Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 346/15
POSTANOWIENIE
Dnia 20 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 20 października 2015 r.,
sprawy J. W. i Jo. W. skazanych z art. 233 § 1 kk i innych
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanych
od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 17 listopada 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w G.
z dnia 16 grudnia 2013 r.
p o s t a n o w i ł
1/ oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2/ obciążyć skazanych kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego w częściach na nich przypadających.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2013 r., Sąd Rejonowy uznał Jo. W. za winną
tego, że w dniu 1 grudnia 2010 roku w G. w Prokuraturze Rejonowej będąc
przesłuchana w charakterze świadka i pouczona o odpowiedzialności karnej za
składanie fałszywych zeznań, podczas składania zeznań stanowiących dowód w
sprawie zeznała nieprawdę, że nie podpisywała pokwitowania odbioru
korespondencji […] adresowanej do Jo. W. i J. Wyszomirskiego w dniu 1 lipca 2010
roku, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie 1 Ds.
…0/10 wynika, że przedmiotowe pokwitowanie odbioru podpisała, tym samym
złożyła fałszywe zawiadomienie o przestępstwie podrobienia dokumentu
pokwitowania odbioru korespondencji, wiedząc, że tego przestępstwa nie
2
popełniono – to jest czynu z art. 238 k.k. w zb. z art. 233 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. i skazał ją na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, warunkowo zawieszając
wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby 3 lat oraz na
podstawie art. 71 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k. wymierzył oskarżonej karę
grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na
kwotę 10 zł.
Tym samym wyrokiem Sąd uznał J. W. za winnego tego, że w dniu 1 grudnia
2010 roku w G. w Prokuraturze Rejonowej będąc przesłuchiwanym w charakterze
świadka i pouczonym o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań,
podczas składania zeznań stanowiących dowód w sprawie zeznał nieprawdę, że
nie podpisywał pokwitowania odbioru korespondencji [...] adresowanej do Jo. W. w
dniu 18 marca 2010 roku, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w
sprawie 1 Ds. …0/10 wynika, że przedmiotowe pokwitowanie odbioru podpisał, tym
samym złożył fałszywe zawiadomienie o przestępstwie podrobienia dokumentu
pokwitowania odbioru korespondencji wiedząc, że tego przestępstwa nie
popełniono – to jest czynu z art. 238 k.k. w zb. z art. 233 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. i skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, warunkowo zawieszając
wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby 3 lat oraz na
podstawie art. 71 § 1 k.k. w. zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę
grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na
kwotę 10 zł.
Osobistą apelację od powyższego wyroku wnieśli oskarżeni oraz w ich
imieniu obrońcy, zaskarżając wyrok w całości.
Oskarżeni we własnej apelacji podnieśli m. in., że nastąpiło:
„1/ rażące naruszenie przepisów art. 439.1.9 kpk w zw. z art. 17.1.9 w zw. z art.
17.1.1 w zw. z art. 4 oraz w zw. z art 414.1 zd. 2 k.p.k. mające istotny wpływ na
treść zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie się sądu pierwszej instancji od
należytej kontroli aktu oskarżenia, a przez to uchylenie się tego sądu od wydania
wyroku uniewinniającego skarżących w sprawie prawomocnie umorzonej w
postępowaniu Prokuratury Rejonowej postanowieniem z dn. 28 września 2011 r. o
sygn. akt 1 Ds. …2/11,
3
2/ rażące naruszenie art. 439.1.1 w zw. z art. 40.1.5 k.p.k. mające istotny wpływ na
treść zaskarżonego wyroku poprzez naruszenie przez sąd pierwszej instancji w
osobie G. K. zasady obiektywizmu, czym sąd dopuścił do kierunkowego
nastawienia o cechach przestępstwa z art. 235 k.k. w niniejszym postępowaniu”.
Oskarżeni wnieśli przede wszystkim o „wydanie wyroku uniewinniającego”.
W apelacji obrońcy oskarżonego J. W. podniesiono zarzut dowolnej, a nie
swobodnej oceny dowodów poprzez niesłuszne uznanie, że oskarżony J. W.
wypełnił znamiona czynu określonego treścią art. 238 k.k. w zb. z art. 233 § 1 k.k.
Obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie
oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania.
W apelacji obrońcy oskarżonej Jo. W. sformułowano zarzut błędu w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, polegający na uznaniu, iż
oskarżona wypełniła swoim działaniem znamiona przestępstwa określonego w art.
238 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k., pomimo poważnych wątpliwości w tym względzie,
wynikających z materiału dowodowego zebranego w sprawie. Obrońca wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonej, ewentualnie
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 17 listopada 2014 r,, utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając wszystkie apelacje za oczywiście bezzasadne.
Nowo ustanowiony obrońca Jo. W. i Juliusza W., zaskarżając kasacją wyrok
Sądu odwoławczego, zarzucił:
„1/ rażącą obrazę przepisu art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k.
mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, wydanego przez sąd
podlegający wyłączeniu z mocy ustawy w zw. z zaskarżonym orzeczeniem sądu
odwoławczego o sygn. akt XIII Kz …0/13,
2/ rażącą obrazę przepisu art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 40 § 1 pkt 5 k.p.k.
mającą istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, jako wydanego przez ten sam
sąd, który brał udział w postępowaniu przygotowawczym sprawy,
4
3/ rażące naruszenie przepisów art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k. mające istotny wpływ na
treść zaskarżonego orzeczenia, gdyż w dniu 19 listopada 2013 r. skarżący wnieśli
zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu odwoławczego w
niniejszej sprawie, o sygn. akt XIII Kz …0/13, które do dnia dzisiejszego nie zostało
prawomocnie rozpoznane,
4/ rażące naruszenie art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 4 k.p.k. mające
istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, obarczonego bezwzględną
przesłanką odwoławczą powstałą w dn. 28 września 2011 r. wskutek wydania
prawomocnego postanowienia o umorzeniu dochodzenia w niniejszej sprawie na
podstawie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k., co ma istotny wpływ na treść zaskarżonego
wyroku”;
powyższe spowodowało:
„5/ rażące naruszenie art. 439 § 1 pkt. 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.
mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, gdyż od daty 28 września
2011 r., brak jest w sprawie wymaganego zezwolenia na ściganie, co potwierdza
również postanowienie Prokuratury Okręgowej z dnia 07 października 2010 r. o
sygn. akt 3 Ds. …5/10 o przekazaniu sprawy do Prokuratury Rejonowej w G.”;
a nadto zarzucił rażące naruszenie art. 2 § 2, art. 4, art. 5 § 1 i § 2, art. 81 § 2, art.
194, art. 196 § 2, art. 369, art. 410, art. 437 § 1, art. 438 oraz art. 457 § 3 k.p.k.
oraz błędy w ustaleniach faktycznych.
Skarżący się wniósł o „uchylenie zaskarżonego wyroku w całości poprzez
wydanie wyroku uniewinniającego”.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W świetle art. 523 § 2 k.p.k. kasacja strony na korzyść skazanego na karę
inną niż bezwzględne pozbawienie wolności, może być wniesiona tylko z powodu
uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. Mając na względzie, że Jo. W. i J. W.
zostali skazani prawomocnym wyrokiem na kary pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem ich wykonania, kasacja ich obrońcy mogła być
rozpoznana tylko w takim zakresie, w jakim stawiała zarzuty uchybień z art. 439 § 1
k.p.k. Albowiem sformułowanie w nadzwyczajnym środku zaskarżenia zarzutu
5
wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej nie otwiera drogi do
podnoszenia także innych naruszeń prawa materialnego i procesowego o
charakterze tzw. względnych powodów odwoławczych.
Wobec powyższego, należało ustosunkować się jedynie do zarzutów
zaistnienia uchybień z art. 439 § 1 k.p.k. Są one całkowicie bezzasadne.
Przypomnieć należy, że Sąd Rejonowy w osobie sędzi G. K.
postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2010 r., sygn. akt
XI Kp …8/10 uznał, że zatrzymanie Jo. W. w dniu
8 marca 2010 r. o godzinie 12.00 w związku z popełnieniem wykroczenia z art. 65 §
2 k.w. a następnie czynów z art. 222 § 1 k.k. i art. 226 § 1 k.k., było zasadne (k.
671).
Sąd w osobie tego samego sędziego postanowieniem z dnia 7 października
2010 r., sygn. akt XI Kp …6/10 rozpoznał zażalenie U. R. i Jo. W. na postanowienie
Prokuratora Prokuratury Rejonowej, sygn. akt 1 Ds. …1/10 z dnia 23 czerwca
2010 r. o umorzeniu postępowania i o odmowie przyjęcia zażalenia, a następnie
utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie i zarządzenie (k. 670).
W dniu 1 grudnia 2010 r. Jo. W. i J. W. złożyli zawiadomienie o podrobieniu
ich podpisów na zwrotnych poświadczeniach odbioru znajdujących się w aktach
sprawy o sygn. akt 1 Ds. …3/10, prowadzonej przez Prokuraturę Rejonową w G. (k.
19-22 akt 1 Ds. …0/10, a następnie 1 Ds. ..2/11). Postanowieniem z dnia 28
września 2011 r., sygn. akt 1 Ds. …2/11 prokurator Prokuratury Rejonowej na
podstawie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. umorzył postępowanie w sprawie podrobienia
podpisów Jo. W. i J. W. wobec ustalenia, że zostały one złożone przez te osoby, a
zatem nie popełniono czynu zabronionego opisanego w art. 270 § 1 k.k. (k. 139 akt
1 Ds. …2/11).
W konsekwencji wszczęto i przeprowadzono postępowanie przygotowawcze
o sygn. akt 1 Ds. …/11, które zakończyło się wniesieniem do Sądu Rejonowego w
G. aktu oskarżenia o wyżej opisane czyny (następnie przypisane oskarżonym).
Wnioskiem z dnia 14 marca 2012 r. złożonym do Sądu Rejonowego w G.
obydwoje oskarżeni wystąpili o umorzenie postępowania w niniejszej sprawie
wobec prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie 1 Ds. 1…2/11 i
zaistnienia przesłanki powagi rzeczy osądzonej (k. 204-205). Postanowieniem
6
wydanym na rozprawie w dniu 3 lipca 2013 r. Sąd oddalił powyższy wniosek i
wskazał, że ocena zebranego materiału dowodowego nastąpi po zamknięciu
przewodu w sprawie i ujawnieniu wszystkich okoliczności (k. 405).
Oskarżeni wnieśli w dniu 10 lipca 2013 r. zażalenie na powyższe
postanowienie (k. 408-409).
Postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2013 r., sygn. akt XIII Kz …0/13 Sąd
Okręgowy w G., w skład którego wchodzili sędziowie: L.K. i L. M., pozostawił
zażalenie wniesione przez oskarżonych bez rozpoznania, jako niedopuszczalne z
mocy ustawy (k. 422).
Następnie oskarżeni wnieśli w dniu 23 września 2013 r. zażalenie na to
postanowienie (k. 520-522).
Postanowieniem z dnia 22 października 2013 r. równorzędny skład Sądu
Okręgowego w G. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie (k. 530).
To ostatnie postanowienie zostało przez oskarżonych zaskarżone
zażaleniem z dnia 19 listopada 2013 r. (k. 535-537).
Pismami z dnia 28 listopada 2013 r. Przewodniczący XIII Wydziału Karnego
Odwoławczego Sądu Okręgowego w G. poinformował skarżących się, że na
postanowienie z dnia 22 października 2013 r. zażalenie nie przysługuje (k. 539-
540).
Podniesione w kasacji zarzuty rażącego naruszenia art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k.
w zw. z art. 40 § 1 pkt 5 i 6 k.p.k. są więc chybione. Nie doszło do uchybienia
określonego w art. 40 § 1 pkt 5 k.p.k. przez to, że w składzie Sądu rozpoznającego
niniejszą sprawę zasiadała sędzia G. K., która realizowała czynności tego Sądu w
innych postępowaniach przygotowawczych dotyczących Jo. W. i U. R. (w
postępowaniu prowadzonym przez Prokuraturę Rejonową pod sygn. akt 1 Ds.
…1/10, w którym wydała postanowienie z dnia 7 października 2010 r.; sygn. akt XI
Kp ..6/10 oraz w postępowaniu o sygn. akt XI Kp …8/10, w którym wydała
postanowienie z dnia 29 kwietnia 2010 r.). Nie zachodziła więc tożsamość
postępowania przygotowawczego, w którym sędzia G. K. wydała postanowienie z
dnia 7 października 2010 r. w sprawie o sygn. akt 1 Ds. …1/10 (XI Kp …6/10) oraz
postępowania wywołanego zażaleniem na zatrzymanie, w którym wydała
postanowienie z dnia 29 kwietnia 2010 r., sygn. akt XI Kp …8/10 z postępowaniem
7
będącym przedmiotem kasacji. Poza tym, wydanie incydentalnego rozstrzygnięcia
przez sędziego w postępowaniu przygotowawczym nie oznacza, że ten sędzia był
prowadzącym to postępowanie przygotowawcze w rozumieniu art. 40 § 1 pkt 5
k.p.k. Sędzia G. K. w żadnej z wyżej przytoczonych spraw nie zajmowała się
prowadzeniem postępowania przygotowawczego, a tym bardziej nie prowadziła go
w niniejszej sprawie. Ponadto, z art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k. nie wynika, że sędzia
podlega wyłączeniu z mocy prawa tylko z tego powodu, że wydawał orzeczenie w
innej sprawie, w której występowała ta sama osoba, co w aktualnie rozpoznawanej
sprawie.
Nie doszło również do uchybienia z art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k. poprzez to, że w
składzie Sądu rozpoznającego apelację w tej sprawie orzekali sędziowie Sądu
Okręgowego: L. K. i L. M. Żaden z tych sędziów nie brał udziału w wydaniu
zaskarżonego apelacją wyroku, a zatem brak było jakichkolwiek podstaw do ich
wyłączenia na podstawie art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k. Nie jest przyczyną wyłączenia
sędziego na podstawie tego przepisu wydanie w postępowaniu sądowym
wpadkowego postanowienia z dnia 27 sierpnia 2013 r., sygn. akt XIII Kz …0/13 o
pozostawieniu bez rozpoznania środka odwoławczego ze względu na jego
niedopuszczalność z mocy ustawy, na co powołuje się skarżący. Istotą instytucji
wyłączenia sędziego, który brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub
wydał zaskarżone zarządzenie, jest zapobieżenie sytuacji, w której sędzia
kontrolowałby swoje wcześniejsze rozstrzygnięcia, albowiem byłoby to nie do
pogodzenia z koniecznością zapewnienia obiektywizmu w postępowaniu. Sytuacja
tego rodzaju nie zachodziła w niniejszej sprawie, albowiem kontroli apelacyjnej
podlegał wyłącznie wyrok Sądu Rejonowego z dnia 16 grudnia 2013 r., sygn. akt XI
K …4/11.
W postępowaniu nie doszło również do naruszenia z art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k.
Postanowienie sądu odwoławczego pozostawiające bez rozpoznania przyjęty
środek odwoławczy jest zaskarżalne do innego równorzędnego składu sądu
odwoławczego (art. 430 § 2 k.p.k.). Od orzeczenia sądu odwoławczego, tzn. w tym
przypadku od postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 22 października 2013 r. nie
przysługiwał natomiast dalszy środek odwoławczy, albowiem ustawa nie przewiduje
możliwości zaskarżenia takiego postanowienia (art. 426 § 1 k.p.k.). O tym, że
8
„zażalenie” na postanowienie z dnia 22 października 2013 r. nie wywołuje skutków
prawnych, poinformował skarżących także Przewodniczący XIII Wydziału Karnego
Odwoławczego Sądu Okręgowego pismami z dnia 28 listopada 2013 r. Wobec
powyższego, błędny jest pogląd, że zażalenie na postanowienie z dnia 22
października 2013 r. wniesione przez skarżących do Sądu Najwyższego wymagało
rozpoznania, oraz że jego nierozpoznanie przez ten Sąd świadczy o tym, że sąd
niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu
(art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k. – zarzut nr 3 kasacji).
Odnosząc się do zarzutu wskazanego w punkcie 4 kasacji, w którym
zarzucono uchybienie z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k., to zupełnie bezzasadne są
twierdzenia skarżącego się, że prawomocne umorzenie dochodzenia w sprawie o
sygn. akt 1 Ds. …2/11 o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k. powinno skutkować także
umorzeniem postępowania w niniejszej sprawie, albowiem w sprawie zachodzi
przesłanka powagi rzeczy osądzonej (art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.). Orzeczenie ulega
uchyleniu na podstawie tego przepisu tylko w przypadku wydania pomimo
prawomocnego zakończenia postępowania karnego wobec tej samej osoby co do
tego samego czynu. W przedmiotowej sprawie spełnione jest jedynie kryterium
tożsamości osób; dodatkowo występujących w różnych rolach procesowych. W
postępowaniu o sygn. akt 1 Ds. …2/11 Jo. R. i J. W. występowali w charakterze
pokrzywdzonych, a w niniejszym postępowaniu – oskarżonych.
Ponad wszelką wątpliwość nie jest też spełnione kryterium tożsamości
czynu. Czym innym jest bowiem przestępstwo polegające na sfałszowaniu podpisu
(art. 270 § 1 k.k.), a czym innym przestępstwo przypisane skazanym w niniejszej
sprawie, polegające na zeznaniu nieprawdy pomimo pouczenia o
odpowiedzialności karnej i zawiadomieniu o przestępstwie, wiedząc, że go nie
popełniono (art. 238 k.k. w zb. z art. 233 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.). Ustalenie,
że nie doszło do popełnienia przestępstwa z art. 270 § 1 k.k., o którym skazani
zawiadomili, wiedząc, że go nie popełniono, nie tylko nie wyłącza ich
odpowiedzialności za przestępstwo z art. 238 k.k. w zb. z art. 233 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k., ale wprost obligowało organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości do
kontroli wyżej opisanego zachowania przez pryzmat tych ostatnich przepisów,
wobec wyrażonej w art. 10 § 1 k.p.k. zasady legalizmu. Tak więc trafnie przyjął Sąd
9
Okręgowy, że skazani z faktu umorzenia postępowania w przedmiocie sfałszowania
ich podpisów na objętych aktem oskarżenia potwierdzeniach odbioru wezwań,
błędnie wywodzą zaistnienie powagi rzeczy osądzonej, albowiem zakres
przedmiotowy i podmiotowy tych postępowań jest całkowicie różny, a zarzut
chybiony (uzasadnienie, s. 10, k. 742v).
Nietrafny jest również zarzut braku wymaganego zezwolenia na ściganie,
albowiem skarżący się nie wskazał na jakąkolwiek okoliczność świadczącą o tym,
że skazanych obejmuje względny immunitet formalny. Okoliczność taka w żadnej
mierze nie wynika z postanowienia Prokuratury Okręgowej z dnia 7 października
2010 r., sygn. akt 3 Ds. …5/10 (k. 675), określającego właściwą miejscowo
jednostkę Prokuratury dla prowadzenia danego postępowania.
Z uwagi na fakt, że kasacja nie zawierała jakichkolwiek merytorycznych
argumentów, które pozwalałyby na zakwestionowanie stanowiska Sądu drugiej
instancji, podlegała oddaleniu, jako oczywiście bezzasadna.
O kosztach sądowych postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie
art. 637a k.p.k. w zw. z art. 636 § 1 k.p.k.
kc