Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 63/15
POSTANOWIENIE
Dnia 15 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie ze skargi W. P.
przy uczestnictwie […]
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Powiatowego z dnia 30 czerwca 1960r., sygn. akt
V Ns I …/60 wydanym w sprawie z wniosku Prezydium Rady Narodowej
m. Ł. Wydziału Finansowego
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 października 2015 r.,
zażalenia uczestnika postępowania A. D.
na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 22 lipca 2014 r.,
oddala zażalenie i odstępuje od obciążenia skarżącego
kosztami postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
2
Skargą z dnia 13 lipca 2007 roku W. P. wystąpił przeciwko Skarbowi
Państwa - Wojewodzie, A. W., M. T. oraz F. i M. małżonkom S. z żądaniem
wznowienia postępowania w przedmiocie nabycia przez Skarb Państwa w drodze
zasiedzenia (przemilczenia) własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. P. Nr
[...] prowadzonego w sprawie o sygn. akt V Ns I .../60 i zakończonego
prawomocnym postanowieniem Sądu Powiatowego w Ł. z dnia 30 czerwca
1960 roku w zakresie 2/8 udziału w nieruchomości i uchylenia przedmiotowego
postanowienia w części obejmującej 2/8 udziału we współwłasności opisanej
powyżej nieruchomości.
Udział ten miał nabyć jego poprzednik prawny B. P. umową sporządzoną w
formie aktu notarialnego nr .../1939 przez zastępcę notariusza T. S. w dniu 29
sierpnia 1939 r. i jak podał, wprowadzenie go w posiadanie przedmiotowej
nieruchomości nie nastąpiło ze względu na wybuch wojny.
W trybie art. 609 k.p.c. Sąd Rejonowy zarządził publikację ogłoszenia celem
wezwania zainteresowanych do uczestnictwa w sprawie. A. D. zgłosił swoje
uczestnictwo w sprawie. Swoje prawa wywodził z udziału odziedziczonego po
babce D. G., która umową w formie aktu notarialnego nr .../1939 z dnia 15 lipca
1939 r. sporządzonego przez notariusza J. A. nabyła udział 3/16 części
nieruchomości położonej przy ul. P. [...].
Postanowieniem z dnia 19 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy odmówił
dopuszczenia A. D. do udziału w sprawie wskazując, że wnioskodawca nie
wykazał, iż wynik postępowania dotyczy jego praw, a zatem nie wykazał interesu
prawnego w dopuszczeniu do udziału w sprawie. Zażalenie wnioskodawcy na
powyższe postanowienie zostało odrzucone przez Sąd Rejonowy postanowieniem
z dnia 2 stycznia 2013 r. z uwagi na jego nieopłacenie.
Pomimo prawomocnej odmowy dopuszczenia do udziału w sprawie A. D.
ponownie w piśmie procesowym z dnia 24 stycznia 2013 r. zgłosił swe
uczestnictwo w sprawie i jako uczestnik był reprezentowany przez swego
pełnomocnika na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2013 r.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy oddalił
skargę W. P. z uwagi na brak ustawowej podstawy wznowienia oraz jako
pochodzącą od osoby nieuprawnionej.
3
Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego w Ł. wywiódł A. D.,
którą Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 lipca 2014 r. odrzucił, jako
niedopuszczalną. Stanął na stanowisku, że w sprawie nie doszło do wniesienia w
toku postępowania przez A. D. skargi o wznowienie postępowania. Żadne bowiem
z wniesionych przez niego pism nie miało takiego charakteru i nie spełniało
warunków tego środka zaskarżenia. W tym stanie rzeczy przedmiotem
rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w zaskarżonym wyroku była tylko i wyłącznie
skarga o wznowienie postępowania wniesiona przez W. P., dotycząca jedynie
udziału wynoszącego 2/8 w prawie własności przedmiotowej nieruchomości,
którego to udziału właścicielem, według swoich twierdzeń, miałby być W. P.
Zaskarżone orzeczenie w żaden więc sposób nie dotyczyło udziału, do którego
prawa rości sobie A. D.
Sąd Okręgowy podniósł, że sam apelujący nie rościł sobie pretensji do
udziału w nieruchomości należącego do W. P. Zarzuty podniesione w apelacji
sprowadzają się zatem do zakwestionowania treści orzeczenia w interesie i na
korzyść W. P.. Apelacja taka jest niedopuszczalna, zgodnie bowiem z zasadą
gravaminis tylko strona pokrzywdzona orzeczeniem sądu pierwszej instancji
posiada uprawnienia do jego zaskarżenia - (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 14 grudnia 2012 r., IV CZ 161/12, LEX nr 1288749).
W zażaleniu na to postanowienie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Rozpoznanie sprawy przez sąd pierwszej instancji w niewłaściwym trybie
stanowi uchybienie procesowe, które nie powoduje nieważności postępowania,
chyba że niezachowanie właściwego trybu doprowadziło do sprzeczności składu
sądu orzekającego z przepisami prawa lub do orzeczenia przez sąd rejonowy
w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość
przedmiotu sporu (art. 379 pkt 4 i 6 k.p.c.). Uchybienie, którego dopuścił się Sąd
pierwszej instancji polegało jedynie na wydaniu orzeczenia w niewłaściwej formie tj.
wyroku zamiast postanowienia. Uchybienie to nie wywarło wpływu na wynik sprawy,
4
gdyż poza tym zostały zastosowane właściwe przepisy dotyczące postępowania
nieprocesowego.
Rozpoznanie sprawy przez Sąd pierwszej instancji nie spowodowało
ograniczenia uprawnień stron, ani nie miało wpływu na treść orzeczenia, nie
pozbawiło uczestnika możności obrony jego praw, ponieważ obecny na rozprawie
pełnomocnik mógł w jego imieniu zgłaszać wnioski, roztrząsać przebieg i wyniki
postępowania, a także zwracać uwagę na nieprawidłowości.
Istotną kwestią była natomiast ocena, czy skarżący posiadał gravamen
do zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Powołany w zażaleniu pogląd
odwołujący się do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1998 r.,
II CKN 699/98 (LEX nr 50712), jest nieaktualny wobec zapatrywań wyrażonych
w uchwale składu siedmiu sędziów – zasadzie prawnej – Sądu Najwyższego
z dnia 15 maja 2014 r., III CZP 88/13 (OSNC 2014, nr 11, poz. 108, por. także np.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2015 r., I CZ 122/14, LEX
nr 1663124 i z dnia 21 czerwca 2012 r., II CSK 509/11, LEX nr 1229958).
W postępowaniu nieprocesowym trzeba odróżnić to, czy dany podmiot jest
zainteresowany wynikiem sprawy i wobec tego może być uczestnikiem
postępowania (art. 510 § 1 k.p.c.), od tego, czy podmiot ten, jako pokrzywdzony,
może wnieść środek zaskarżenia. W sytuacji, w której zainteresowany wstępuje do
sprawy i wnosi apelację od postanowienia sądu pierwszej instancji, odrębnego
badania wymaga przesłanka, czy skarżący jest zainteresowanym i może być
uczestnikiem, a w razie pozytywnej oceny w tym zakresie, czy orzeczenie jest dla
niego niekorzystne i czy może wnieść apelację. U podstaw przesłanki
„zainteresowania” jako warunku wzięcia udziału w sprawie (art. 510 § 1 k.p.c.),
jak również „pokrzywdzenia” jako przesłanki zaskarżenia orzeczenia, leży idea
potrzeby uzyskania ochrony prawnej (interesu prawnego w jej uzyskaniu).
W sprawie, przedmiotem rozpoznania Sądu Rejonowego była skarga W. P.
o wznowienie postępowania w zakresie udziału 2/8 własności nieruchomości, który,
według twierdzeń składającego skargę o wznowienie, miał przypadać jego
poprzednikom prawnym. A. D., który, jakkolwiek brał udział w postępowaniu, nie
wniósł własnej skargi o wznowienie postępowania, która miałaby dotyczyć udziału
osób, od których według swoich twierdzeń wywodzi obecnie legitymację. Taka
5
skarga tj. dotycząca wznowienia postępowania w zakresie udziału osób, co do
których następstwo prawne wywodzi A. D., nie była przedmiotem rozpoznania
i rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd uzależniający
uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia od istnienia gravamen, czyli
pokrzywdzenia strony orzeczeniem sądu niższej instancji. Pokrzywdzenie to polega
na niekorzystnej dla strony różnicy między zgłoszonym przez nią żądaniem
a sentencją orzeczenia, wynikającej z porównania zakresu żądania
z treścią rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 1936 r.,
C III 1030/35, OSN 1937, Nr 1, poz. 11, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
11 października 1950 r., ŁC 990/50, PIP 1950 nr 2, s. 359, uzasadnienie
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1997 r., I CKN 57/97, OSNC
1997, nr 11, poz. 166, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 r.,
III CKN 152/97, LEX nr 50615, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2003 r.,
I CKN 382/01, LEX nr 109434, czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 marca 2006 r., II CZ 22/06, LEX nr 196615). Uczestnik postępowania nie jest
więc uprawniony do wniesienia środka odwoławczego wyłącznie na korzyść innego
uczestnika postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia
1987 r., I CKN 57/97, OSNC 1997, nr 11, poz. 166).
W sprawie, A. D. nie ma więc gravamen do zaskarżenia wyroku w interesie
innego uczestnika tj. W. P. w zakresie udziału, do którego W. P. zgłaszał swoje
prawo. W zakresie zaś udziału osób, co do których A. D. twierdzi, że jest ich
następcą prawnym, nie została natomiast złożona skarga o wznowienie
postępowania oraz nie wydano żadnego orzeczenia.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 i art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
kc
6