Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 249/15
POSTANOWIENIE
Dnia 4 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa R. C.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko - Własnościowej
"Z." w M.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 grudnia 2015 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 19 listopada 2014 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanej 900 (dziewięćset) zł
kosztów postępowania kasacyjnego,
3. przyznaje adwokatowi A. S. od Skarbu Państwa - Sądu
Okręgowego w P. kwotę 1350 (tysiąc trzysta pięćdziesiąt) zł
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z
urzędu w postępowaniu kasacyjnym, podlegającą podwyższeniu
o należny podatek od towarów i usług.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 19 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w P. oddalił apelację od
wyroku Sądu Rejonowego w M. oddalającego powództwo o uzgodnienie treści
księgi wieczystej przez jej zamknięcie lub nakazanie wykreślenia dotychczasowych
wpisów w dziele pierwszym i drugim księgi wieczystej. Zaskarżając wyrok w całości
skargą kasacyjną, w postaci dwóch pism procesowych z dnia 25 i 26 marca 2015 r.,
pełnomocnicy powoda wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania oparli na
przesłankach przewidzianych w art. 3989
§ 3 i 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia
funkcjonującym na rzecz państwa, a więc w interesie publicznym. Stoi ona przede
wszystkim na straży wykonywania prawa oraz jego jednolitej wykładni. Interes
prywatny uwzględnia zaś tylko na tyle, na ile może się on stać podłożem
zaspokojenia interesu ogólnego. Sąd Najwyższy już w okresie obowiązywania
kasacji, będącej zwyczajnym środkiem odwoławczym, podkreślał, że podstawowym
celem postępowania kasacyjnego jest ochrona interesu publicznego przez
zapewnienie jednolitości wykładni oraz wkład Sądu Najwyższego w rozwój prawa
i jursprudencji (postanowienie z dnia 4 lutego 2000 r., II CZ 178/99, OSNC 2000,
nr 7-8, poz. 147).
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Cel wymagania
przewidzianego w art. 3984
§ 2 k.p.c. może być zatem osiągnięty jedynie przez
powołanie i uzasadnienie istnienia przesłanek umożliwiających realizację
publicznoprawnych funkcji skargi kasacyjnej. Tylko na tych przesłankach Sąd
Najwyższy może oprzeć rozstrzygnięcie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania. Dopuszczenie i rozpoznanie skargi kasacyjnej
3
ustrojowo i procesowo jest uzasadnione jedynie w tych sprawach, w których mogą
być zrealizowane jej funkcje publicznoprawne.
Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną, nie jest trzecią instancją
sądową. Sąd kasacyjny nie sądzi sprawy, lecz rozpoznaje skargę kasacyjną
w interesie publicznym, wyjaśniając istotne zagadnienie prawne, dokonując
wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów bądź usuwając z obrotu prawnego orzeczenia
wydane w postępowaniu dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwe.
Dlatego nie każda skarga kasacyjna może być przyjęta do rozpoznania.
Ograniczenia środków zaskarżenia są znane współcześnie w różnych
ustawodawstwach. Są one zgodne z zaleceniami Rady Europy, które zmierzają
do ograniczenia liczby instancji oraz zezwalają na wprowadzenie środków
ograniczających dostęp do sądu najwyższego szczebla. W judykaturze Sądu
Najwyższego, odwołującej się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, już w okresie obowiązywania kasacji zostało utrwalone stanowisko,
iż ograniczenie dostępności i dopuszczalności kasacji nie jest sprzeczne
ani z Konstytucją, ani z postanowieniami wiążących Polskę konwencji
międzynarodowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia
1998 r., I PZ 54/97, OSNAPUS 1999, nr 3, poz. 92, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 29 grudnia 1998 r., I PZ 67/98, OSNAPUS 2000, nr 2, poz. 65
oraz uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
17 stycznia 2001 r. III CZP 49/00, OSNC 2001, nr 4, poz. 53). Takie stanowisko
wyraził również Trybunał Konstytucyjny (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK Zbiór Urzędowy 2000, nr 5, poz. 14).
W niniejszej sprawie nie występują przytoczone przesłanki przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania.
Skarżący zarzucił nieuwzględnienie przez Sąd odwoławczy nieważności
postępowania przed Sądem pierwszej instancji, spowodowanej pozbawieniem go
możliwości obrony swych praw na skutek - jego zdaniem - pominięcia złożonego
przez niego pisma procesowego z dnia 29 listopada 2012 r., precyzującego
żądanie zawarte w pozwie (art. 379 pkt 5 w związku z art. 378 § 1 k.p.c.).
4
W orzecznictwie przyjmuje się, że pozbawienie strony (uczestnika postępowania)
możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) ma miejsce wtedy, gdy
z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem
naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, których nie
można było wskazać przy wydaniu orzeczenia w danej instancji, strona nie mogła
i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999, nr 5,
poz. 41 - dodatek). Taka sytuacja nie zaistniała w sprawie. Okoliczność, że pismo
procesowe z dnia 29 listopada 2012 r., którego złożenie odnotowano w protokole
rozprawy (k.169), zamieszczone w aktach sprawy wśród załączników, dopiero na
skutek interwencji powoda - jak wynika z notatki urzędowej (k. 227) - zostało wszyte
w aktach, nie daje podstaw do przyjęcie, że doszło do pozbawienia skarżącego
możności obrony swych praw, stanowiącego przesłankę uzasadniającą przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Nie zachodzi także nieważność postępowania spowodowana rozpoznaniem
sprawy przez Sąd odwoławczy w składzie sprzecznym z przepisami prawa (art. 379
pkt 4 k.p.c. ). Z akt sprawy wynika, że powód w dnia 20 listopada 2013 r. złożył
oparty na art. 49 k.p.c. wniosek o wyłączenie sędziów od udziału w sprawie; nie
został on jednak uwzględniony, a zażalenie powoda - oddalone. Po rozpoznaniu
tego wniosku, powód zażądał wyłączenia od udziału w sprawie wszystkich sędziów
Sądu Okręgowego w P. Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 9 maja 2014 r.
oddalił wniosek powoda. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 19 listopada 2013 r.
powód ponowił wniosek o wyłączenie od udziału w sprawie wszystkich sędziów
Sądu Okręgowego w P., który Sąd odwoławczy odrzucił. Rację ma skarżący, że
odrzucenie tego wniosku nastąpiło z naruszeniem art. 531
k.p.c. (por. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 18 marca 2011 r., III CZP 138/10, OSNC 2011, nr 11, poz.
121), nie oznacza to jednak, że zarzucone uchybienie uzasadnia przyjęcie
nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 4 k.p.c. Współcześnie
przyjmuje się bowiem, że czynności procesowe dokonane z udziałem sędziego,
który - wbrew nakazowi wynikającemu z art. 51 k.p.c. - nie powstrzymał się od
udziału w sprawie, nie powoduje nieważności postępowania, jeżeli podstawą
wyłączenia sędziego jest art. 49 k.p.c.; przepis art. 379 pkt 4 k.p.c. dotyczy bowiem
5
wyłączenia sędziego z ustawy (art. 48 k.p.c.). W tej sytuacji nie mogło odnieść
skutku powołanie się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1959 r.,
II CR 1271/57 (OSNCK 1960, nr 1, poz. 28), także z tego powodu, że zostało ono
wydane w okresie innego, nieobowiązującego już stanu prawnego.
Nie występuje wskazana we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania oczywista zasadność skargi kasacyjnej. Powołanie się na tę
przesłankę wymaga - jak wyjaśniono w orzecznictwie - wykazania, że zaskarżony
wyrok zapadł z oczywistym, rażącym naruszeniem przepisów prawa
lub podstawowych zasad prawa, widocznym prima facie, przy wykorzystaniu
podstawowej wiedzy prawniczej, bez potrzeby głębszej analizy i dłuższych badań
lub dociekań. Chodzi więc o szczególne, kwalifikowane wypadki naruszenia prawa
przez sąd drugiej instancji (por. postanowienie z dnia 10 stycznia 2003 r., V CZ
197/02, OSNC 2004 r., nr 3, poz. 49). Uzasadnienie omawianej przesłanki przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania nie zawiera - w konfrontacji z motywami
rozstrzygnięcia - przekonujących argumentów, że zaskarżony wyrok został wydany
z naruszeniem przepisów prawa lub podstawowych zasad prawa, uzasadniającym
oczywistą zasadność skargi kasacyjnej w wyżej przedstawionym rozumieniu.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w pkt 1 i 2 sentencji
postanowienia (art. 3989
§ 2 k.p.c. oraz art. 98 w związku z 39821
i art. 391 § 1
k.p.c.). O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu kasacyjnym orzeczono na podstawie § 19 i § 20 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (jedn. tekst Dz. U. z 2013 r.,
poz. 461 ze zm.).
eb