Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 49/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Rafał Malarski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby
Radców Prawnych Konrada Mazura,
w sprawie radcy prawnego P. N.,
obwinionego z art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(Dz.U. Nr 10, poz. 65 z 2010 ze zm.) w zw. z art. 6 ust. 2, art. 25 oraz art. 26 ust. 2
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 17 listopada 2015 r.
kasacji, wniesionej przez obrońcę obwinionego,
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w […] z dnia 29 września 2014 r.,
zmieniającego orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby
Radców Prawnych w […] z dnia 26 listopada 2013 r.,
I. uchyla orzeczenia Sądów obu instancji w zakresie czynu z
dnia 29 września 2012 r. i uniewinnia obwinionego, obciążając w
tej części kosztami postępowania - Krajową Izbę Radców
Prawnych co do postępowania odwoławczego, a Okręgową Izbę
2
Radców Prawnych w [...] co do postępowania
pierwszoinstancyjnego;
II. oddala kasację w pozostałym zakresie, obciążając
obwinionego wydatkami w kwocie 20 (dwudziestu) złotych za
postępowanie kasacyjne.
UZASADNIENIE
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w […],
orzeczeniem z 26 listopada 2013 r., uznał obwinionego radcę prawnego P. N. za
winnego popełnienia dwóch deliktów dyscyplinarnych i wymierzył mu za czyn z art.
64 ust. 1 pkt 2 u.r.p. w zw. z art. 25 pkt a i c KERP – polegający na tym, że 29
września 2012 r. w […], przed salą egzaminacyjną w sposób narzucający się
zorganizował wśród kandydatów przystępujących do egzaminu wstępnego na
aplikację radcowską kolportaż ulotek informujących i zachęcających do dołączenia
do zespołu „Kancelarii Radców Prawnych – […]” z siedzibą w […], zakłócając w ten
sposób konieczne skupienie uczestników egzaminu, godząc w jego powagę i
naruszając wymagane w tym względzie dobre obyczaje – karę upomnienia, a za
czyn z art. 64 ust. 1 pkt 2 u.r.p. w zw. z art. 6 ust. 2, art. 25 pkt a i c oraz art. 26 ust.
2 KERP – polegający na tym, że od 1 stycznia do 26 listopada 2013 r. poprzez
umieszczenie przed budynkiem sądowym w […] narzucającego się baneru
reklamowego o wymiarach 2 m x 2,5 m, zawierającego informację o „Kancelarii
Radcy Prawnego […]” oraz niektórych sprawach gospodarczych, których się ona
podejmuje, naruszył zasady dozwolonego informowania i reklamowania (wymóg
dbania o godność zawodu, nie narzucania się, konieczność przestrzegania dobrych
obyczajów), wynikające z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – karę pieniężną w
kwocie 2000 zł.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny, po rozpoznaniu w dniu 29 września 2014 r.
odwołania obrońcy, zmienił pierwszoinstancyjne orzeczenie przez zastąpienie kary
pieniężnej karą upomnienia oraz utrzymał je w mocy w pozostałym zakresie.
Kasację od prawomocnego orzeczenia Sądu odwoławczego złożył obrońca.
Zaskarżając to orzeczenie w całości, podniósł dwa zarzuty rażącego i mogącego
mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenia prawa: 1) art. 64 ust. 1 u.r.p. i art.
3
66 ust. 1 u.r.p. w zw. z art. 6 ust. 2, art. 25 i art. 26 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego oraz art. 741
u.r.p. w zw. z art. 414 § 1 k.p.k. i art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
przez błędną wykładnię przepisów prawa, poddanie ich wykładni rozszerzającej na
niekorzyść obwinionego i – ewentualnie – odrzucenie konstrukcji przewinienia
mniejszej wagi; 2) art. 741
u.r.p. w zw. z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., a także
art. 433 § 2 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. przez nieodniesienie się do wszystkich
zarzutów odwoławczych, zwłaszcza zarzutu braku podstaw do przypisania
obwinionemu winy. W konsekwencji obrońca wniósł o „uchylenie zaskarżonego
orzeczenia w całości” i uniewinnienie obwinionego, ewentualnie przekazanie
sprawy Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.
Obecny na rozprawie kasacyjnej Zastępca Głównego Rzecznika
Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych zażądał oddalenia kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja w części dotyczącej czynu z dnia 29 września 2012 r. okazała się
zasadna; w pozostałym zakresie nie zasługiwała na uwzględnienie.
1. Na wstępie rozważań warto przypomnieć, że podstawą
odpowiedzialności dyscyplinarnej radcy prawnego za czyny sprzeczne z
zasadami etyki lub godnością zawodu są z jednej strony blankietowy
przepis ustawowy, to jest art. 64 ust. 1 u.r.p., a z drugiej uzupełniający
przepis zawarty w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego, stanowiącym
załącznik do uchwały Nr 5 VIII Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z
dnia 10 listopada 2007 r. Pojęcia występujące w przepisie ustawy i w
przepisach zawartych w uchwale korporacyjnej mają wprawdzie
charakter wybitnie ocenny, niemniej sam fakt obwarowania przewinienia
dyscyplinarnego sankcjami wymienionymi w art. 65 ust. 1 pkt 3 – 5 u.r.p.,
porównywalnymi ze środkami reakcji karnej przewidzianymi w Kodeksie
karnym, w pełni uprawnia do konstatacji, że przepisy warunkujące
odpowiedzialność dyscyplinarną radcy prawnego, ustawowe i
podustawowe, mają charakter represyjny i z tej racji nie wolno ich
wykładać rozszerzająco; zabronione jest również stosownie analogii,
której wynik prowadziłby do odpowiedzialności dyscyplinarnej radcy
prawnego za czyn nie realizujący wprost znamion przewinienia
4
dyscyplinarnego. Nie wytrzymuje zatem krytyki stanowisko odmienne,
zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, według
którego wykładnia rozszerzająca komentowanych przepisów jest
dopuszczalna.
2. Kolejnym krokiem na drodze do rozpoznania kasacji stało się
zdefiniowanie w sposób zwięzły, a zarazem respektujący nakaz
interpretacji ścieśniającej (o czym była mowa wyżej), poszczególnych
zwrotów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy na obecnym
etapie procedowania. I tak: „godność zawodu” radcy prawnego wiąże się
z takim postępowaniem osoby wykonującej tą profesję, które nie
prowadzi do poniżenia go w opinii społecznej oraz podważenia autorytetu
i zaufania do tego zawodu; „dobre obyczaje” to powszechnie przyjęty,
najczęściej utwierdzony tradycją, sposób postępowania w danych
okolicznościach, właściwy dla danej grupy ludzi, w tym wypadku dla
szeroko pojętego środowiska osób świadczących pomoc prawną;
„narzucanie się” oznacza, rzecz jasna w kontekście informowania przez
radcę prawnego o wykonywaniu zawodu, napraszanie się, nastręczanie
się, naprzykszanie się.
3. Przechodząc na grunt zachowania obwinionego w dniu 29
września 2012 r., należało zgodzić się ze skarżącym, że doszło tu do
obrazy prawa materialnego przez wadliwe zastosowanie art. 64 ust.1
u.r.p. w zw. z art. 25 pkt a i c KERP. Przede wszystkim w kolportowanych
ulotkach obwiniony nie polecał swoich usług prawniczych ewentualnym,
przyszłym klientom i dlatego zasadnie Sąd pierwszej instancji ustalił, że
nie wchodzi tu w grę komunikat mający cechy zabronionej reklamy i że
tym samym rozprowadzony materiał stanowił dopuszczalną informację.
Skoro kolportowane ulotki nie zawierały treści perswazyjnej,
zachwalającej usługi kancelarii, to siłą rzeczy nie sposób było przyjąć, że
obwiniony w jakimkolwiek stopniu narzucał się ze swoim przekazem.
Teza o niebezpieczeństwie zdekoncentrowania przystępujących do
egzaminu aplikanckiego i godzenia w powagę tegoż egzaminu musiała
zostać oceniona jako ewidentnie przesadna i oderwana od realiów.
5
Dlatego orzeczenia Sądów obu instancji w opisanym zakresie nie mogły
się ostać i należało je uchylić; wobec oczywistej niesłuszności zapadłego
w tej mierze skazania dyscyplinarnego wypadało w stosunku do
obwinionego wydać rozstrzygnięcie następcze w postaci uniewinnienia
(art. 537 § 2 k.p.k. w zw. z art. 741
u.r.p.). O kosztach postępowania
dyscyplinarnego w tej części orzeczono po myśli art. 706
ust. 2 u.r.p.
Trudno w tym miejscu powstrzymać się od uwagi, że poczynione przez Sąd
drugiej instancji ustalenie, iż kolportowane w dniu 19 września 2012 r. materiały
miały charakter reklamowy, naruszało zakaz reformationis in peis, bowiem Sąd a
quo odrzucił tę koncepcję, a odwołanie wniósł tylko obrońca obwinionego. Zarzut
obrazy art. 434 § 1 k.p.k. w zw. z art. 741
u.r.p. nie został jednak podniesiony i w
związku z tym zagadnienie to Sąd kasacyjny pozostawił bez dalszego komentarza.
4. Zgoła inaczej Sąd Najwyższy odniósł się do twierdzeń autora kasacji
kwestionujących skazanie dyscyplinarne za przewinienie polegające na
umieszczeniu przed budynkiem sądowym banneru reklamowego. Wprawdzie w
aktualnie obowiązującej uchwale Krajowej Rady Radców Prawnych Nr 140 /VIII/
2012 z dnia 7 grudnia 2012 r. odstąpiono już od sugestii, iż tablica informacyjna o
funkcjonowaniu kancelarii powinna mieć określone wymiary i kolor (tak było pod
rządami uchwały Nr 713 /IV/ 99 z dnia 26 marca 1999 r.), niemniej biorąc pod
uwagę wciąż obowiązujący zakaz informowania o wykonywaniu zawodu radcy
prawnego przez m.in. narzucanie się potencjalnym klientom oraz nakaz
pozyskiwania klientów w sposób zgodny dobrymi obyczajami i nie naruszający
godności zawodu (art. 6 ust. 2, art. 25 pkt a i c oraz art. 26 ust. 2 KERP), w pełni
uprawnione było ustalenie, że wskazane reguły deontologiczne, przez znaczny
rozmiar baneru i miejsce jego zawieszenia, zostały naruszone. Warto wspomnieć,
że pod adresem obwinionego nie sformułowano zarzutu, iż identycznej wielkości
baner zawisł na budynku, w którym mieści się kancelaria obwinionego radcy
prawnego. Nieco inaczej rzecz argumentując, można stwierdzić: fakt, że wielkość i
kolorystyka tablicy informacyjnej oraz miejsce jej usytuowania nie zostały
wprost uregulowane, nie oznacza, że panuje w tym zakresie pełna dowolność;
same rozmiary owej tablicy, znacząco przekraczające gabaryty, które
zwyczajowo wystarczą do przekazania niezbędnych informacji o
6
wykonywaniu przez danego radcę prawnego zawodu oraz działalności z nim
związanej, w połączeniu z jej zawieszeniem w innym miejscu niż na budynku
będącym siedzibą kancelarii, stanowią z reguły naruszenie reguł
deontologicznych określonych w art. 25 pkt a i c oraz art. 26 ust. 2 Kodeksu
Etyki Radcy Prawnego.
Przyjmując, że obwiniony znał zawarte w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego
unormowania, pozostaje oczywiste, iż umieszczając znacznych rozmiarów baner
reklamujący jego działalność zawodową (2 m x 2,5 m) poza siedzibą kancelarii,
przewidywał możliwość złamania reguł deontologicznych i na to się godził.
Rozpoznawał też obwiniony bezprawność swojego zachowania i w związku z tym
pogląd skarżącego o niemożności przypisania obwinionemu radcy prawnemu winy
nie wytrzymuje krytyki. Stąd konieczne stało się oddalenie kasacji w omawianym
zakresie (art. 537 § 1 k.p.k. w zw. z art. 741
u.r.p.).
kc