Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 772/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Anna Owczarek
w sprawie z powództwa Ministra Pracy i Polityki Społecznej - Funduszu
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
przeciwko J. L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 września 2015 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 maja 2014 r.,
I. prostuje oznaczenie strony powodowej na Minister Pracy
i Polityki Społecznej - Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych
II. uchyla zaskarżony wyrok w pkt I w części zasądzającej
odsetki ustawowe od kwoty 196.913,93 zł za okres od dnia
2 grudnia 2009 r. do dnia 8 grudnia 2009 r. oraz w pkt II
w części oddalającej apelację co do tych odsetek i zmienia
zaskarżony wyrok w tym zakresie w ten sposób, że oddala
2
powództwo co do odsetek ustawowych za okres
od dnia 2 grudnia 2009 r. do dnia 8 grudnia 2009 r.
III. oddala skargę kasacyjną w pozostałej części.
3
UZASADNIENIE
Strona powodowa Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
wniosła o zasądzenie od pozwanego J. L. kwoty 270 400,10 zł wraz z odsetkami
ustawowymi od wskazanych w pozwie dat i kwot. W uzasadnieniu wskazała, że
dokonała wypłaty wynagrodzeń ze środków Funduszu dla byłych pracowników „A.
Sp. z o.o. ", w związku z niewypłacalnością tej spółki jako pracodawcy, za co
pozwany ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h.
Pozwany J. L. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa.
Podniósł, że dochodzone w pozwie roszczenie dotyczy świadczeń wypłaconych
pracownikom A. Sp. z o.o. za okres kiedy nie był już członkiem zarządu spółki.
Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2011 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił powództwo
w całości. Na skutek apelacji strony powodowej wyrokiem z dnia 10 listopada 2011
r. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd
Okręgowy zasądził od pozwanego J. L. na rzecz Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych łącznie kwotę 263.259,77 zł (dwieście sześćdziesiąt trzy
tysiące dwieście pięćdziesiąt dziewięć złotych siedemdziesiąt siedem groszy) wraz
z ustawowymi odsetkami od kwot wskazanych w wyroku.
Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało w przeważającej części na
uwzględnienie w oparciu o art. 299 k.s.h., albowiem powód wykazał
wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego jako członka zarządu.
Ustalił, że w okresie od grudnia 2004 r. do 21 kwietnia 2005 r. pozwany J. L. pełnił
funkcję Prezesa Zarządu „A." sp. z o.o., a prowadzone postępowania egzekucyjne
przeciwko spółce okazały się bezskuteczne. Sąd I instancji wskazał, że wysokości
wypłaconych pracownikom wynagrodzeń za okres, w którym funkcje prezesa
zarządu pełnił pozwany, oraz terminy wypłaconego przez Fundusz wynagrodzenia,
okresy za jakie wynagrodzenie zostało wypłacone oraz daty uzyskania tytułu
egzekucyjnego stwierdzającego wierzytelność Funduszu względem „A." sp. z o.o.
zostały szczegółowo określone w zestawieniu dołączonym przez powoda do
pozwu. Pozwany J. L. nie udowodnił, aby ziściły się przesłanki zwalniające go
z odpowiedzialności wskazane w art. 299 § 2 k.s.h.
4
Wyrokiem z 7 maja 2014 r. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyroku Sądu
Okręgowego w części, oddalając powództwo co do kwoty 66.345,84 złotych, a w
pozostałym zakresie oddalił apelację pozwanego.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew zarzutowi podniesionemu przez
apelującego, nie można uznać, aby postępowanie przed Sądem Okręgowym było
dotknięte nieważnością. Status prawny powoda określa ustawa z dnia 13 lipca
2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
W dacie wniesienia pozwu Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
posiadał osobowość prawną, jednakże na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy
z 27 sierpnia 2009 r. - przepisów wprowadzających ustawę o finansach publicznych
(Dz. U. z 2009, Nr 157, poz. 1241) Fundusz został przekształcony w państwowy
fundusz celowy nie posiadający osobowości prawnej. Jednocześnie ustawodawca
stworzył konstrukcję prawną polegającą na utworzeniu instytucji dysponenta
funduszu tj. ministra właściwego do spraw pracy, który jako organ państwowy
posiadający zdolność prawną i sądową, może w stosunku do tak utworzonego
funduszu nabywać i zaciągać, jako podmiot prawa, zobowiązania oraz
pozywać i być pozywanym - posiada zatem zdolność sądową i procesową.
Dodatkowo dysponent Funduszu prowadzi sprawy i występuje w obrocie prawnym
pod nazwą: Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z siedzibą
(art. 24 ust. 2 i 3 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy). Fundusz ten może być przy tym reprezentowany
albo przez właściwego ministra osobiście, albo przez działający w jego imieniu inny
organ będący pełnomocnikiem dysponenta funduszu w zakresie udzielonego mu
pełnomocnictwa (art. 24 ust. 4). Sąd Apelacyjny uznał, że powodem w sprawie
był do końca 2011 r. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - osoba
prawna, natomiast od dnia 1 stycznia 2012 r. (data utraty przez fundusz
osobowości prawnej) w postępowaniu występował Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych, a ściśle występujący w obrocie prawnym pod tą nazwą
Minister Pracy i Polityki Społecznej i działający w jego imieniu Marszałek
Województwa […]. Po dniu 1 stycznia 2012 r. działający w imieniu Funduszu
Marszałek Województwa […] wykazał swoją legitymację czynną (przedstawił
umocowanie Ministra Pracy i Polityki Społecznej do występowania w sprawie w
5
imieniu Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych). Pod nazwą
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w przedmiotowej sprawie
występował jego dysponent - Minister Pracy i Polityki Społeczne. Apelacja
pozwanego okazała się zasadna w części dotyczącej kwoty 66 345,84 zł
roszczenia głównego wraz z ustawowymi odsetkami od poszczególnych kwot,
albowiem Sąd Okręgowy błędnie ustalił, że ta część dochodzonego w sprawie
roszczenia powstała w okresie, w którym J. L. pełnił funkcję członka zarządu „A." sp.
z o.o. Dochodzone przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
roszczenie obejmowało wynagrodzenia wypłacone pracownikom spółki za miesiąc
kwiecień 2005 r. (wynagrodzenia za miesiąc kwiecień ustalone do dnia 20 kwietnia
2005 r.) w kwocie 66 345,84 zł. Tymczasem zgodnie z art. 85 § 2 k.p.
wynagrodzenie za pracę wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej
wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca
kalendarzowego. Wynagrodzenia pracowników „A." Sp. z o.o. za miesiąc kwiecień
stały się wymagalne dopiero w maju 2005 r. Biorąc zaś pod uwagę, że pozwany
pełnił funkcję prezesa zarządu do dnia 21 kwietnia 2005 r. to roszczenie we
wskazanym wyżej zakresie powstało w okresie gdy pozwany nie był już członkiem
zarządu „A." sp. z o.o. Pozwanemu nie można więc przypisać odpowiedzialności na
podstawie art. 299 k.s.h. z tytułu wynagrodzeń pracowników „A." sp. z o.o.
wypłaconych za miesiąc kwiecień 2005 r.
Skarga kasacyjna pozwanego została oparta na obu podstawach
określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia przepisów
postępowania skarżący zarzucił obrazę art. 378 § 1 zd. 2 oraz art. 386 § 3 w zw.
z art. 379 pkt 2 k.p.c., art. 199 § 1 pkt 3 i § 2 k.p.c. w zw. z art. 64 § 1 i 11
k.p.c. i art.
65 § 1 k.p.c., a także w zw. z art. 24 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 13 lipca
2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
w zw. z art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
oraz art. 91 pkt 2 i art. 99 ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. przepisy
wprowadzające ustawę o finansach publicznych, a także art. 385 k.p.c. w zw. z art.
47912
§ 1 k.p.c. oraz art. 9 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy
Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw i w zw. z art. 6 k.p.c., art.
328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 385 w zw. z art. 100 k.p.c., a w ramach
6
podstawy naruszenia prawa materialnego zarzucił obrazę art. 299 § 1 k.s.h. w zw.
z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych
w razie niewypłacalności pracodawcy (oraz poprzednio obowiązującego art. 10
ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy) i art. 518 § 1 pkt 4 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c.
W oparciu o te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie
powództwa w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Najdalej idący zarzut skargi kasacyjnej dotyczący nieważności
postępowania nie był uzasadniony. Sąd Apelacyjny w wyroku oznaczył wprawdzie
stronę powodową jako Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
jednakże w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyraźnie wskazał, że po dniu 1
stycznia 2012 r. powodem był faktycznie dysponent tego funduszu tj. minister
właściwy do spraw pracy, który w obrocie występuje jednak pod nazwą Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Nie ulega też wątpliwości, że strona
powodowa była prawidłowo reprezentowana i w jej imieniu działał w sprawie
należycie umocowany Marszałek Województwa […]. Nie było zatem podstaw do
stwierdzenia nieważności postępowania na podstawę art. 379 pkt 2 k.p.c.
Natomiast okoliczność, że Dysponentem Funduszu jest Minister Pracy i Polityki
Społecznej i zgodnie z art. 24 ust 3 pkt 1 ustawy o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy to Dysponent Funduszu może
nabywać prawa i zaciągać zobowiązania oraz pozywać i być pozywanym, należało
na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. sprostować jedynie oznaczenie strony powodowej
na Minister Pracy i Polityki Społecznej - Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych.
Nieuzasadniony był również zarzut naruszenia art. 328 § 2 w zw. z art. 391
§ 1 k.p.c. oraz zarzut naruszenia art. 47912
§ 1 k.p.c. Wbrew twierdzeniu
skarżącego uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zostało sporządzone
w sposób, który uniemożliwia jego kontrolę kasacyjną. Zastrzeżenia skarżącego
7
dotyczyły sprzeczności między oznaczeniem strony powodowej w wyroku i jego
uzasadnieniu, co jak wyżej wskazano nie miało w rzeczywistości miejsca oraz
sprzeczności w powołaniu podstawy odpowiedzialności pozwanego. Sprzeczność
w tym zakresie faktycznie także nie miała miejsca. Sąd Apelacyjny wskazał bowiem
wyraźnie, że podstawą odpowiedzialności pozwanego był art. 299 § 1 k.s.h.
Sąd Apelacyjny rozpoznając zarzut naruszenia art. 47912
§ 1 k.p.c. stwierdził
jednoznacznie, że powód udokumentował wysokość dochodzonego dokumentami
załączonymi do pozwu. Nie można zatem podzielić stanowiska skarżącego,
że rozstrzygnięcie zostało oparte o sprekludowane dowody, z tego względu,
że strona powodowa w toku postępowania złożyła dodatkowo inne dokumenty
wykazujące wysokość świadczeń wypłaconych pracownikom. Sąd Apelacyjny
podkreślił przy tym, że pozwany w odpowiedzi na pozew nie kwestionował
dokonania wypłaty wynagrodzeń ze środków Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych, a powód zastrzegł w pozwie, że w przypadku
kwestionowania przez pozwanego faktu wypłaty świadczeń złoży dokumentację
źródłową. Sąd Apelacyjny stwierdził zasadnie, że obowiązek zgłoszenia w pozwie
wszystkich dowodów nie jest jednoznaczny z obowiązkiem ich dołączenia
do pozwu.
Pozbawiony uzasadnionych podstaw był zarzut naruszenia art. 299 § 1 k.s.h.,
art. 23 ust 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności
pracodawcy oraz art. 518 § 1 pkt 4 k.c. przez uznanie, że pozwany odpowiada
za świadczenia wypłacone przez stronę powodową począwszy od dnia 6 grudnia
2005 r. w sytuacji, gdy powód przestał być członkiem zarządu spółki z dniem
21 kwietnia 2005 r. Nie ulega wątpliwości, że powództwo zostało uwzględnione
w części obejmującej świadczenia pracownicze należne zatrudnionym w spółce
pracownikom za okres, w którym pozwany był prezesem zarządu spółki.
Wyplata tych świadczeń już po dacie ustąpienia pozwanego z tej funkcji nie
zwalnia go od odpowiedzialności w tym zakresie. Sąd Apelacyjny przyjął zasadnie,
że odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h. ponoszą osoby będące członkami
zarządu „w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko
spółce okazała się bezskuteczna” tj. rozstrzygający jest moment, w którym
istniało zobowiązanie ze stosunku pracy, które wobec bezskuteczności egzekucji
8
wobec spółki, zostało spełnione przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych.
Uzasadniony był natomiast zarzut naruszenia art. 481 k.c. Skoro wezwanie
do zapłaty należności dochodzonej pozwem zostało pozwanemu doręczone w dniu
1 grudnia 2009 r., to nie było podstaw do zasądzenia odsetek ustawowych od
uwzględnionej części powództwa za okres od dnia 2 grudnia 2009 r. do dnia
8 grudnia 2009 r. W tej części zaskarżony wyrok na podstawie art. 39816
k.p.c.
został uchylony a powództwo dotyczące odsetek ustawowych za wskazany wyżej
okres zostało oddalone.
W pozostałej części skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych
podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
kc