Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 664/14
POSTANOWIENIE
Dnia 22 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Iwona Koper
w sprawie z wniosku "P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji
o wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w B.
z dnia 4 czerwca 2014 r.,
postanawia:
na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej z następującymi pytaniami prawnymi:
1/ Czy art. 49 i art. 54 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej stoi na przeszkodzie stosowaniu przez państwo
członkowskie, w którym utworzona została spółka handlowa
(spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), przepisów prawa
krajowego uzależniających wykreślenie z rejestru od rozwiązania
spółki po przeprowadzeniu likwidacji, jeżeli spółka
reinkorporowała się w innym państwie członkowskim na
podstawie uchwały wspólników o kontynuowaniu osobowości
prawnej nabytej w państwie utworzenia?
2
W razie odpowiedzi negatywnej:
2/ Czy art. 49 i art. 54 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej można wykładać w ten sposób, że wynikający
z przepisów prawa krajowego obowiązek przeprowadzenia
postępowania likwidacyjnego spółki - obejmującego zakończenie
interesów bieżących, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie
zobowiązań i upłynnienie majątku spółki, zaspokojenie lub
zabezpieczenie wierzycieli, złożenie sprawozdania finansowego
z dokonania tych czynności oraz wskazanie przechowawcy ksiąg
i dokumentów - które poprzedza jej rozwiązanie, następujące
z chwilą wykreślenia z rejestru, stanowi środek adekwatny,
konieczny i proporcjonalny do godnego ochrony interesu
publicznego w postaci ochrony wierzycieli, wspólników
mniejszościowych, pracowników spółki migrującej?
3/ Czy art. 49 i art. 54 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej należy wykładać w ten sposób, że ograniczenia
swobody przedsiębiorczości obejmują sytuację, w której spółka
w celu przekształcenia w spółkę innego państwa członkowskiego
przenosi do niego siedzibę statutową nie zmieniając siedziby
głównego przedsiębiorstwa, które pozostaje w państwie
utworzenia?
UZASADNIENIE
3
I. Przedmiot postępowania
Przedmiotem postępowania w sprawie jest wniosek o wykreślenie spółki
handlowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) z rejestru handlowego
(Krajowy Rejestr Sądowy) ze względu na zakończenie likwidacji oraz przeniesienie
siedziby spółki do Wielkiego Księstwa Luksemburga na mocy uchwały
Zgromadzenia Wspólników o przeniesieniu siedziby spółki za granicę.
Postępowanie toczące się przed Sądem Najwyższym dotyczy tego, czy jeżeli
spółka została już reinkorporowana w innym państwie członkowskim (państwie
imigracji) na podstawie uchwały wspólników o zmianie siedziby statutowej
i kontynuowaniu osobowości prawnej oraz dokonano jej wpisu w rejestrze jako
spółki prawa tego państwa może zostać wykreślona z rejestru przedsiębiorców
w państwie utworzenia (emigracji), mimo nie spełnienia wymagań przewidzianych
w krajowej procedurze dla wykreślenia z rejestru. Rozstrzygnięcia wymaga, czy
w opisanych okolicznościach dochodzi do skutecznego przekształcenia
transgranicznego spółki i jakie są jego następstwa.
W braku regulacji prawa wspólnotowego, którego przepisy dotyczą tylko
spółek europejskich, nie ma podstaw do harmonizacji ustawodawstw państw
członkowskich. Oczywistym jest, że spółka nie może podlegać jednocześnie
reżimom prawnym różnych państw, a zmiana siedziby połączona ze zmianą prawa
właściwego nie prowadzi do utraty osobowości prawnej w znaczeniu materialno-
prawnym. Istotą wątpliwości jest czy, jeżeli kraj imigracji zezwolił na przeniesienie,
a spółka dokonując reinkorporacji w ramach innego porządku prawnego zmieniła
statut personalny, to odwołanie do traktatowej zasady swobody przedsiębiorczości
i zasady swobody osiedlania uniemożliwia państwu emigracji zastosowanie
przepisów krajowego porządku prawnego regulujących wymogi wykreślenia
z rejestru. W szczególności, czy nadal jest dopuszczalne nakładanie
w postępowaniu rejestrowym takich wymagań, które mogą prowadzić do
ograniczenia swobód wspólnotowych ze względu na nadrzędne wymogi
interesu publicznego (ochrona interesu wierzycieli, wspólników mniejszościowych,
pracowników spółki migrującej)
4
II. Prawo Unii Europejskiej
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 326)
Artykuł 49 (dawny artykuł 43 TWE)
Ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywateli jednego Państwa
Członkowskiego na terytorium innego Państwa Członkowskiego są zakazane
w ramach poniższych postanowień. Zakaz ten obejmuje również ograniczenia
w tworzeniu agencji, oddziałów lub filii przez obywateli danego Państwa
Członkowskiego, ustanowionych na terytorium innego Państwa Członkowskiego.
Z zastrzeżeniem postanowień rozdziału dotyczącego kapitału, swoboda
przedsiębiorczości obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności
prowadzonej na własny rachunek, jak również zakładanie i zarządzanie
przedsiębiorstwami, a zwłaszcza spółkami w rozumieniu artykułu 54 akapit drugi,
na warunkach określonych przez ustawodawstwo Państwa przyjmującego dla
własnych obywateli.
Artykuł 54 (dawny artykuł 48 TWE)
Na potrzeby stosowania postanowień niniejszego rozdziału spółki założone
zgodnie z ustawodawstwem Państwa Członkowskiego i mające swoją statutową
siedzibę, zarząd lub główne przedsiębiorstwo wewnątrz Unii są traktowane jak
osoby fizyczne mające obywatelstwo Państwa Członkowskiego.
Przez spółki rozumie się spółki prawa cywilnego lub handlowego, a także
spółdzielnie oraz inne osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego,
z wyjątkiem tych, których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysków.
III. Prawo krajowe
- ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych
(jedn. tekst: Dz. U. z 2013r., poz. 1030 ze zm.)
Artykuł 270.
Rozwiązanie spółki powodują:
1) przyczyny przewidziane w umowie spółki;
5
2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby
spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza;
3) ogłoszenie upadłości spółki;
4) inne przyczyny przewidziane prawem.
Artykuł 272.
Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą
wykreślenia spółki z rejestru.
Artykuł 288.
§ 1. Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania
finansowego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku
pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli (sprawozdanie
likwidacyjne) i po zakończeniu likwidacji, likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie
spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym
zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.
§ 2. Jeżeli zgromadzenie wspólników zwołane w celu zatwierdzenia
sprawozdania likwidacyjnego nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy
powinni wykonać czynności, o których mowa w § 1, bez zatwierdzenia
sprawozdania przez zgromadzenie wspólników.
§ 3. Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na
przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników.
W braku takiego wskazania, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy.
§ 4. Z upoważnienia sądu rejestrowego wspólnicy i osoby mające w tym
interes prawny mogą przeglądać księgi i dokumenty.
Artykuł 551.
§ 1. Spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka
komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna
6
(spółka przekształcana) może być przekształcona w inną spółkę handlową (spółkę
przekształconą).
§ 4. Nie może być przekształcana spółka w likwidacji, która rozpoczęła
podział majątku, ani spółka w upadłości.
Artykuł 552.
Spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki
przekształconej do rejestru (dzień przekształcenia). Jednocześnie sąd rejestrowy
z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną.
Artykuł 553.
§ 1. Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki
przekształcanej.
§ 2. Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń,
koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba
że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej.
§ 3. Wspólnicy spółki przekształcanej uczestniczący w przekształceniu stają
się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej.
Artykuł 554.
W przypadku gdy zmiana brzmienia firmy dokonywana w związku
z przekształceniem nie polega tylko na zmianie dodatkowego oznaczenia
wskazującego na charakter spółki, spółka przekształcona ma obowiązek
podawania w nawiasie dawnej firmy obok nowej firmy z dodaniem wyrazu
"dawniej", przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia.
Artykuł 555.
§ 1. Do przekształcenia spółki stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące
powstania spółki przekształconej, jeżeli przepisy niniejszego działu nie stanowią
inaczej.
Artykuł 556.
Do przekształcenia spółki wymaga się:
7
1) sporządzenia planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami oraz opinią
biegłego rewidenta;
2) powzięcia uchwały o przekształceniu spółki;
3) powołania członków organów spółki przekształconej albo określenia
wspólników prowadzących sprawy tej spółki i reprezentujących ją;
4) zawarcia umowy albo podpisania statutu spółki przekształconej;
5) dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia spółki
przekształcanej.
Artykuł 557.
§ 1. Plan przekształcenia przygotowuje zarząd spółki przekształcanej albo
wszyscy wspólnicy prowadzący sprawy spółki przekształcanej.
§ 2. Plan przekształcenia sporządza się w formie pisemnej pod rygorem
nieważności.
§ 3. W spółce jednoosobowej plan przekształcenia sporządza się w formie aktu
notarialnego.
Artykuł 558.
§ 1. Plan przekształcenia powinien zawierać co najmniej:
1) ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony
dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu
przekształcenia;
2) określenie wartości udziałów albo akcji wspólników zgodnie ze
sprawozdaniem finansowym, o którym mowa w § 2 pkt 4.
§ 2. Do planu przekształcenia należy dołączyć:
1) projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki;
2) projekt umowy albo statutu spółki przekształconej;
3) wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej;
8
4) sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na dzień,
o którym mowa w § 1 pkt 1, przy zastosowaniu takich samych metod
i w takim samym układzie, jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe.
Artykuł 559.
§ 1. Plan przekształcenia należy poddać badaniu przez biegłego rewidenta
w zakresie poprawności i rzetelności.
§ 2. Sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przekształcanej
wyznacza na wniosek spółki biegłego rewidenta. W uzasadnionych przypadkach
sąd może wyznaczyć dwóch albo większą liczbę biegłych.
§ 3. Na pisemne żądanie biegłego rewidenta zarząd albo wspólnicy
prowadzący sprawy spółki przedłożą mu dodatkowe wyjaśnienia lub dokumenty.
§ 4. Biegły rewident, w terminie określonym przez sąd, nie dłuższym jednak
niż dwa miesiące od dnia jego wyznaczenia, sporządzi na piśmie szczegółową
opinię i złoży ją wraz z planem przekształcenia sądowi rejestrowemu oraz spółce
przekształcanej.
Artykuł 560.
§ 1. Spółka zawiadamia wspólników o zamiarze powzięcia uchwały
o przekształceniu spółki dwukrotnie, w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie i nie
później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia tej uchwały, czyniąc
to w sposób przewidziany dla zawiadamiania wspólników spółki przekształcanej.
§ 2. Zawiadomienie, o którym mowa w § 1, powinno zawierać istotne
elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta, a także określać
miejsce oraz termin, w którym wspólnicy spółki przekształcanej mogą się zapoznać
z pełną treścią planu i załączników, a także opinią biegłego rewidenta; termin ten
nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem powzięcia
uchwały o przekształceniu.
§ 3. Do zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dołącza się projekt uchwały
o przekształceniu oraz projekt umowy albo statutu spółki przekształconej;
nie dotyczy to przypadku, w którym zawiadomienie jest ogłaszane.
9
Artykuł 561.
§ 1. Wspólnicy mają prawo przeglądać w lokalu spółki dokumenty, o których
mowa w art. 558 i art. 559 § 4, oraz żądać wydania im bezpłatnie odpisów tych
dokumentów.
§ 2. Bezpośrednio przed powzięciem uchwały o przekształceniu spółki
wspólnikom należy ustnie przedstawić istotne elementy treści planu przekształcenia
i opinii biegłego rewidenta.
Artykuł 562.
§ 1. Przekształcenie spółki wymaga uchwały powziętej, w przypadku
przekształcenia spółki osobowej, przez wspólników, a w przypadku przekształcenia
spółki kapitałowej, przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie,
w sposób określony odpowiednio w przepisach art. 571, art. 575, art. 577 § 1 pkt 1
i w art. 581.
§ 2. Uchwała, o której mowa w § 1, powinna być umieszczona w protokole
sporządzonym przez notariusza.
Artykuł 563.
Uchwała o przekształceniu spółki powinna zawierać co najmniej:
1) typ spółki, w jaki spółka zostaje przekształcona;
2) wysokość kapitału zakładowego, w przypadku przekształcenia w spółkę
z ograniczoną odpowiedzialnością bądź w spółkę akcyjną, albo wysokość
sumy komandytowej, w przypadku przekształcenia w spółkę komandytową,
albo wartość nominalną akcji, w przypadku przekształcenia w spółkę
komandytowo-akcyjną;
3) wysokość kwoty przeznaczonej na wypłaty dla wspólników nie
uczestniczących w spółce przekształconej, która nie może przekraczać
10% wartości bilansowej majątku spółki;
4) zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom uczestniczącym w spółce
przekształconej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane;
10
5) nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej, w przypadku
przekształcenia w spółkę kapitałową, albo nazwiska i imiona wspólników
prowadzących sprawy spółki i mających reprezentować spółkę
przekształconą, w przypadku przekształcenia w spółkę osobową;
6) zgodę na brzmienie umowy albo statutu spółki przekształconej.
Artykuł 564.
§ 1. Spółka wezwie wspólników, w sposób przewidziany dla ich
zawiadamiania, do złożenia, w terminie miesiąca od dnia powzięcia uchwały
o przekształceniu spółki, oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej.
Nie dotyczy to wspólników, którzy złożyli takie oświadczenia w dniu powzięcia
uchwały.
§ 2. Oświadczenie, o którym mowa w § 1, wymaga formy pisemnej pod
rygorem nieważności.
Artykuł 565.
§ 1. Wspólnikowi, który nie złożył oświadczenia o uczestnictwie w spółce
przekształconej, przysługuje roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości
jego udziałów albo akcji w spółce przekształcanej, zgodnie ze sprawozdaniem
finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia. Roszczenie to przedawnia
się z upływem dwóch lat, licząc od dnia przekształcenia.
§ 2. Spółka dokonuje wypłaty, o której mowa w § 1, nie później niż w terminie
sześciu miesięcy od dnia przekształcenia. Jeżeli roszczenie zostało zgłoszone
po dniu przekształcenia, termin ten biegnie od dnia zgłoszenia roszczenia.
§ 3. Przepisy § 1 i § 2 stosuje się odpowiednio do zwrotu przedmiotu wkładu
niepieniężnego.
Artykuł 566.
§ 1. W przypadku gdy wspólnik ma zastrzeżenia do rzetelności wyceny
wartości udziałów albo akcji, przyjętej w planie przekształcenia, może zgłosić,
najpóźniej w dniu powzięcia uchwały o przekształceniu, żądanie ponownej wyceny
wartości bilansowej jego udziałów albo akcji.
11
§ 2. Jeżeli spółka nie uwzględni żądania, o którym mowa w § 1, w terminie
dwóch miesięcy od dnia jego wniesienia, wspólnik ten ma prawo wnieść powództwo
o ustalenie wartości jego udziałów albo akcji. Powództwo to nie stanowi przeszkody
w rejestracji przekształcenia.
Artykuł 568.
§ 1. Osoby działające za spółkę przekształcaną odpowiadają solidarnie
wobec spółki, wspólników oraz osób trzecich za szkody wyrządzone działaniem lub
zaniechaniem, sprzecznym z prawem albo postanowieniami umowy lub statutu
spółki, chyba że nie ponoszą winy.
§ 2. Biegły rewident odpowiada wobec spółki i wspólników spółki
przekształcanej za szkody wyrządzone z jego winy. W przypadku gdy biegłych jest
kilku, ich odpowiedzialność jest solidarna.
§ 3. Roszczenia, o których mowa w § 1 i § 2, przedawniają się w okresie
trzech lat, licząc od dnia przekształcenia.
- ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr
80, poz. 432 ze zm.)
Artykuł 17.
1. Osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę.
2. Jeżeli jednak prawo wskazane w przepisie ust. 1 przewiduje właściwość
prawa państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona, stosuje się
prawo tego państwa.
3. Prawu wskazanemu w przepisach ust. 1 i 2 podlegają w szczególności:
1) powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej;
2) charakter prawny osoby prawnej;
3) nazwa oraz firma osoby prawnej;
4) zdolność osoby prawnej;
5) kompetencje i zasady działania oraz powoływanie i odwoływanie członków
organów;
12
6) reprezentacja;
7) nabycie i utrata statusu wspólnika lub członkostwa oraz prawa i obowiązki
z nimi związane;
8) odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej;
9) skutki naruszenia przez osobę reprezentującą osobę prawną ustawy, aktu
założycielskiego lub statutu.
Artykuł 19.
1. Z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa, osoba prawna
podlega prawu tego państwa. Osobowość prawna uzyskana w państwie
dotychczasowej siedziby jest zachowana, jeżeli przewiduje to prawo każdego
z zainteresowanych państw. Przeniesienie siedziby w obrębie Europejskiego
Obszaru Gospodarczego nie prowadzi do utraty osobowości prawnej.
2. Połączenie osób prawnych mających siedziby w różnych państwach
wymaga dopełnienia wymagań określonych w prawie tych państw.
- ustawa z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jedn. tekst:
Dz. U. z 2015, poz. 1142)
Artykuł 19.
1. Wpis do Rejestru jest dokonywany na wniosek, chyba że przepis szczególny
przewiduje wpis z urzędu.
IV. Stan faktyczny i przebieg postępowania
A. Postępowanie rejestrowe w pierwszej instancji:
W dniu 19 października 2011 r. „P.” spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. (woj. […], Polska), wpisana do Krajowego
Rejestru Sądowego - rejestru przedsiębiorców pod nr KRS […], złożyła do sądu
rejestrowego wniosek o wpis otwarcia likwidacji, wskazując jako podstawę „uchwałę
nr 1 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 30 września
13
2011 r. w przedmiocie przeniesienie siedziby spółki za granicę”. Do wniosku
załączono protokół zgromadzenia wspólników, sporządzony w formie aktu
notarialnego, w którego treści znajduje się zapis o powzięciu uchwały nr 1 w
brzmieniu: „Działając na podstawie przepisu art. 270 pkt 2 k.s.h. wspólnicy
postanawiają przenieść siedzibę spółki za granicę - do Wielkiego Księstwa
Luksemburga”. Nie wskazano na zmianę siedziby zarządu spółki ani miejsca
rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej. W dniu 26 października
2011 r. dokonano w Krajowym Rejestrze Handlowym wpisu o otwarciu likwidacji
spółki i wyznaczono jej likwidatora.
W prawie polskim postępowanie rejestracyjne ma charakter formalny
i obowiązuje w nim zasada związania treścią wniosku. Sąd rejestrowy może działać
z urzędu tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie. W braku wniosku
o wykreślenie spółki z rejestru na podstawie odpowiednio stosowanych przepisów
o przekształceniach spółek niedopuszczalne było prowadzenie postępowania w tym
przedmiocie.
W dniu 24 czerwca 2013 r. „P.” sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w Ł. złożyła
do sądu rejestrowego wniosek o wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego.
Jako podstawę wpisu wskazała zakończenie likwidacji oraz przeniesienie z dniem
28 maja 2013 r. siedziby spółki do Wielkiego Księstwa Luksemburg. Jako siedzibę
spółki wskazano Ł., a adres dla korespondencji - miasto Luxemburg. Zarządzeniem
z dnia 21 sierpnia 2013 r. wezwano wnioskodawcę do przedłożenia w terminie
siedmiu dni, pod rygorem odmowy dokonania wykreślenia spółki z rejestru
przedsiębiorców, następujących dokumentów:
1) uchwały Zgromadzenia Wspólników wskazującej przechowawcę ksiąg
i dokumentów rozwiązanej spółki;
2) sprawozdań finansowych za okresy: 1 stycznia - 29 września 2011 r.,
30 września - 31 grudnia 2011, 1 stycznia - 31 grudnia 2012 r., 1 stycznia - 28 maja
2013 r., podpisanych przez likwidatora i osobę, której powierzono prowadzenie
ksiąg rachunkowych;
3) uchwały Zgromadzenia Wspólników w przedmiocie zatwierdzenia
sprawozdania likwidacyjnego.
14
Wnioskodawca w zakreślonym terminie nie wykonał zarządzenia i wyjaśnił,
że w jego ocenie przedłożenie wskazanych dokumentów nie jest konieczne,
ponieważ spółka nie uległa rozwiązaniu ani nie dokonano podziału majątku spółki
pomiędzy wspólników, a przyczyną złożenia wniosku o wykreślenie z rejestru było
przeniesienie siedziby spółki za granicę, gdzie istnieje ona nadal jako spółka prawa
luksemburskiego.
Postanowieniem z dnia 19 września 2013 r. referendarz sądowy oddalił
wniosek o wpis z powodu niezłożenia wymaganych dokumentów. Wnioskodawca
złożył skargę na powyższe postanowienie.
Postanowieniem z dnia 15 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w B. oddalił
wniosek. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 4
lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe osoba prawna podlega prawu
państwa, w którym ma siedzibę. Do zakresu legis societatis należy nie tylko ocena
powstania i ustania osobowości prawnej spółki, ale też jej charakter prawny,
czyli forma organizacyjno-prawna. Za istotę sporu prawnego uznał relacje
pomiędzy art. 270 pkt 2 oraz 272 k.s.h. a art. 19 ust. 1 p.p.m., czyli określenie
warunków, jakie muszą zostać spełnione, by spółka prawa polskiego zgodnie
z prawem mogła przenieść swoją siedzibę do innego państwa członkowskiego.
Sąd Rejonowy powołał się na orzecznictwo TSUE w sprawach Cartesio1
, Daily Mail
oraz VALE2
, zgodnie z którym spółkom należy umożliwić zachowanie osobowości
prawnej w celu dokonania transgranicznego przekształcenia. Ocenił jednak,
że w okolicznościach faktycznych sprawy trudno przyjąć, że na gruncie prawa
polskiego wystarczającą przesłanką wykreślenia jest podjęcie przez wspólników
uchwały o przeniesieniu siedziby spółki za granicę oraz zarejestrowanie spółki
w innym państwie członkowskim ze wskazaniem na kontynuację osobowości
prawnej. W ocenie Sądu Rejonowego, spółka powinna zastosować się do
przepisów prawa rejestrowego zapewniających ochronę podmiotów trzecich, a
jeżeli tego nie uczyniła, wpis do rejestru w innym państwie członkowskim nie
wywołuje skutków prawnych w rozumieniu prawa polskiego.
B. Postępowanie przed sądem drugiej instancji:
1
Wyrok z dnia 16 grudnia 2008 r., C-210/06.
2
Wyrok z dnia 12 lipca 2012, C-378/10.
15
W apelacji spółka, oznaczając się jako „C. z siedzibą w Luksemburgu (P.”
sp. z o.o. w likwidacji”), zarzuciła naruszenie prawa poprzez przyjęcie, że
wymagania z art. 19 ust. 1 p.p.m. oraz art. 270 pkt 2 k.s.h. nie regulują
przeniesienia siedziby spółki za granicę w sposób wyczerpujący i przyjęcie, że do
przeniesienia siedziby spółki za granicę należy zastosować wewnętrzną procedurę
dotyczącą przekształcenia. Do apelacji został załączony protokół Zgromadzenia
Wspólników spółki „C.” z dnia 28 maja 2013 r., sporządzony w językach angielskim
i niemieckim, z którego wynika, że na mocy pierwszej uchwały podjętej podczas
tego zgromadzenia wykonuje się uchwały podjęte przez Nadzwyczajne
Zgromadzenie Wspólników w dniach 30 września 2011 r. oraz 27 maja 2013 r.
o przeniesieniu siedziby spółki (wersja angielska: „the registered office”, wersja
niemiecka: „der Geschäftssitz”) do miasta Luksemburg (Wielkie Księstwo
Luksemburg) z dniem podjęcia, bez ustania osobowości prawnej, w celu poddania
spółki prawu luksemburskiemu (w wersji angielskiej: „zgodnie z prawem
luksemburskim, bez ustania osobowości prawnej ani bez tworzenia nowej osoby
prawnej”). W dalszej części uchwały numer 1 zawarto oświadczenie,
że wspomniane „uchwały o przeniesieniu siedziby poza granice Polski zostały
podjęte zgodnie z prawem, na podstawie ustaw obowiązujących w Polsce”.
Tekst oryginalny wersji angielskiej: FIRST RESOLUTION. The meeting
executes the decision taken in the extraordinary general meeting of the
shareholders of the Company on 30 September 2011 and 27 May 2013 to transfer
the registered Office of the Company to the Municipality of Luxembourg, Grand
Duchy of Luxembourg as of this day in accordance with the Luxembourg law
without ending the legal personality of the Company and without creating a new
legal person. The meeting declares that the respective decision of relocation of the
Company outside the Polish borders has already been taken lawfully and according
to Polish law.
Tekst oryginalny wersji njemieckiej: ERSTER BESCHLUSS. Die Versammlung führt
die Beschlüsse def außerordentlichen Generalversammlungen vom 30. September
2011 und Oom 27 Mai 2013 aus, damit der Geschäftssitz der Gesellschaft in die
Stadt Luxemburg, Großherzogtum von Luxemburg mit Wirkung zum heutigen Tag
verlegt wird, ohne dass eine neue juristische Person entsteht und damit die
16
Luxemburger Gesetze auf die jetzt im Großherzogtum von Luxemburg angesiedelte
Gesellschaft Anwendung finden. Die Versammlung erklärt, dass die entsprechende
Entscheidung zur Verlegung des Geschäftssitzes der Gesellschaft außerhalb der
polnischen Grenzen rechtmäßig und unter Beachtung der polnischen Gesetze
erfolgt ist.
Podjęto również uchwałę o zmianie firmy spółki na C.
Postanowieniem z dnia 4 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił
apelację wskazując, że art. 19 ust. 1 p.p.m. nie stanowi podstawy
do wyeliminowania skutków podjęcia uchwały o przeniesieniu siedziby zagranicę
przewidzianych w art. 270 k.s.h., tj. konieczności przeprowadzenia
postępowania likwidacyjnego. W ocenie Sądu drugiej instancji, przeprowadzenie
postępowania likwidacyjnego jest warunkiem koniecznym skutecznego
przeniesienia siedziby spółki za granicę, a wobec niespełnienia wymagań
przewidzianych w prawie krajowym, nie można uznać, że zostało skutecznie
dokonane transgraniczne przekształcenie „P.” spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w likwidacji w spółkę prawa luksemburskiego.
C. Postępowanie przed Sądem Najwyższym.
W skardze kasacyjnej na prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego
w B. z dnia 4 czerwca 2014 r. spółka zarzuciła naruszenie przepisów prawa
krajowego (art. 19 ust. 1 prawa prywatnego międzynarodowego oraz art. 288 § 1 i §
3 kodeksu spółek handlowych) twierdząc, że z chwilą przeniesienia siedziby do
innego państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przez co w rozumieniu
prawa luksemburskiego należy rozumieć dzień podjęcia uchwały o zmianie miejsca
siedziby spółki, utraciła polski statut personalny i stała się spółką prawa
luksemburskiego. Z tą chwilą zatem powinno zostać zakończone postępowanie
likwidacyjne i nastąpić wykreślenie jej z dotychczasowego rejestru. Zachowanie
wymogów postępowania likwidacyjnego przewidzianych w prawie polskim nie jest
konieczne ani możliwe, skoro spółka nie utraciła osobowości prawnej. Do skargi
kasacyjnej załączono wyciąg z rejestru (Service Central de Législation) wskazujący,
że spółka figurująca pod numerem BO[…], utworzona w dniu 28 maja 2013 r. (date
de constitution) działa jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prawa
17
luksemburskiego (Societe à responsabilité limitée de droit luxembourgeois) i ma
adres pocztowy w miejscowości Luxemburg.
Rozstrzygnięcie o zasadności skargi kasacyjnej wymaga uprzedniego
wyjaśnienia przedstawionych problemów prawnych, które w ocenie Sądu
Najwyższego uzasadniają wystąpienie z pytaniami prejudycjalnymi.
Pierwsze pytanie.
Pierwsze pytanie prejudycjalne dotyczy wpływu przepisów traktatowych
regulujących swobodę przedsiębiorczości na rozstrzygnięcie wniosku kapitałowej
spółki handlowej jednego państwa członkowskiego która, po skutecznym
dokonaniu transgranicznego przekształcenia w spółkę handlową innego
państwa członkowskiego, wnosi o wykreślenie z rejestru w państwie członkowskim
powstania, powołując się na kontynuację swej osobowości prawnej za granicą.
TSUE wypowiadał się na ten temat kilkakrotnie. W motywach wyroku
Cartesio wskazano, że państwo członkowskie co do zasady ma prawo określania
zarówno kryterium powiązania (łącznika) wymaganego, aby spółka została uznana
za podmiot prawa krajowego (krajową osobę prawną) jak i kryterium wymaganego
do utrzymania tego statusu w przyszłości. Jednak uprawnienie państwa
członkowskiego w zakresie ustalenia kryterium powiązania spółki z jego systemem
prawnym niezbędnym dla jej utworzenia oraz zachowywania statusu w przyszłości
nie dopuszcza zwolnienia z przestrzegania reguł Traktatu dotyczących swobody
przedsiębiorczości. Nie może zatem prowadzić do tego, by państwo członkowskie,
w którym spółka powstała, poprzez wymóg rozwiązania i likwidacji, uniemożliwiło jej
przekształcenie się w spółkę prawa krajowego tego drugiego państwa
członkowskiego, o ile jego prawo na to pozwala (pkt 112). Ograniczenie zasady
przedsiębiorczości może być jednak usprawiedliwione nadrzędnymi względami
interesu ogólnego (pkt 113). Stanowisko zajęte w sprawie Cartesio (pkt 112) nie
wystarcza dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ze względu na odmienne
okoliczności faktyczne. Pytanie sądu krajowego (węgierskiego) dotyczyło siedziby
spółki w znaczeniu siedziby faktycznej (rzeczywistej), a nie siedziby statutowej,
która zgodnie z wolą wspólników nie miała ulec zmianie. Tymczasem Spółka P.
18
powołuje się na czynność wspólników polegającą na zmianie siedziby statutowej,
jako podstawę skutecznego przekształcenia transgranicznego i na potwierdzoną
wpisem w rejestrze kontynuację jej osobowości prawnej, tym razem jako spółki
prawa luksemburskiego.
W wyroku w sprawie VALE przyjęto, że unijne prawo przedsiębiorczości
obejmuje swoim zakresem operacje przekształcenia spółek, w tym transgraniczne
przeniesienie siedziby w celu przekształcenia w spółkę państwa przyjmującego.
Wskazano, rozważając aspekty kolizyjno-prawne takiego przeniesienia siedziby
spółek w celu przekształcenia, że konieczne jest kolejne zastosowanie norm
należących do obu porządków prawnych, które podlegają kontroli w świetle
postanowień artykuły 49 TFUE i 56 TFUE. Wyjaśniono, że należy je interpretować
w kontekście transgranicznych przekształceń spółek w ten sposób, że przyjmujące
państwo członkowskie jest uprawnione do stanowienia norm prawa wewnętrznego
mających zastosowanie do przeprowadzania takich przekształceń, a tym samym do
stosowania przepisów prawa krajowego dotyczących przekształceń wewnętrznych,
które regulują sposób tworzenia i działania spółek, w tym takie wymogi jak
przygotowywanie bilansu i wykazu składników majątku. Wskazano jednak,
że „zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dotyczącym wielu dziedzin, wobec braku
stosownych uregulowań Unii właściwymi przepisami służącymi ochronie
wynikających z prawa Unii praw jednostek są wewnętrzne przepisy każdego
państwa członkowskiego […], pod warunkiem że nie czynią one praktycznie
niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym wykonywania praw nadanych w porządku
prawnym Unii (zasada skuteczności)”.
Polskie prawo krajowe nie zawiera samodzielnej regulacji transgranicznych
przekształceń (migracji) spółek handlowych. Zgodnie jednak z art. 19 ust. 1 zd. 3
ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe, przeniesienie
siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie prowadzi do utraty
osobowości prawnej. W myśl art. 270 pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. -
Kodeks spółek handlowych podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały
o przeniesieniu siedziby za granicę stanowi przesłankę do rozwiązania spółki, a art.
272 k.s.h. - rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą
wykreślenia spółki z rejestru. Relacja wzajemna przepisów tych ustaw prowadzi do
19
wniosku, że transgraniczne przekształcenie spółki w obrębie EOG wprawdzie jest
przyczyną rozwiązania i likwidacji, rozumianej jako zakończenie jej bytu jako polskiej
osoby prawnej, ale wobec zmiany statutu personalnego spółki połączonej
z zachowaniem tożsamości podmiotowej, którą dopuszczają normy prawne
obowiązujące w obu państwach migracji, nie dochodzi do utraty przez nią
osobowości prawnej. Nie wywołuje takiego skutku również wykreślenie z rejestru
państwa utworzenia.
Wątpliwości dotyczą tego, czy w odniesieniu do transgranicznego
przekształcania spółki w obrębie EOG stosowanie wymagań przewidzianych
w procedurze likwidacyjnej przewidzianej dla wykreślenia spółki jest zgodne z art. 49
i 54 TFUE. Postępowanie likwidacyjne jest ukierunkowane na zakończenie bytu
prawnego spółki i obejmuje m.in.: konieczność zakończenia interesów bieżących
spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku
spółki, zaspokojenie lub zabezpieczenie wierzycieli, złożenie sprawozdania
finansowego z dokonania tych czynności oraz wskazanie przechowawcy ksiąg
i dokumentów. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy spółka kontynuuje byt
prawny jako podmiot prawa innego państwa członkowskiego. Zachodzi zatem
pytanie, czy nałożenie na nią obowiązków analogicznych do tych, jakie są wymagane
dla ustania bytu prawnego spółki jako takiej, nie ogranicza nadmiernie traktatowej
swobody przedsiębiorczości i swobody osiedlania się.
Co do zasady niedopuszczalna jest ocena prawidłowości czynności
dokonanych przez organy innego państwa członkowskiego oraz odmowa uznania
osobowości prawnej nabytej w państwie emigracji przez państwo imigracji
i odwrotnie. Istotą obecnych wątpliwości jest jednak czy państwo emigracji związane
jest uznaniem, tylko na podstawie uchwały wspólników o kontynuowaniu osobowości
prawnej nabytej w państwie utworzenia, faktu reinkorporowania się spółki
i dokonaniem w oparciu o nią wpisu do rejestru państwa imigracji mimo toczącego
się postępowania likwidacyjnego. Konsekwentnie czy zakres kognicji sądu
rejestrowego w państwie utworzenia spółki przy rozpoznawaniu wniosku
o wykreślenie jej z rejestru ulega ograniczeniu i czy, w uwzględnieniu tej następczej
okoliczności, powinien on odstąpić od egzekwowania dalszych wymagań
20
uprzednio wszczętej procedury likwidacyjnej spółki oraz wymagań wniosku
o wykreślenie z rejestru.
Drugie pytanie.
Cel postępowania likwidacyjnego, jakim w zasadzie jest zakończenie bytu
prawnego spółki poprzez jej rozwiązanie, wymaga zakończenia bieżących interesów
spółki, ściągnięcia wierzytelności, wypełnienia zobowiązań i upłynnienia majątku
spółki, zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli, złożenia sprawozdania
finansowego z dokonania tych czynności oraz wskazania przechowawcy ksiąg
i dokumentów. Czynności dokonywane w tym postępowaniu zmierzają nie tylko do
jednoznacznego ustalenia praw i obowiązków spółki na oznaczoną datę jej
rozwiązania, ale i do ochrony wierzycieli, którymi mogą być obok osób trzecich także
wspólnicy mniejszościowi i pracownicy spółki migrującej. Uzasadnione zatem jest
złożenie sprawozdania likwidacyjnego, zatwierdzonego uchwałą wspólników, ale
wątpliwe zaspokojenie wszystkich wierzycieli, upłynnienie majątku spółki, oddanie na
przechowanie ksiąg i dokumentów. Wymuszenie ich dokonania może bowiem
utrudniać spółce dalsze, nieprzerwane funkcjonowanie jako spółki handlowej innego
państwa członkowskiego, czyli wykonywanie swobody przedsiębiorczości.
W wyroku w sprawie Sevic Systems3
TSUE stanął na stanowisku, że nie
można wykluczyć, że nadrzędne wymogi interesu ogólnego, takie jak ochrona
interesów wierzycieli, wspólników mniejszościowych i pracowników może, przy
zachowaniu pewnych warunków, uzasadniać środek stanowiący ograniczenie
swobody przedsiębiorczości. Środek ograniczający musi być jednak właściwy dla
realizacji przyjętego celu oraz nie może wykraczać poza to, co niezbędne dla jego
osiągnięcia. TSUE podkreślił przy tym, że środek taki nie może odnosić się do
odmowy dokonania wpisu co do zasady, wyłącznie ze względu na transgraniczny
charakter, nawet wówczas, gdy w określonym przypadku interesy wymienionych
grup nie są zagrożone. I w tym wypadku należy jednak wskazać na istotną różnicę
pomiędzy sytuacją faktyczną i prawną, stanowiącą podstawę rozstrzygnięcia
w sprawie Sevic Systems a zachodzącą w obecnym postępowaniu. W sprawie Sevic
Systems możliwa była rezygnacja z niektórych wymagań potencjalnie
zabezpieczających interesy niektórych grup w stosunkach wyłącznie krajowych,
3
Wyrok z dnia 13 grudnia 2005 r., C-411/03.
21
podczas gdy możliwości takiej nie przewidziano dla stosunków z elementem obcym.
W niniejszej sprawie sytuacja kształtuje się inaczej. Zdaniem Sądu Najwyższego,
brak w prawie polskim innych ograniczeń, jak przewidziane w procedurze
likwidacyjnej, mógłby prowadzić do sytuacji, w której podmioty prawa krajowego,
które dokonują przekształcenia krajowego (np. ze spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością) musiałyby dopełnić wielu obowiązków informacyjnych
i ochronnych, a spółki migrujące za granicę byłyby z ich całkowicie
zwolnione. W państwach, w których dokonano normatywnej regulacji
przekształceń transgranicznych, równocześnie wprowadzono przepisy chroniące
w trakcie procedury migracyjnej wierzycieli i wspólników mniejszościowych.
Podobne regulacje były planowane w samym prawie unijnym podczas prac nad
czternastą dyrektywą o transgranicznym przeniesieniu siedziby spółki. W każdym
z tych przypadków zabezpieczenia o charakterze ochronnym miały charakter
generalny, niezależny od sytuacji spółki. Wydaje się zatem, że ze względu na
istnienie regulacji ukierunkowanych na podobne cele w analogicznych sytuacjach
zarówno w prawie krajowym jak i wewnątrz Unii, nie można uznać, że każdy środek
ochronny o charakterze generalnym potencjalnie wykracza poza wymagania
proporcjonalności.
Ze względu na brak odrębnej normatywnej regulacji transgranicznego
przekształcenia spółek prawa handlowego, polski system prawny charakteryzuje się
dwoistością reżimów, zgodnie z którymi można skutecznie dokonać przeniesienia
siedziby spółki za granicę. Z jednej strony można odpowiednio zastosować krajowe
przepisy o przekształceniu spółek, z drugiej stosować art. 270 pkt 2 k.s.h. i związaną
z nim procedurę likwidacji. „P.” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w
postępowaniu rejestrowym złożyła jako pierwszy wniosek o wpis otwarcia likwidacji, a
kolejny o wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego. Jako podstawę wpisu
wskazała zakończenie likwidacji. Spółka nie podjęła czynności prawnych
wymaganych dla przekształcenia w ramach wewnętrznego porządku prawnego,
które mogłyby mieć odpowiednie zastosowanie do przekształcenia transgranicznego,
dokonała natomiast innych czynności. Brak podstaw do uznania ich za pozbawione
znaczenia prawnego bądź zastosowania sankcji nieważności. Konieczne jest
natomiast jednoznaczne wyjaśnienie sytuacji prawnej spółki która, w wyniku
22
zarejestrowania w innym państwie członkowskim zmieniła statut personalny, ale w
świetle prawa państwa utworzenia nadal jest krajową osobą prawną. Te same cele,
których realizację mają zapewnić regulacje ochronne zawarte w krajowej procedurze
przekształceniowej, tj. ochrona wierzycieli, wspólników mniejszościowych i
pracowników, mogą być spełnione przy zachowaniu wymagań postępowania
likwidacyjnego i nie ma uzasadnionej potrzeby ich dublowania. Zatem gdyby, tak jak
miało to miejsce w stanach faktycznych, w jakich wydano orzeczenia Sevic Systems i
Vale, spółka poddała się przepisom prawa krajowego regulującego przekształcenia,
powtórne nałożenie na nią obowiązku przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego
potencjalnie mogłoby stanowić środek ograniczający nieproporcjonalnie swobodę
przedsiębiorczości. Rezygnacja z wymagań postępowania likwidacyjnego
umożliwiałaby dokonanie transgranicznego przekształcenia bez żadnej jego kontroli,
stanowiła zagrożenie dla interesów wierzycieli, wspólników mniejszościowych i
pracowników. Stawiałoby to spółkę w pozycji uprzywilejowanej nie tylko wobec
analogicznych podmiotów prawa krajowego, ale również wobec innych spółek
pochodzących z państw członkowskich, dokonujących migracji.
Co do zasady niedopuszczalna jest odmowa uznania nabytej osobowości
prawnej oraz ocena prawidłowości czynności dokonanych przez organy innego
państwa. Istotą obecnych wątpliwości jest zakres kognicji sądu rejestrowego
w państwie utworzenia przy rozpoznawaniu wniosku o wykreślenie z rejestru
handlowego oraz ocena, czy uzasadnione jest poprzestanie na tej następczej
okoliczności i odstąpienie od zachowania wymagań uprzednio wszczętej procedury
likwidacyjnej spółki. Wykreślenie z dotychczasowego rejestru podlega prawu
państwa emigracji, które w toku związanego z nim postępowania powinno zapewnić
ochronę interesu osób trzecich, a kolejność stosowania porządków prawnych
wymaga dokonania oceny skuteczności przekształcenia przez państwo imigracji na
podstawie odpowiednich dokumentów państwa emigracji. Pytanie powstaje,
czy kontrola ta może być dokonana również wówczas, gdy do transgranicznego
przekształcenia spółki doszło już wcześniej tylko w oparciu o czynność prawną
wspólników (uchwałę) dokonaną w państwie imigracji. Art. 49 i 54 TFUE nakazują
wprawdzie uznać skuteczność takich przekształceń, ale to prawo krajowe reguluje
obowiązki jakie muszą być spełnione przez spółkę zamierzającą dokonać
23
przekształcenia. Z tych względów, zdaniem Sądu Najwyższego, kontrola taka nadal
jest dopuszczalna, sąd rejestrowy nie powinien odstąpić od egzekwowania dalszych
wymagań uprzednio wszczętej procedury likwidacyjnej spółki, a orzeczenie sądu
kraju emigracji o wykreśleniu z rejestru stanowi dowód ich wypełnienia.
Trzecie pytanie.
„C.” z siedzibą w Luksemburgu nie twierdziła, że zaprzestała prowadzenia w
dotychczasowy sposób przedsiębiorstwa „P.” spółki z o.o. Można zatem przyjąć, że
doszło do transgranicznego przekształcenia spółki prawa polskiego w spółkę prawa
luksemburskiego bez zmiany głównego ośrodka prowadzenia jej interesów. Sytuacja
ta powoduje potrzebę odniesienia się do stanowiska TSUE wyrażonego w wyrokach
w sprawach VALE oraz Cadburry Schweppes 4
, zgodnie z którymi „pojęcie
przedsiębiorczości w rozumieniu postanowień traktatu dotyczących swobody
przedsiębiorczości zakłada faktyczne wykonywanie działalności gospodarczej przez
stały zakład w przyjmującym państwie członkowskim przez czas nieokreślony, czyli
[…] rzeczywiste utworzenie spółki w tym państwie i faktyczne prowadzenie w nim
działalności gospodarczej” (pkt 34). Dopuszczono zatem, co do zasady, badanie
czy spółka dąży do ustanowienia trwałego związku gospodarczego z państwem
imigracji i w tym celu przenosi siedzibę rozumianą jako miejsce faktycznego
sprawowania zarządu i prowadzenia działalności. Oznacza to, że państwa
członkowskie są uprawnione do stosowania rozwiązań które, ze względu
na nadrzędne wymogi interesu publicznego, mogą ograniczyć swobody
wspólnotowe (z tym, że ograniczenia muszą mieć charakter neutralny ze względu na
pochodzenie państwowe i być zasadne merytorycznie). Wątpliwość dotyczy tego, czy
taka kognicja przysługuje tylko organom państwa imigracji, czy także emigracji,
a kryteria ich oceny mogą się znacząco różnić. Bezwzględne powiązanie
transgranicznego przekształcenia spółki z koniecznością równoczesnego
rozpoczęcia prowadzenia przez nią działalności gospodarczej w państwie
przyjmującym może ponadto budzić wątpliwości. Zanegowanie, co do zasady,
możliwości późniejszego przekierowania centrum interesów do państwa imigracji jest
ograniczeniem swobody przedsiębiorczości na tyle poważnym, że może naruszać
zasadę wzajemnego zaufania pomiędzy państwami członkowskimi oraz stanowić
4
Wyrok z dnia 12 września 2006 r., C-196/04.
24
nieadekwatną ingerencję w decyzje biznesowe podmiotów prywatnych,
zniechęcającą je do korzystania ze swobody przedsiębiorczości.
eb