Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 853/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku F. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
przy uczestnictwie A. G. i S. G.
o stwierdzenie zasiedzenia służebności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 21 maja 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 13 grudnia 2013 r. stwierdził, że
F. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nabyła przez zasiedzenie z dniem 30
grudnia 2010 r. służebność przesyłu na nieruchomości obejmującej działkę nr 106,
położoną w P. przy ulicy C. 4, mającej urządzoną w Sądzie Rejonowym w P.
księgę wieczystą nr […], polegającą m.in. na prawie utrzymywania, eksploatacji,
remontu i konserwacji sieci ciepłowniczej zgodnie z jej przeznaczeniem.
U podstaw tego rozstrzygnięcia legło ustalenie, że sieć ciepłownicza,
przebiegająca częściowo przez opisaną nieruchomość, stanowiącą własność
uczestników postępowania małżonków A. i S. G., została wybudowana w latach
1976-1980 na zlecenie Wojewódzkiej Dyrekcji Rozbudowy Miast i Osiedli w P.,
która w dniu 30 grudnia 1980 r. przekazała ją do eksploatacji Przedsiębiorstwu
Energetyki Cieplnej w P.; przedsiębiorstwo to w dniu 31 grudnia 1997 r.
przekształciło się w Energetykę Cieplną spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
w P., która z dniem 10 lutego 2006 r. zmieniła firmę na F. spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością, przejętą następnie przez wnioskodawczynię – F. spółkę z
ograniczoną odpowiedzialnością w P.
Sąd Rejonowy przyjął, że F. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
korzystając – w złej wierze - z trwałych i widocznych elementów sieci ciepłowniczej
usytuowanych na działce uczestników postępowania nabyła służebność przesyłu w
drodze zasiedzenia z upływem trzydziestoletniego terminu przewidzianego w art.
172 § 2 k.c., liczonego od dnia 30 grudnia 1980 r. Spółka ta mogła doliczyć do
czasu swojego posiadania służebności czas posiadania Przedsiębiorstwa
Energetyki Cieplnej, wykonywanego w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa; w
następstwie uchylenia art. 128 k.c. i uwłaszczenia państwowych osób prawnych
doszło do przeniesienia posiadania służebności przez Skarb Państwa na rzecz
wymienionego przedsiębiorstwa.
Sąd Okręgowy postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną zmienił
postanowienie Sądu Rejonowego w ten sposób, że oddalił wniosek i zasądził od
wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania koszty postępowania za obie
instancje. Uznał, odwołując się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w
3
postanowieniu z dnia 18 maja 2007 r., I CSK 64/07 (nie publ.), że wnioskodawczyni
nie wykazała przeniesienia posiadania służebności - przed dniem 1 lutego 1989 r. -
przez Skarb Państwa na rzecz Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej stosowną
decyzją, wydaną na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o
zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr
79, poz. 464; dalej: „ustawa o zmianie u.g.g.”). W konsekwencji nie można przyjąć,
że upłynął trzydziestoletni okres posiadania prowadzący do zasiedzenia
służebności objętej wnioskiem.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., wnioskodawczyni domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia
i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, podnosząc
zarzuty naruszenia: art. 321, art. 328 § 2 i art. 378 § 1 k.p.c. oraz art. 176 § 1 w
związku z art. 292 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika jednoznacznie, iż Sąd
Okręgowy nie miał wątpliwości co do tego, że państwowa osoba prawna, która
przed dniem 1 lutego 1989 r. nie mogła nabyć w drodze zasiedzenia własności
nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu samoistnego
posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania
Skarbu Państwa sprzed tej daty, jeżeli nastąpiło - wymagane w art. 176 § 1 k.c. -
przeniesienie posiadania. Zapatrywanie to - w świetle utrwalonego obecnie
stanowiska Sądu Najwyższego (zob. m.in. postanowienia: z dnia 25 stycznia
2006 r., I CSK 11/05, Biul. SN z 2006 r., nr 5, poz. 11; z dnia 13 października
2011 r., V CSK 502/10, nie publ.; z dnia 14 października 2011 r., III CSK 251/10,
nie publ.; z dnia 28 marca 2012 r., V CSK 181/11, nie publ.; z dnia 17 grudnia
2008 r., I CSK 171/08, OSNC 2010, nr 1, poz. 15;) - należy uznać za trafne.
Nie można zatem podzielić zarzutu skarżącej, przypisującego Sądowi Okręgowemu
ocenę, że F. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie miała możliwości
doliczenia do okresu swojego posiadania służebności przesyłu okresu posiadania
służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu wykonywanego przez
Skarb Państwa do dnia 1 lutego 1989 r. Sąd Okręgowy generalnie takiej możliwości
4
nie wykluczył; stwierdził natomiast, że przesłanka warunkująca - w myśl art. 176 §
1 w związku z art. 292 k.c. - takie doliczenie (przeniesienie posiadania służebności)
nie została wykazana przez wnioskodawczynię i podkreślił jednocześnie, iż mogła
ona to uczynić przedstawiając decyzję wydaną na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o
zmianie u.g.g.
Przytoczona argumentacja - na co trafnie zwróciła uwagę skarżąca - może
wskazywać na postrzeganie przez Sądu Okręgowy wskazanej decyzji jako
jedynego środka dowodowego przydatnego do wykazania przeniesienia posiadania
umożliwiającego - stosownie do art. 176 § 1 k.c. - doliczenie do czasu posiadania
przedsiębiorstwa państwowego czasu posiadania Skarbu Państwa przed dniem
1 lutego 1989 r. Zapatrywania takie nie znajduje jednak usprawiedliwienia.
Znaczenie dowodowe decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 2
ust. 3 ustawy o zmianie u.g.g. było podejmowane w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, w którym konsekwentnie wskazywano, że decyzja ta może być
uznana za dokument, o którym mowa w art. 248 k.c., stwierdzający fakt
uprzedniego przeniesienie posiadania (zob. postanowienia: z dnia 18 maja 2007 r.,
I CSK 64/07, nie publ.; z dnia 23 stycznia 2013 r., I CSK 256/12, nie publ.; z dnia
20 września 2013 r., II CSK 10/13, OSP 2015, z. 2, poz. 17). Pogląd ten nie może
być jednak odczytywany, jako wyłączający możliwość wykazania przeniesienia
posiadania w inny sposób. W nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego
wypowiedziano nawet pogląd, aprobowany przez skład orzekający, że w przypadku
posiadania służebności przesyłowej wydanie rzeczy w zasadzie polega na
przejęciu przedsiębiorstwa przesyłowego, którego użyteczność jest zwiększana
przez korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym tej
służebności a przejęcie wynikające z uwłaszczenia z mocy ustawy oznacza
przeniesienie posiadania (zob. postanowienia: z dnia 26 stycznia 2015 r., V CSK
26/14, nie publ. oraz z dnia 12 lutego 2014 r., IV CSK 280/14, nie publ.).
Wnioskodawczyni utrzymywała, że przeniesienie posiadania służebności
przesyłu na rzecz Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej nastąpiło w drodze
faktycznego zaprzestania przez Skarb Państwa wykonywania władztwa i objęcia
tegoż władztwa przez wymienione przedsiębiorstwo - bez dodatkowych czynności -
5
we własnym imieniu. Sąd Okręgowy do stanowiska tego nie odniósł się; swoje
rozważania ograniczył w istocie do oceny znaczeniu funkcji dowodowej decyzji
uwłaszczeniowej i stwierdził, że wnioskodawczyni nie podjęła żadnej inicjatywy
mającej na celu wykazanie przeniesienia posiadania służebności. Konstatacja ta -
w świetle przytoczonego stanowiska wnioskodawczyni - jest nieuprawniona, co nie
pozwala skutecznie odeprzeć zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art.
108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
kc
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13