Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 76/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Krzysztof Staryk
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania L. O.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 7 maja 2015 r. w przedmiocie
przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Okręgowego w […], ogłoszonym w Monitorze Polskim […],
z udziałem J. A.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 listopada 2015 r.,
I. uchyla zaskarżoną uchwałę w zakresie odnoszącym się do
L. O. i J. A. i w tej części przekazuje sprawę Krajowej Radzie
Sądownictwa do ponownego rozpoznania,
II. odrzuca odwołanie w pozostałym zakresie.
UZASADNIENIE
2
Uchwałą z dnia 7 maja 2015 r. Krajowa Rada Sądownictwa, działając na
podstawie art. 3 ust. 1 pkt 2 i art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej
Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714 ze zm.; dalej jako ustawa)
postanowiła przedstawić Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o
powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Okręgowego w […]
kandydaturę J. A. - sędziego sądu rejonowego (pkt 1) oraz nie przedstawiać z
wnioskiem o powołanie do pełnienia tego urzędu 6 kandydatur sędziów sądu
rejonowego, w tym L. O. (pkt 2).
W uzasadnieniu uchwały podniesiono, że po pierwsze – J. A. został
jednogłośnie rekomendowany przez zespół członków Krajowej Rady Sądownictwa
na posiedzeniu w przedmiocie przygotowania stanowiska dotyczącego rozpatrzenia
i oceny kandydatów przez Radę; po drugie - zajmując stanowisko zespół kierował
się wynikami wysłuchania kandydatów w trybie wideokonferencji oraz uwzględnił
ich oceny kwalifikacyjne, opinie przełożonych, rekomendacje, informacje
dokumentujące doświadczenie zawodowe, publikacje, opinie kolegium sądu, oceny
zgromadzenia przedstawicieli sędziów oraz inne dokumenty dołączone do kart
zgłoszeń; po trzecie - podejmując uchwałę Krajowa Rada Sądownictwa
wszechstronnie rozważyła całokształt okoliczności sprawy i - kierując się
ustawowymi kryteriami - podzieliła stanowisko zespołu; po trzecie - o
przedstawieniu kandydatury J. A. zadecydowały: posiadane przez niego
doświadczenie zawodowe, bardzo dobre wnioski płynące z opinii o jego pracy,
uzyskane poparcie środowiska sędziowskiego i wysoki poziom wiedzy prawniczej;
po czwarte - dokonując oceny całościowej tego kandydata Rada miała na uwadze
jego przymioty wskazane w bardzo dobrej ocenie kwalifikacyjnej, własną ocenę
podczas rozmowy w trybie wideokonferencji, posiadaną obszerną i pogłębioną
wiedzę merytoryczną predestynującą do objęcia stanowiska sędziego, odpowiednie
doświadczenie zawodowe i staż pracy, poparcie organów samorządu
sędziowskiego, bardzo dobre wyniki statystyczne w pracy orzeczniczej świadczące
o doskonałym opanowaniu warsztatu pracy sędziego oraz doświadczenie
orzecznicze zdobyte w pionie karnym, rodzinnym i nieletnich oraz cywilnym;
po piąte - pozostali kandydaci w tym postępowaniu nominacyjnym nie spełniają w
3
tak dużym stopniu kryteriów wyboru, uwzględniając łącznie wszystkie przesłanki i
kryteria związane z powołaniem na stanowisko sędziego sądu okręgowego.
W odniesieniu do kandydata J. A. Krajowa Rada Sądownictwa stwierdziła, że
ukończył on studia prawnicze z oceną dobrą plus oraz złożył egzamin sędziowski z
oceną dobrą. W 1998 r. został mianowany na stanowisko asesora sądowego i
rozpoczął pracę orzeczniczą w wydziale karnym. Od 1999 r. orzekał w wydziale
rodzinnym i nieletnich. W 2002 r. otrzymał nominację na stanowisko sędziego sądu
rejonowego. Od 2006 r. orzekał w wydziale grodzkim, pełniąc w latach 2008-2009
funkcję kierownika sekcji do spraw wykroczeń i zastępcy przewodniczącego
wydziału grodzkiego. Od stycznia 2010 r. orzeka w wydziale cywilnym. W ocenie
sędziego wizytatora, kandydat prezentuje dobry poziom merytoryczny w zakresie
rozpoznawania spraw o bardzo różnorodnej tematyce, sprawnie prowadzi
postępowania, sporządza starannie uzasadnienia logicznie uzasadniając swoje
poglądy, a przedstawione dane prowadzą do wniosku, że wywiązuje się bez
zastrzeżeń ze swoich obowiązków i jest dobrym kandydatem na stanowisko, o
które się ubiega. Kolegium Sądu Apelacyjnego w […] jednogłośnie zaopiniowało
pozytywnie kandydaturę J. A., a na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego
Przedstawicieli Sędziów Apelacji […] oddano na nią 32 głosów „za” i 39 głosów
„przeciw”, przy 27 głosach „wstrzymujących się”.
W konsekwencji Krajowa Rada Sądownictwa udzieliła jednogłośnie poparcia
tej kandydaturze (oddano 14 głosów „za”). Pozostałe kandydatury nie uzyskały
wymaganej bezwzględniej większości głosów, w tym na kandydaturę L. O.- nie
oddano głosów „za” ani głosów „przeciw”, natomiast 14 członków Rady wstrzymało
się od oddania głosu.
Odwołanie od powyższej uchwały złożyła L. O., zaskarżając ją w całości i
zarzucając naruszenie: 1) art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 60 Konstytucji RP, przez
niezastosowanie przy ocenie kandydatów na stanowisko sędziego Sądu
Okręgowego reguł i kryteriów, w tym kryteriów jednolitych i wystarczająco
obiektywnych, które odpowiadałyby zasadom równego dostępu do służby
publicznej, równego traktowania oraz zasadom demokratycznego państwa prawa,
urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, które to naruszenie miało
wpływ na wynik postępowania, gdyż doprowadziło do tego, że jej kandydatura nie
4
została przedstawiona Prezydentowi do powołania do objęcia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Okręgowego; 2) art. 33 ust. 1 ustawy, przez brak
wszechstronnego rozważenia sprawy na podstawie udostępnionej dokumentacji, a
także przekroczenie zasady swobodnej oceny kandydatów z zastosowaniem
kryteriów ustawowych, co przejawia się w pominięciu okoliczności uzyskania przez
skarżącą zdecydowanego poparcia Zgromadzenia Ogólnego Przedstawicieli
Sędziów Apelacji […] i błędnym przyjęciu, że kandydatura J. A. uzyskała takie
poparcie oraz że jego ocena kwalifikacyjna sporządzona przez sędziego wizytatora
jest bardzo dobra, pominięciu okoliczności, że jej ocena kwalifikacyjna sporządzona
przez sędziego wizytatora jest zdecydowanie lepsza oraz że skarżąca posiada
większe doświadczenie zawodowe związane ze stażem pracy na stanowisku
sędziego, jednoczesnym orzekaniem w dwóch wydziałach oraz pełnieniem funkcji
wiceprezesa i przewodniczącego wydziału; 3) art. 33 ust. 1 ustawy, przez
dokonanie wysłuchania kandydatów przez 4-osobowy zespół, w sytuacji gdy
wysłuchanie jest domeną Rady; 4) art. 35 ust. 2 ustawy, przez dokonanie przez
Radę oceny kwalifikacji kandydatów z pominięciem wyników głosowania
Zgromadzenia Ogólnego Przedstawicieli Sędziów Apelacji […], opinii
kwalifikacyjnych sędziów wizytatorów i doświadczenia zawodowego wyrażającego
się stażem pracy oraz pełnionych funkcji; 5) naruszenie prawa procesowego, które
miało wpływ na treść podjętej uchwały, tj. art. 35 ust. 2 ustawy, przez brak
odrębnego porównania wyników zastosowania wobec kandydatów poszczególnych
kryteriów oceny i w konsekwencji przekroczenie granic swobodnego uznania
przysługującego Radzie; 6) art. 42 ust. 1 ustawy, przez sporządzenie uzasadnienia
uchwały w sposób uniemożliwiający poznanie istotnych motywów jej podjęcia, w
sytuacji gdy Rada dokonała wyboru kandydata, który nie uzyskał poparcia
środowiska sędziowskiego a odrzuciła kandydaturę skarżącej, posiadającej
zdecydowane poparcie, lepszą opinię i większe doświadczenie zawodowe.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej
uchwały jako wydanej z naruszeniem prawa i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania przez Krajową Radę Sądownictwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
5
Odwołanie okazało się co do zasady usprawiedliwione.
Przepis art. 2 Konstytucji RP, przez wskazanie, że Rzeczpospolita Polska
jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwości społecznej, nakazuje dochowanie przez Krajową Radę
Sądownictwa obowiązku wszechstronnego rozpatrzenia i oceny kandydatów do
pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich, w sposób respektujący standardy
charakterystyczne dla organów demokratycznego państwa prawnego, w tym -
między innymi - zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa. Zgodnie z art. 60
Konstytucji RP, obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo
dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Z kolei art. 32 ustawy
zasadniczej statuuje zasadę równości wszystkich wobec prawa i równości
traktowania wszystkich przez władze publiczne (ust. 1) oraz zakazuje dyskryminacji
w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (ust. 2).
W myśl art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, do
kompetencji Rady należy rozpatrywanie i ocena kandydatów do pełnienia urzędu
na stanowiskach sędziowskich oraz - będące wynikiem realizacji tego zadania -
podjęcie uchwały w przedmiocie przedstawienia lub nieprzedstawienia
Prezydentowi RP wniosku o powołanie sędziego. Kognicja Sądu Najwyższego do
oceny uchwały Rady w powyższym zakresie obejmuje - zgodnie z art. 44 ust. 1
ustawy - wyłącznie badanie, czy nie pozostaje ona w sprzeczności z prawem.
Przepis art. 33 ust. 1 ustawy zobowiązuje Krajową Radę Sądownictwa, aby przed
podjęciem uchwały w indywidualnych sprawach należących do jej kompetencji,
wszechstronnie rozważyła sprawę, na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz
wyjaśnień uczestników postępowania lub innych osób, jeśli zostały złożone. W myśl
art. 35 ustawy, jeżeli na stanowisko sędziowskie zgłosił się więcej niż jeden
kandydat, zespół Krajowej Rady Sądownictwa opracowuje listę rekomendowanych
kandydatów (ust. 1), kierując się przy ustalaniu kolejności kandydatów na liście
przede wszystkim oceną kwalifikacji kandydatów, a ponadto uwzględnia
doświadczenie zawodowe, opinie przełożonych, rekomendacje, publikacje i inne
dokumenty dołączone do karty zgłoszenia, a także opinie kolegium właściwego
sądu oraz ocenę właściwego zgromadzenia ogólnego sędziów (ust. 2). Wreszcie
6
art. 42 ust. 1 ustawy stanowi, że uchwały Rady w sprawach indywidualnych
wymagają uzasadnienia, nie określając jednak jego wymaganej treści.
Na tle przytoczonych przepisów w orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że po pierwsze - przedmiotem sprawowanej przez ten Sąd kontroli
jest formalny aspekt dostępu do służby, związany z przestrzeganiem przez Radę
zastosowanych kryteriów i procedur postępowania, a nie sama ocena kwalifikacji
czy też predyspozycji danej osoby z punktu widzenia kryteriów stosowanych w
ramach postępowania przed Radą, gdyż mogłoby to oznaczać naruszenie jej
uprawnień i kompetencji wynikających z art. 179 Konstytucji RP i art. 3 ust. 1 pkt 1 i
2 ustawy. W konsekwencji ocena doboru kryteriów oraz znaczenie przywiązywane
do poszczególnych kryteriów przy ocenie kandydatów na stanowiska sędziowskie
pozostają poza zakresem kompetencji Sądu Najwyższego do kontroli zgodności
uchwał Rady z prawem (art. 44 ust. 1 ustawy), chyba że naruszają podstawowe
zasady prawne lub opierają się na zastosowaniu niedozwolonych kryteriów oceny
(por. wyroki z dnia 20 października 2009 r., III KRS 13/09, OSNP 2011 nr 13-14,
poz. 196; z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 6/10, OSNP 2012 nr 1-2, poz. 25; z
dnia 5 sierpnia 2011 r., III KRS 10/11, LEX nr 1001316; z dnia 5 sierpnia 2011 r.,
III KRS 11/11, LEX nr 1001318; z dnia 20 września 2011 r., III KRS 13/11, LEX nr
1001319; z dnia 15 grudnia 2011 r., III KRS 12/11, LEX nr 1106742). Po drugie,
żadne z kryteriów oceny poszczególnych kandydatów na wolne stanowiska
sędziowskie brane pod uwagę w postępowaniu przed Krajową Radą Sądownictwa
nie ma charakteru decydującego ani też nie jest koniecznie wymagane
uszeregowanie kandydatów w oparciu o każde z nich. O przeprowadzeniu
prawidłowej oceny zgłoszonych kandydatur decyduje bowiem ocena całościowa
(kompleksowa) wynikająca z łącznego zastosowania tych kryteriów, co wynika z
obowiązku wszechstronnego rozważenia przez Radę okoliczności sprawy
(por. wyrok z dnia 5 września 2013 r., III KRS 212/13, LEX nr 1402637 i powołane
w nim wcześniejsze orzecznictwo). Po trzecie, lista rekomendowanych kandydatów
wyraża stanowisko zespołu (art. 35 ust. 1) po uwzględnieniu kryteriów określonych
w art. 35 ust. 2, które wraz z jego uzasadnieniem (art. 34 ust. 1 i 3) wykorzystuje
Krajowa Rada Sądownictwa wykonując na posiedzeniu swoją kompetencję (art. 3
ust. 1) i opierając się w rozstrzygnięciu sprawy na jej wszechstronnym rozważeniu,
7
„na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz wyjaśnień uczestników
postępowania lub innych osób, jeżeli zostały złożone” (art. 33 ust. 1), przy czym
stanowisko zespołu nie jest dla Rady wiążące (por. powołany wyżej wyrok z dnia 5
września 2013 r., III KRS 212/13). Po czwarte, aczkolwiek wyniki głosowania w
kolegium i zgromadzeniu ogólnym właściwego sądu nie wiążą Krajowej Rady
Sądownictwa w ocenie kandydata na wolne stanowisko sędziowskie, to jednak
Rada powinna umotywować swój wybór wówczas, gdy dotyczy on osoby, która
uzyskała mniejsze poparcie środowiska zawodowego (por. wyrok z dnia 14 stycznia
2010 r., III KRS 24/09, LEX nr 7372271). Po piąte, nie ma podstaw do przyjęcia, że
Rada, nie zamieszczając w uzasadnieniu uchwały szczegółowej charakterystyki
niewybranego kandydata, nie dokonała wnikliwej oceny jego kandydatury, skoro
uzasadnienie uchwały wskazuje, iż o wyborze kandydata zadecydowała całościowa
ocena wynikająca z łącznego zastosowania przyjętych kryteriów (por. wyroki z dnia
12 czerwca 2012 r., III KRS 15/12, OSNP 2013 nr 13-14, poz. 166; z dnia 13 lipca
2012 r., III KRS 17/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 194; z dnia 15 stycznia 2013 r.,
III KRS 33/12, LEX nr 1294470). Po szóste, ponieważ Sąd Najwyższy nie ma
kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji kandydata do pełnienia
urzędu sędziego, to samo niezadowolenie lub subiektywne poczucie
pokrzywdzenia nie stanowi usprawiedliwionej podstawy odwołania od uchwały
Krajowej Rady Sądownictwa, jeżeli odwołujący się nie wskazał uzasadnionych
zarzutów, które potwierdzałyby rzeczywiste zastosowanie wobec jego kandydatury
nierównych lub dyskryminujących go kryteriów dostępu do wakujących stanowisk
sędziowskich w porównaniu do innych kandydatur zgłoszonych w tej procedurze
konkursowej (por. wyrok z dnia 10 czerwca 2009 r., III KRS 6/08, LEX nr 523533).
Kierując się przedstawionymi powyżej zasadami należy ocenić sposób
zastosowania przez Radę kryteriów oceny kandydatów w rozważanej procedurze
konkursowej. Z uzasadnienia skarżonej uchwały wynika, że przy wyborze J. A.
Rada kierowała się „kryteriami ustawowymi”, a więc wymienionymi w art. 35 ust. 2
ustawy. Niewątpliwie najistotniejszym z nich jest kryterium oceny kwalifikacji
kandydatów. W tym zakresie Rada powołała się w pierwszej kolejności na bardzo
dobrą ocenę kwalifikacyjną wybranego kandydata. Trafnie skarżąca podnosi, że
taka konkluzja pozostaje w sprzeczności z treścią oceny dokonanej przez sędziego
8
wizytatora, w której wskazano na (jedynie) dobry poziom merytoryczny kandydata,
sprawne prowadzenie postępowań, logiczność i staranność w sporządzaniu
uzasadnień oraz brak zastrzeżeń do wywiązywania się z obowiązków, co
doprowadziło do sformułowania końcowego wniosku, że jest on dobrym
kandydatem na stanowisko, o które się ubiega. Zbliżony wniosek wynika z ogólnej
oceny kwalifikacyjnej skarżącej, w której sędzia wizytator stwierdził, iż jest ona
właściwym kandydatem do objęcia stanowiska sędziego Sądu Okręgowego w […].
Ogólna ocena kwalifikacyjna wybranego kandydata sporządzona na użytek tego
postępowania konkursowego nie przewyższała zatem oceny kwalifikacji skarżącej
(obie były pozytywne), a Krajowa Rada Sądownictwa nie wyjaśniła, z jakich
względów uznała tę pierwszą za bardzo dobrą.
Ma to istotne znaczenie, gdyż - jak wyżej stwierdzono - aczkolwiek wyniki
głosowania przed organami samorządu sędziowskiego nie wiążą Rady w ocenie
kandydata na wolne stanowisko sędziowskie, to jednak są istotne z punktu
widzenia kryteriów przewidzianych w art. 35 ust. 2 ustawy i przyjętych przez Radę
w danym postępowaniu konkursowym. Zasadnicze znaczenie kryterium oceny
kwalifikacji kandydata dla przedstawienia lub odmowy przedstawienia jego
kandydatury z wnioskiem o powołanie na stanowisko sędziego oznacza z jednej
strony, że wynik poparcia środowiska sędziowskiego nie może przeważyć
dokonanej w danym postępowaniu konkursowym oceny Rady co do
niewystarczająco wysokich kwalifikacji kandydata do objęcia tego urzędu, a z
drugiej - że nawet „zerowe” poparcie środowiska sędziowskiego nie przesądza o
odmowie przedstawienia kandydata, którego kwalifikacje zostały przez Radę
wysoko ocenione w prawidłowo przeprowadzonej procedurze nominacyjnej.
Dlatego Rada powinna umotywować swój wybór, jeśli dotyczył on osoby, która
uzyskała mniejsze poparcie środowiska sędziowskiego. W niniejszej sprawie Rada
wybrała kandydata, który otrzymał wyraźnie mniejsze poparcie tego środowiska niż
skarżąca (na posiedzeniu zgromadzenia ogólnego przedstawicieli sędziów
uzyskała ona 52 głosy „za” i 24 głosy „przeciw”, przy 21 głosach „wstrzymujących
się”). Brak wyjaśnienia powodu, dla którego wybrano kandydata o mniejszym
poparciu środowiska sędziowskiego w sytuacji, gdy obie kandydatury spełniały
kryterium oceny kwalifikacyjnej w porównywalnym stopniu, nie pozwala na kontrolę
9
postępowania Krajowej Rady Sądownictwa pod kątem dochowania przez nią
wymagania wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy - na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
w związku z art. 44 ust. 3 ustawy - uchylił zaskarżoną uchwałę w części opisanej w
sentencji.
Ponieważ skarżąca zakresem odwołania objęła całość zaskarżonej uchwały,
przeto Sąd Najwyższy odrzucił odwołanie w części jej niedotyczącej. Odwołanie
wniesione od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z zasady może odnosić się
wyłącznie do tej części, w której owa uchwała dotyczy osoby wnoszącej odwołanie
oraz do kandydata, którego Rada postanowiła przedstawić Prezydentowi RP z
wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego. Tylko w tym
zakresie może bowiem zostać naruszony interes prawny osoby odwołującej się,
ponieważ tylko ta część uchwały dotyczy jej praw i obowiązków. W pozostałej
części uchwała dotyczy natomiast kandydatów (ich praw i obowiązków), którzy nie
zostali przedstawieni z wnioskiem o powołanie, a zatem po stronie osoby
odwołującej się nie występuje żaden interes prawny w kwestionowaniu tej części
uchwały (por. w tym zakresie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2009 r.,
III KRS 19/09, OSNP 2011 nr 15-16, poz. 220).
kc