Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 222/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Tomasz Grzegorczyk (sprawozdawca)
SSA del. do SN Jerzy Skorupka
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga,
w sprawie T. P.
skazanego z art. 223 § 1 i in. k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej
na rozprawie w dniu 19 listopada 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 16 września 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w O.
z dnia 9 października 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do T. P. i przekazuje
sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
2
W sprawie niniejszej T. P. został, wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 9
października 2013 r., uznany winnym popełnienia, wspólnie ze współoskarżonym w
tej sprawie, zarzucanego im przestępstwa z art. 223 § 1 w zb. z art. 157 § 2 w zw. z
art. 11 § 2 i art. 57a § 1 k.k. i skazany za to na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności, z orzeczeniem także nawiązki na rzecz pokrzywdzonego. Od wyroku tego
apelowali obrońcy obu oskarżonych, w tym obrońca T. P., który zarzucił obrazę
prawa procesowego, a to art. 5 § 2 i art. 7 k.p.k., oba w związku z art. 410 k.p.k.
oraz rażącą niewspółmierność orzeczonej kary. Po rozpoznaniu tych środków
odwoławczych, Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 16 września 2014 r., utrzymał w
mocy zaskarżone orzeczenie, uznając obie apelacje za oczywiście bezzasadne.
Od prawomocnego wyroku Sądu odwoławczego kasację wywiódł w grudniu
2014 r. obrońca skazanego, podnosząc zarzuty obrazy art. 433 § 2 i art. 457 § 3
k.p.k. ze wskazaniem, że przekazane w dniu 12 listopada 2014 r. uzasadnienie
wyroku Sądu odwoławczego uniemożliwia mu odniesienie się do argumentacji tego
Sądu, jako że dotyczy ono wyłącznie drugiego z oskarżonych i brakuje w nim
wywodów, które analizowałyby zarzuty apelacji wniesionej na rzecz T. P.
Wywodząc w ten sposób, skarżący wniósł o uchylenie obu wydanych w sprawie
wyroków i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji. W
odpowiedzi na tę kasację, prokurator Prokuratury Okręgowej wniósł o jej oddalenie
jako oczywiście bezzasadnej. Natomiast na rozprawie kasacyjnej prokurator
Prokuratury Generalnej wystąpił o uchylenie zaskarżonego wyroku.
Rozpoznając tę kasację, Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja ta wskazuje na zaistnienie w tej sprawie uchybienia, które powinno
skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku.
Rzecz bowiem w tym, że w dniu 12 listopada 2014 r. obrońca rzeczywiście
otrzymał z Sądu Okręgowego uzasadnienie, które odnosiło się jedynie do
rozstrzygnięcia w tej sprawie kwestii związanych z apelacją współoskarżonego, a
nie samego T. P. W związku z powyższym wywiódł on w grudniu 2014 r. kasację, w
której zasadnie podnosił brak wypowiedzenia się Sądu drugiej instancji odnośnie do
powodów uznania apelacji jego autorstwa za oczywiście bezzasadną. W dniu 17
stycznia 2015 r. zarządzeniem Przewodniczącej Wydziału Sądu odwoławczego,
kasacja ta została przyjęta, o czym obrońca został niezwłocznie powiadomiony (k.
3
32 i 53 tych akt). Już po jej przyjęciu, Przewodnicząca Wydziału uchyliła jednak, w
dniu 27 stycznia 2015 r., swoje zarządzenie o przyjęciu tej skargi, podnosząc, że
mimo złożonego w terminie wniosku o sporządzenie uzasadnienia w części
dotyczącej T. P., pisemne motywy w tym zakresie nie zostały dotąd sporządzone, a
obrońcy przekazano omyłkowo uzasadnienie dotyczące drugiego ze
współoskarżonych i że w związku z tym nakazano sędziemu sporządzenie
uzasadnienia co do tego oskarżonego (k. 35 tych akt). Następnie zaś, po
sporządzeniu w lutym 2015 r. uzasadnienia we wskazanym wyżej zakresie,
przesłano je obrońcy, dołączając doń - podobnie jak to czyniono przy przesłaniu mu
pierwszego z uzasadnień - standardowe pouczenie o możliwości wywiedzenia
kasacji, a obrońca potwierdził jego otrzymanie w dniu 2 marca 2015 r. (k. 47-48). W
dniu 9 czerwca 2015 r. Przewodnicząca Wydziału Sądu Okręgowego wydała
zarządzenie o ponownym przyjęciu kasacji obrońcy oskarżonego T. Piętki,
wniesionej w grudniu 2014 r. (k. 64), jako że po dniu 2 marca 2015 r. obrońca ten
nie wywodził już żadnej innej kasacji. Wtedy to dopiero kasację tę doręczono także
prokuratorowi, stosownie do art. 530 § 1 k.p.k.
Przedstawiony wyżej sposób procedowania wskazuje na zaistnienie w tej
sprawie dość istotnych naruszeń prawa, które należy uznać za godzące w wymogi
rzetelnego procesu, w tym wypadku w stadium po samej rozprawie odwoławczej,
jako że wiążą się one z prawem oskarżonego do odwołania się w trybie kasacji od
prawomocnego wyroku skazującego. Standardy te bowiem, jeżeli system prawny
przewiduje kasację także tylko jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, powinny być
dochowane w zakresie wynikającym z ustawy. Nie budzi zaś wątpliwości w tej
sprawie, że mimo złożenia przez obrońcę, z zachowaniem terminów ustawowych,
wniosku o uzasadnienie wyroku, uzasadnienia takiego nie sporządzono we
właściwym czasie i przesłano obrońcy jedynie uzasadnienie dotyczące drugiego z
oskarżonych, którego on nie bronił. Dawało mu to asumpt ku temu, aby wywieść
kasację ze wskazaniem, że Sąd odwoławczy nie wypowiedział się w kwestii
apelacji strony, którą obrońca ten reprezentował. Złożona przezeń kasacja została
przyjęta przez uprawniony organ wewnątrzsądowy bez uprzedniego zbadania, czy
doszło do sporządzenia i doręczenia obrońcy uzasadnienia wyroku w zakresie
dotyczącym jego mandanta. Następnie zaś, gdy zorientowano się - po przyjęciu tej
4
skargi i powiadomieniu o tym samego jej autora – że zaistniał brak pisemnego
uzasadnienia, doszło do uchylenia przez Przewodniczącą Wydziału uprzedniej
decyzji o przyjęciu omawianego środka zaskarżenia.
Można by w tym miejscu stwierdzić, że w wyniku powyższej decyzji doszło
do naprawienia uprzednich nieprawidłowości przez sporządzenie nieistniejącego
dotąd uzasadnienia i przekazania go skarżącemu, z pouczeniem o możliwości
wniesienia teraz kasacji dla przeprowadzenia przez Sąd Najwyższy kontroli
prawidłowości orzeczenia wydanego przez Sąd odwoławczy, w aspekcie
ewentualnych naruszeń prawa materialnego lub procesowego. Skarżący zaś z tej
możliwości nie skorzystał. Podtrzymał tym samym zarzut poprzednio wniesionej
kasacji o braku ustosunkowania się Sądu do zarzutów apelacji, którą wnosił, choć
obecnie do zarzutów tych odniesiono się.
Rzecz jednak w tym, że samo postąpienie Przewodniczącej Wydziału
nastąpiło w sposób, którego procedura karna w ogóle nie przewiduje. W przypadku
bowiem kasacji, podobnie jak przy zwykłym środku odwoławczym, możliwe jest
tylko albo przyjęcie takiej skargi albo odmowa jej przyjęcia. Nie ma natomiast
możliwości zmiany przez organ uprawniony do podejmowania decyzji w kwestii
przyjęcia środka zaskarżenia uprzedniej decyzji w tym przedmiocie. Przyjęta
kasacja powinna być zatem przekazana Sądowi Najwyższemu, po uprzednim
doręczeniu jej odpisu prokuratorowi. Niedopuszczalne jest natomiast
sporządzanie uzasadnienia wyroku, którego do tej pory nie było, dopiero po
przyjęciu takiego środka zaskarżenia. Nie ma przy tym znaczenia, jaki był
powód dotychczasowego braku uzasadnienia wyroku w określonej części i
przekazania uprzednio autorowi kasacji uzasadnienia tego orzeczenia w
innym podmiotowo zakresie. Sąd nie może bowiem sporządzać uzasadnienia
wyroku, znając już treść skargi kasacyjnej, czyniąc to po uprzednim,
niezgodnym z prawem, uchyleniu decyzji o przyjęciu kasacji. Uzasadnienie
orzeczenia, gdy czyni się to na wniosek strony, powinno być sporządzone po
wpłynięciu takiego wniosku w terminie wynikającym z art. 457 § 1 k.p.k., z
uwzględnieniem art. 423 k.p.k., a więc w sytuacji, gdy w ogóle nie jest jeszcze
znane stanowisko strony w kwestii ewentualnego wywiedzenia
nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Powyższy pogląd wynika zresztą także z
5
szeregu judykatów Sądu Najwyższego (zob. np. wyroki SN: z dnia 11 maja 2005 r.,
III KK 248/04, OSNKW 2005, z. 9, poz. 82, z dnia 8 września 2005 r., II KK 373/04,
LEX nr 200225, czy z dnia 4 kwietnia 2012 r., III KK 261/11, LEX nr 1163198). W
orzeczeniach tych wskazano, że ani uzupełnianie wcześniej sporządzonego
uzasadnienia, ani jego sporządzanie, nie jest możliwe po uprzednim przyjęciu
kasacji.
Poczynione wywody wskazują, że kasacja wniesiona w tej sprawie przez
obrońcę jest zasadna, jako że w momencie jej składania skarżący dysponował
uzasadnieniem, które nie odnosiło się w ogóle do apelacji, jaką wywiódł uprzednio
odnośnie do skazania oskarżonego, którego reprezentował, a uchylenie decyzji o
przyjęciu tej skargi było niezgodne z prawem procesowym. Zatem późniejsze
sporządzenie uzasadnienia odnoszącego się już do oskarżonego T. P. nie może
konwalidować tego uchybienia. Tym samym zaistniałe naruszenia dotyczą tylko
zaskarżonego wyroku Sądu odwoławczego. Dlatego też jedynie ten wyrok podlega
uchyleniu, z przekazaniem sprawy wskazanego wyżej oskarżonego do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
W ponownym postępowaniu odwoławczym w tej sprawie, Sąd Okręgowy
będzie musiał raz jeszcze rozpoznać apelację dotyczącą wskazanego wyżej
oskarżonego. Gdyby zaś w związku z wydanym wyrokiem wystąpiono o jego
uzasadnienie, sporządzić je z zachowaniem przepisów procedury karnej, zarówno
co do treści tej czynności, jak i terminu, w jakim powinno to nastąpić.
Z tych wszystkich względów orzeczono, jak w wyroku.
kc