Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 865/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Karol Weitz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A.T. i T. T.
przeciwko Bankowi […]
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 23 maja 2014 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kwotę
1380 zł (jeden tysiąc trzysta osiemdziesiąt złotych) tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powodowie A. i T. T. w dniu 15 lipca 2011 r. wnieśli o zasądzenie od Banku
[…] (dalej jako P. S.A.) kwoty 100 000 zł na wskazany przez nich cel społeczny,
o nakazanie P. S.A. wydania im dokumentów stanowiących zabezpieczenie umowy
kredytowej zawartej przez nich w dniu 15 kwietnia 1998 r. (dalej umowa kredytowa
z 1998 r.) z Bankiem A. S.A., łączącej ich - w następstwie sukcesji prawnych -
najpierw z Bankiem K. S. A., a potem z Bankiem P. S.A. (dalej jako B. S.A.) i
przejętej z dniem 30 listopada 2007 r. przez P. S.A. w wyniku podziału B . S.A.
przez wydzielenie części jego majątku i przeniesienie jej na P. S.A., oraz nakazanie
P. S.A. złożenia oświadczenia, w którym pozwany stwierdziłby, że powodowie
spłacali kredyt rzetelnie i terminowo, że komplikacje i opóźnienia związane z
obsługą kredytu wynikały wyłącznie z winy pracowników bankowych i
nieprzestrzegania przez nich przepisów prawa i umowy kredytowej z 1998 r. oraz
że powodowie dali się poznać jako solidni i godni zaufania klienci i dlatego P. S.A.
nie ma wobec nich żadnych roszczeń prawnych i finansowych.
Wyrokiem z dnia 27 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w W. zasądził od P. S.A.
na wskazany przez powodów cel społeczny 50 000 zł i nakazał złożyć P. S.A.
oświadczenie o treści wskazanej w tym wyroku i przesłać je powodom w terminie
siedmiu dni od uprawomocnienia się wyroku. W pozostałym zakresie powództwo
oddalił.
Sąd ustalił, że celem zabezpieczenia spłaty kredytu udzielonego im w 1998 r.
powodowie między innymi wystawili weksel własny in blanco z deklaracją wekslową
i dokonali cesji praw z polis ubezpieczeniowych. Kredyt był również zabezpieczony
hipoteką na nieruchomości położonej przy ulicy R. i W. w W., należącej do
Spółdzielni Budowy Domków Jednorodzinnych „E.” (dalej jako SBDJ), w której
powódka była prezesem zarządu. Powodów łączyła ze SBDJ umowa z dnia 31
października 1997 r. dotycząca budowy domu jednorodzinnego na działce
wchodzącej w skład tej nieruchomości (dalej jako umowa z 1997 r.). Powodowie
popadli w konflikt z SBDJ, co skutkowało odstąpieniem przez nich od umowy z
1997 r., jednak nadal spłacali kredyt. W dniu 16 września 2003 r. B . S.A. na mocy
3
umowy przelewu (dalej jako umowa przelewu z 2003 r.) przeniósł pozostałą do
spłaty wierzytelność kredytową wobec powodów na SBDJ, wydając
cesjonariuszowi dokumenty związane z tą wierzytelnością, w tym umowę
kredytową z 1998 r. oraz dokumenty stanowiące jej zabezpieczenie. Następnie w
dniu 18 września 2003 r. B . S.A. zgodził się na wykreślenie hipoteki służącej
zabezpieczeniu spłaty przelanej wierzytelności. Po wykreśleniu hipoteki SBDJ w
dniu 29 września 2003 r. przeniosła na osobę trzecią spółdzielcze własnościowe
prawo do domu jednorodzinnego, które miało pierwotnie przypaść powodom w myśl
umowy z 1997 r.
Zawiadomieni w dniu 6 listopada 2003 r. o cesji wierzytelności kredytowej
powodowie chcieli zaliczać na poczet kredytu swoje należności wobec SBDJ
z tytułu zwrotu wkładu wpłaconego na podstawie umowy z 1997 r. Powołując się na
zawarte w umowie kredytowej z 1998 r. zrzeczenie się przez powodów zarzutów
potrącenia SBDJ nie zgodziła się jednak na to i w dniu 7 stycznia 2004 r.
wypowiedziała kredyt, stawiając go w stan wymagalności. W dniu 26 stycznia
2004 r. SBDJ dokonała potrącenia swej należności z tytułu spłaty kredytu
z należnością powodów z tytułu zwrotu wkładu. Wcześniej, w dniu 22 stycznia
2004 r., powodowie wnieśli przeciwko SBDJ i BP. S.A. powództwo o stwierdzenie
nieważności umowy przelewu z 2003 r. Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2007 r. Sąd
Okręgowy w W., sygn. akt I C …/04, ustalił nieważność wskazanej umowy. W tej
sytuacji doszło do sporów sądowych między powodami i SBDJ oraz między
powodami a P. S.A. na tle wzajemnych rozliczeń i spłaty kredytu.
Uwzględniając w niniejszej sprawie w części powództwo Sąd Okręgowy
uznał, że działanie B. S.A. polegające na przekazaniu SBDJ bez zgody powodów
dokumentów związanych z umową kredytową z 1998 r. stanowiło naruszenie
tajemnicy bankowej w ujęciu art. 104 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo
bankowe (dalej jako prawo bankowe). Informacje objęte tą tajemnicą stanowią
tymczasem też informacje ze sfery prywatności klientów banku. Ich ujawnienie
osobie trzeciej było więc naruszeniem ich prywatności i bezpieczeństwa
finansowego. Działania banku mogły też podważać wizerunek powodów jako
rzetelnych i lojalnych kredytobiorców. Sąd Okręgowy przyjął, że w tej sytuacji
naruszone zostały dobra osobiste powodów i zostali oni narażeni na ujemne
4
następstwa tego naruszenia w sferze psychicznej w postaci stresu
spowodowanego świadomością posiadania przez skonfliktowane z nimi osoby
trzecie wrażliwych dokumentów i możliwości ich wykorzystania w sposób groźny
dla ich zdrowia, faktem kierowania do nich przez osoby powiązane z SBDJ
gróźb karalnych i koniecznością prowadzenia wieloletnich procesów.
Zasądzając tytułem zadośćuczynienia (na cel społeczny) kwotę 50 000 zł
Sąd Okręgowy uznał, że jest to kwota odpowiednia do zakresu cierpień powodów
i czasu trwania stanu naruszenia ich dóbr osobistych. Nakazując złożenie
pozwanemu oświadczenia Sąd przyjął, że zmierza ono do usunięcia skutków
naruszenia dóbr osobistych i stanowi do tego adekwatny środek. Oddalając
żądanie wydania dokumentów odnoszących się do umowy kredytu z 1998 r., w tym
zabezpieczających jego spłatę, Sąd przyjął, że będą one mogły być wydane
powodom po spłacie kredytu, gdyż wtedy odpadnie cel ustanowienia
zabezpieczenia.
Apelację od wyroku z dnia 27 lutego 2013 r. w części uwzględniającej
powództwo wniósł P. S.A. domagając się, aby także w tym zakresie nastąpiło jego
oddalenie. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 maja 2014 r. uwzględnił apelację i
zmienił wyrok z dnia 27 lutego 2013 r. w ten sposób, że oddalił powództwo o
zapłatę kwoty 50 000 zł oraz o nakazanie złożenia oświadczenia.
Sąd drugiej instancji za uzasadniony uznał zarzut naruszenia art. 24 § 1 k.c.
Wskazał, że roszczenia dochodzone przez powodów wywodzone są z naruszenia
dóbr osobistych. Odpowiedzialność niemajątkowa z tego tytułu jest - z uwagi na jej
charakter - ściśle związana z osobą naruszyciela i nie podlega sukcesji prawnej, ani
generalnej, ani syngularnej, obejmującej tylko prawa i obowiązki majątkowe,
o czym - w wypadku osób fizycznych - stanowi art. 922 k.c.
Pozwany bank P. S.A. przejął - w wyniku podziału B. S.A. przez wydzielenie
(art. 529 § 1 pkt 4 i art. 531 § 1 k.s.h.) - tylko te prawa i obowiązki B. S.A., które
dotyczą przyłączonego do P. S.A. oddziału B. S.A., a nie wszystkie prawa i
obowiązki B. S.A. (sukcesja generalna częściowa). P. S.A. przejął prawa i
obowiązki B. S.A. związane wyłącznie z przejętą częścią majątku, wobec czego
mogły to być wyłącznie prawa i obowiązki majątkowe. Należą do nich prawa i
5
obowiązki wynikające z umów kredytowych wynikających z działalności przejętego
oddziału, ale umowa kredytowa z 1998 r. i umowa przelewu z 2003 r. są jedynie
tłem dla roszczeń dochodzonych przez powodów. Przyjmując, że naruszenia dóbr
osobistych powodów dopuścił się B. S.A. działający przez zarząd (art. 38 i art. 416
k.c.) z racji tego, że umowę przelewu z 2003 r. podpisało - z polecenia zarządu B.
S.A. - kierownictwo oddziału, w którym umiejscowiona była umowa kredytowa z
1998 r., i że w jej wykonaniu wydano SBDJ dokumenty, Sąd Apelacyjny uznał, że P.
S.A. nie ma biernej legitymacji w procesie o naruszenie dóbr osobistych powodów
wynikłe z tego zdarzenia, gdyż przejął jedynie wycinek odpowiedzialności
majątkowej B. S.A. – podmiotu nadal istniejącego, którego zachowanie
jest podstawą faktyczną żądania. Dotyczy to też roszczeń majątkowych, gdyż
następstwo prawne P. S.A. obejmuje jedynie odpowiedzialność majątkową
przejętego oddziału B. S.A. - co do zasady związaną z wykonywaniem czynności
bankowych, podczas gdy odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych za czyn
popełniony przez B. S.A. wykracza poza działalność oddziału.
Sąd Apelacyjny podniósł też, że nawet uznanie, iż naruszenia dóbr
osobistych dopuścili się pracownicy przejętego oddziału B. S.A., nie dawałoby
podstaw do przyjęcia biernej legitymacji P. S.A. w odniesieniu do odpowiedzialności
za roszczenia niemajątkowe z tego tytułu. Nie stosuje się tu reguł
odpowiedzialności za podwładnego (art. 430 k.c.). Osoba prawna jest
legitymowana biernie wtedy, gdy naruszenia dóbr osobistych dopuściła się osoba
fizyczna pełniąca funkcję członka jej organu.
Niezależnie od tego Sąd Apelacyjny uznał, że wprawdzie wskutek
naruszenia tajemnicy bankowej doszło do naruszenia prawa do prywatności
powodów, to jednak ich krzywda z tego tytułu została wyolbrzymiona.
Nieudowodniony pozostał związek, jaki miał istnieć między kierowaniem pod
adresem powodów gróźb przez nieznane osoby i pogorszeniem się ich stanu
zdrowia a przekazaniem dokumentów SBDJ. Cesja kredytu wywołała dla powodów
niekorzystne skutki, ale miały one wymiar tylko finansowy i wynikały z samej cesji,
a nie z przekazania dokumentów w jej wykonaniu. Przekazanie to nie skutkowało
też naruszeniem ich godności osobistej, ponieważ nie sugerowało, jakimi są oni
dłużnikami. Treść żądanego przez powodów oświadczenia pozostaje bez związku
6
z naruszeniem prawa do prywatności powodów, a na tym to naruszeniu - wynikłym
z przekazania SBDJ dokumentów - oparli oni dochodzone roszczenia. Powoływane
przez nich dalsze okoliczności, dotyczące działań banku po zawarciu umowy
przelewu z 2003 r., nie wiążą się z tak ujętą podstawą ich roszczeń, gdyż
są następstwem tej umowy i jej nieważności, a nie wydania dokumentów.
Treść oświadczenia nie odpowiada także faktycznemu stanowi rzeczy, gdyż
sugeruje, że spłacili oni kredyt, co nie zostało jednak ustalone, lecz
pozostaje sporne.
Gdy chodzi o roszczenie majątkowe z tytułu naruszenia dóbr osobistych,
tj. o roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej na cel społeczny, to można wprawdzie
uznać odpowiedzialność osoby prawnej za jej pracownika, który dopuścił się tego
naruszenia, na podstawie art. 430 k.c. Roszczenie powodów należałoby jednak
wtedy uznać za przedawnione, skoro o umowie przelewu z 2003 r. dowiedzieli się
w dniu 6 listopada 2003 r., a w dniu 27 kwietnia 2007 r. dowiedzieli się o jej
nieważności. Określony w art. 4421
§ 1 k.c. trzyletni termin przedawnienia
upłynął zatem najpóźniej 27 kwietnia 2010, a pozew powodowie wnieśli w lipcu
2011 r. Decydujące jest to zdarzenie, które skutkowało naruszeniem dóbr
osobistych (wydanie dokumentów), a nie zdarzenia późniejsze w postaci działań
banku, wskazanych przez powodów jako wyrządzających im szkodę,
ponieważ przedmiotem procesu w niniejszej sprawie jest naruszenie dóbr
osobistych powodów. Sąd Apelacyjny uznał, że nie ma podstaw do zastosowania
art. 5 k.c. do podniesionego przez P. S.A. zarzutu przedawnienia. Nie uzasadnia
tego ani podniesienie tego zarzutu w drugiej instancji, ani też to, że strony są
skonfliktowane, a P. nie wyraża woli polubownego załatwienia sporu o spłatę
kredytu.
Sąd drugiej instancji ocenił także, że kwota 50 000 zł jest istotnie zawyżona,
jeśli się uwzględni zakres krzywdy powodów wynikłej z faktu wydania dokumentów
SBDJ. Poza ich poczuciem, że dane powierzone bankowi nie były bezpieczne
i że uzyskała do nich dostęp SBDJ, z którą byli w sporze, żadne inne konsekwencje
nie zostały udowodnione.
7
Powodowie zaskarżyli wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 23 maja 2014 r.
w punkcie 2 w zakresie, w którym zmieniono nim wyrok Sądu pierwszej instancji
z dnia 27 lutego 2013 r. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt
1 k.p.c.) zarzucili naruszenie art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c., art. 531 § 1-3
k.s.h. w zw. z art. 445 § 3, art. 449 k.c. i art. 2 k.s.h., art. 4421
i art. 442 k.c. w wersji
obowiązującej do dnia 10 sierpnia 2007 r., art. 5 i art. 416 k.c. i art. 105 prawa
bankowego w zw. z art. 441 § 1 k.c. W ramach drugiej podstawy kasacyjnej
(art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zarzucili naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 448 k.c.,
art. 232 k.p.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., art. 321 § 1 k.p.c., art. 316 § 1 i art. 328 § 2
k.p.c. Wnieśli o uchylenie wyroku z dnia 23 maja 2014 r. w zaskarżonej części
i przekazanie w tym zakresie sprawy temu Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania bądź o uchylenie go w tej części i orzeczenie do istoty sprawy przez
oddalenie w całości apelacji P. S.A. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 27 lutego
2013 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 448 k.c. i art. 232 k.p.c. w zw. z art. 24
§ 1 k.c. powodowie dopatrują się w tym, że Sąd Apelacyjny przyjął,
iż nie udowodnili oni zasadności żądania zapłaty zadośćuczynienia i adekwatności
żądania udzielenia ochrony majątkowej do wskazanych w sprawie okoliczności,
a pozwany wykazał zaś brak swej legitymacji biernej. Uzasadnienie tych zarzutów
wskazuje, że powodowie w ich ramach podważają materialnoprawną
ocenę ustalonych faktów. Podważenie tej oceny nie jest jednak możliwe w ramach
zarzutu naruszenia prawa procesowego, tj. art. 232 k.p.c. Ponadto, zastosowanie
art. 232 k.p.c. nie wiąże się ze stosowaniem przepisów prawa materialnego, wobec
czego łączenie go w tym samym zarzucie z takimi przepisami nie ma podstaw.
Zarzuty naruszenia 232 k.p.c. w zw. z art. 448 k.c. i art. 232 k.p.c. w zw. z art. 24
§ 1 k.c. nie mogą więc odnieść żadnego skutku.
Wskazując na naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. powodowie podnieśli, że Sąd
Apelacyjny błędnie przyjął, iż Sąd Okręgowy wykroczył poza przedmiot orzekania
w zakresie określenia treści oświadczenia, które złożyć miał P. S.A. Zarzut ten jest
8
bezpodstawny, ponieważ Sąd drugiej instancji nie dopatrzył się naruszenia art. 321
§ 1 k.p.c. w tym zakresie przez Sąd pierwszej instancji.
Według powodów naruszenie art. 316 § 1 k.p.c. miało polegać na tym,
że Sąd drugiej instancji miał nie uwzględnić stanu prawnego związanego
z sukcesją praw i zobowiązań dotyczących roszczeń powodów. Zarzut ten nie
został uzasadniony. Jeśli uznać, że powodowie w jego ramach chcą podważać
materialnoprawną ocenę ustaleń faktycznych, to także w tym wypadku należy
stwierdzić, że art. 316 § 1 k.p.c. jako przepis prawa procesowego nie jest
adekwatny. Podniesiony przez powodów zarzut jego naruszenia jest więc również
bezskuteczny.
Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. oparty został na twierdzeniu, że Sąd
drugiej instancji sporządził uzasadnienie zaskarżonego wyroku w sposób
uchybiający wymaganiom tego przepisu i skutkujący poważnym utrudnieniem
kontroli kasacyjnej zaskarżonego wyroku. Jakkolwiek Sąd drugiej instancji nie użył
zwykłej formuły, że podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, to jednak
wniosek taki jest w pełni jednoznaczny w świetle lektury całości uzasadnienia
zaskarżonego wyroku. Na podstawie ustaleń faktycznych z pierwszej instancji,
bez przeprowadzania dalszych dowodów i dokonywania nowych ustaleń
faktycznych, Sąd drugiej instancji dokonał odmiennej od Sądu pierwszej instancji
oceny prawnej żądań powodów, popierając ją wywodem prawnym. Nie doszło więc
do uchybienia przepisowi art. 328 § 2 k.p.c., wobec czego zarzut naruszenia tego
przepisu jest bezzasadny.
Zarzuty naruszenia art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c., art. 531 § 1-3 k.s.h.
w zw. z art. 445 § 3, art. 449 k.c. i art. 2 k.s.h. oraz art. 416 k.c. i art. 105 prawa
bankowego w zw. z art. 441 § 1 k.c. wiążą się z jednej strony z poglądem powodów,
że naruszenia ich dóbr osobistych dopuścił się nie tylko B. S.A., ale także P. S.A.
przez kontynuację bezprawnych działań wobec nich, a z drugiej strony z tezą, że P.
S.A. odpowiada za skutki prawne - niemajątkowe i majątkowe - naruszenia tych
dóbr, którego dopuścił się B. S.A.
Sąd drugiej instancji trafnie przyjął, iż powodowie dochodzili roszczeń
z tytułu naruszenia ich dóbr osobistych wskutek przekazania SBDJ przez B. S.A.
9
dokumentów związanych z umową kredytową z 1998 r. Na skutek tego zdarzenia
została naruszona prywatność powodów jako ich dobro osobiste, nie doszło jednak
do naruszenia ich godności, ponieważ przekazanie dokumentów nie sugerowało ich
nierzetelności jako dłużników. Przedmiot procesu, określony przez żądania
powodów i ich podstawę faktyczną, nie obejmował oceny późniejszych zachowań B.
S.A., a potem P. S.A., w zakresie rozliczenia kredytu zaciągniętego umową z 1998
r. W grę wchodziła więc wyłącznie prawna ocena - w sferze dóbr osobistych
powodów – zdarzenia w postaci przekazania dokumentów, którego dopuścił się B.
S.A.
Sąd Najwyższy podziela pogląd Sądu Apelacyjnego, że obowiązek usunięcia
skutków naruszenia dóbr osobistych ma charakter niemajątkowy i jako taki wiąże
się ściśle z osobą naruszyciela (por. art. 24 § 1 zd. 2 k.c.), w związku z czym nie
może przejść na inny podmiot w drodze sukcesji prawnej. Roszczenie o usunięcie
skutków naruszenia dóbr osobistych powodów wywołanego wydaniem dokumentów
SBDJ mogli oni więc skierować tylko przeciw B. S.A., a nie przeciw P. S.A., które
nie ma w tym zakresie legitymacji biernej. Zasadnie zatem Sąd drugiej instancji
oddalił powództwo w zakresie, w którym powodowie żądali nakazania P S.A.
złożenia oświadczenia o określonej przez nich treści.
Roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny w razie
naruszenia dóbr osobistych (art. 24 § 1 zd. 2 i art. 448 k.c.) ma charakter
majątkowy, wobec czego majątkowy charakter ma także odpowiadający temu
roszczeniu obowiązek zapłaty. W związku z tym obowiązek ten może przejść na
inny podmiot w drodze następstwa prawnego. Sąd Apelacyjny założył, że
obowiązek zapłaty sumy pieniężnej nie mógł przejść z B. S.A. na P. S.A., ponieważ
w wyniku podziału B. S.A. przez wydzielenie na P. S.A. przeszła odpowiedzialność
majątkowa dotycząca działalności przejętego oddziału B. S.A., związana z
dokonywanymi w nim czynnościami bankowymi i nieobejmująca odpowiedzialności
majątkowej z tytułu naruszenia dóbr osobistych przez B. S.A. Pogląd ten nie
uwzględnia tego, że o tym, jakie prawa i obowiązki w wyniku podziału przez
wydzielenie przechodzą ze spółki dzielonej na spółkę przejmującą, rozstrzyga plan
podziału (art. 531 § 1 k.s.h., por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2009 r.,
V CSK 410/08, niepubl.). Sąd Apelacyjny nie ustalił treści planu podziału B. S.A.
10
przez wydzielenie, w związku z czym nie sposób przesądzić, czy P. S.A. stał się
następcą prawnym B. S.A. w zakresie obowiązku zapłaty sumy pieniężnej na cel
społeczny z tytułu naruszenia dobór osobistych powodów, przy założeniu, że taki
obowiązek powstał. Nie da się zatem wykluczyć, że doszło do naruszenia art. 531
§ 1 k.s.h. Ponadto, Sąd Apelacyjny nie rozważył w okolicznościach sprawy
możliwości zastosowania art. 546 § 1 k.s.h., który - stosowany odpowiednio
do podziału przez wydzielenie (art. 529 § 2 k.s.h., por. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 21 kwietnia 2010 r., V CSK 318/09, niepubl.; z dnia 24 października 2012 r.,
III CSK 18/12, niepubl.) - przewiduje w pewnych granicach solidarną
odpowiedzialność spółki przejmującej za zobowiązania pozostałe w spółce
dzielonej. Brak ustalenia przez Sąd Apelacyjny, czy i kiedy nastąpiło ogłoszenie
o podziale B. S.A., uniemożliwia przesądzenie, czy upłynął przewidziany w art. 546
§ 1 k.s.h. trzyletni termin, który miałby znaczenie przy ocenie, czy P. S.A. w chwili
wytoczenia powództwa odpowiadał solidarnie z B. S.A. za obowiązek zapłaty sumy
pieniężnej, choćby obowiązek ten nie przeszedł na P. S.A. w wyniku podziału.
Przy założeniu, że w świetle ustaleń faktycznych dokonanych w sprawie nie
można przesądzić braku legitymacji biernej P. S.A. w odniesieniu do obowiązku
zapłaty sumy pieniężnej na cel społeczny, istotna dla rozstrzygnięcia o zasadności
skargi kasacyjnej jest - w tym zakresie - ocena, czy roszczenie powodów uległo
przedawnieniu, czego dotyczą zarzuty naruszenia art. 4421
albo ewentualnie art.
442 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 10 sierpnia 2007 r. Powodowie
zmierzają do wykazania, że w ich wypadku naruszenie dóbr osobistych ma
charakter ciągły i że zachowanie P. S.A., który odmawia wydania
dokumentów, jak również nie jest skłonny załatwić polubownie sprawy spłaty
kredytu, jest kontynuacją działań B. S.A. Podejście to nie jest prawidłowe.
Przedmiotem postępowania jest ocena prawna - w sferze dóbr osobistych
powodów – zdarzenia w postaci przekazania dokumentów, którego dopuścił się B.
S.A. Późniejsze działania B. S.A. i P. S.A. mają charakter odrębnych zdarzeń. W
związku z tym kluczowa dla oceny zarzutu przedawnienia roszczenia o zapłatę
sumy pieniężnej jest okoliczność, kiedy powodowie dowiedzieli się o przekazaniu
dokumentów SBDJ przez B. S.A. Sąd Apelacyjny przyjął w tym zakresie najbardziej
11
korzystne dla powodów założenie, że nastąpiło to nie w chwili, w której dowiedzieli
się oni o zawarciu umowy przelewu z 2003 r., lecz dopiero, gdy nastąpiło ustalenie
jej nieważności wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2007 r. Jakkolwiek można mieć
wątpliwości, czy nie jest to założenie zbyt przychylne powodom, gdyż akta sprawy
nie wykluczają ustalenia chwili dowiedzenia się przez powodów o przekazaniu
dokumentów na wcześniejszy dzień, to przyjmując nawet datę 27 kwietnia 2007 r.
jako miarodajną, trzeba jednoznacznie stwierdzić, że roszczenie powodów o
zapłatę sumy pieniężnej należy uznać za przedawnione w świetle art. 4421
§ 3 k.c.
w zw. z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny
(Dz. U. Nr 80, poz. 538). Przy rozpatrywanym założeniu termin jego przedawnienia
w istocie upłynął 27 kwietnia 2010 r., podczas gdy powództwo zostało wytoczone w
lipcu 2011 r. Wbrew twierdzeniom powodów nie było przy tym podstaw do uznania,
że podniesienie zarzutu przedawnienia przez P. S.A. stanowiło nadużycie prawa
podmiotowego. Sąd Apelacyjny rozważył możliwość zastosowania art. 5 k.c.
i prawidłowo stwierdził, że okoliczności sprawy tego nie uzasadniają.
Zaskarżony wyrok ostatecznie więc odpowiada prawu.
Mając to na względzie, na podstawie art. 39814
, art. 98 § 1 i 3, art. 99 i art.
108 § 1 w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 i art. 39821
k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak
w sentencji.
kc