie do wyroku Sądu Rejonowego z dnia 31
października 2014 r. sygn. akt II K 784/14, zapadłego po przeprowadzeniu
postępowania objętego przeszkodą lis pendens, która została usunięta wobec
uprawomocnienia się wyroku w sprawie II K 318/14, likwidującego fakt
równoległego toczenia się wskazanych wyżej postępowań.
Mając powyższe na uwadze, kasację Prokuratora Generalnego, wniesioną
na niekorzyść A. S., należało oddalić, zaś wydatkami poniesionymi przez sąd, a
związanymi z jej rozpoznaniem, stosownie do treści art. 638 k.p.k., obciążyć Skarb
Państwa.
kc