Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 86/15
POSTANOWIENIE
Dnia 9 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Owczarek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku Przedsiębiorstwa Produkcyjno - Handlowego "A."
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
przy uczestnictwie M. R. i P. R.
o wykreślenie hipotek z księgi wieczystej […],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 9 grudnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 1 września 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 1 września 2014 r. m. in. uchylił
wykreślenie hipoteki nr 10 dokonane przez referendarza sądowego w części
odnoszącej się do udziału wnioskodawczyni w określonej nieruchomości
wynoszącego ½ i co do tego wniosek oddalił.
Skarga kasacyjna wnioskodawcy od tego postanowienia zawiera zarzut
naruszenia art. 365 § 1, 6269
, 930 § 3, 925 § 1, 6288
§ 2 k.p.c., art. 31 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece(jedn. tekst: Dz. U.
z 2013 r., poz. 707 ze zm.), i zmierza do jego uchylenia w zaskarżonym zakresie
oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wykreślenie hipoteki w związku z przysądzeniem wierzycielowi własności
obciążonej nieruchomości może nastąpić na podstawie postanowienia Sądu
o przysądzeniu własności i planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, względnie
na podstawie samego postanowienia o przysądzeniu własności, jeżeli
w postanowieniu stwierdzono zapłacenie przez nabywcę całej ceny nabycia
w gotówce (art. 1003 k.p.c.). Postanowienie Sądu odpowiadające treści
art. 1003 k.p.c. stanowi dowód wygaśnięcia hipoteki, ale jednocześnie powstania
na miejscu hipoteki prawa wierzyciela hipotecznego do zaspokojenia się z ceny
nabycia (art. 1000 § 1 k.p.c.). Rzeczą sądu egzekucyjnego jest rozważenie,
czy i jakie osoby, oprócz wierzyciela egzekwującego i dłużnika, powinny być
uczestnikami postępowania egzekucyjnego (art. 922, 927 k.p.c.), czy i jacy dalsi
wierzyciele powinni być objęci planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji
(art. 1035, art. 1036 w zw. z art. 1024 § 1 pkt 5 i 1025 § 1 pkt 6 k.p.c.),
czy wierzyciel przejmujący nieruchomość może dokonać potrącenia całej
wierzytelności wzajemnej, oraz jakiej treści postanowienie o przysądzeniu powinno
być wydane. W przypadku, gdy postanowienie Sądu egzekucyjnego zawiera treść
odpowiadającą dyspozycji art. 1003 k.p.c. stanowi dokument urzędowy
(art. 244 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), który jest podstawą wykreślenia hipoteki
(art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).
3
Brak takiego dokumentu przesądza o niemożności uwzględnienia wniosku
o wykreślenie hipoteki i to również wtedy, gdy z innych okoliczności, niż wynikające
z treści wniosku, dołączonych dokumentów i treści księgi wieczystej, mogłoby
wynikać, że hipoteka wygasła lub nie powstała. W postępowaniu
wieczystoksięgowym o wpis Sąd tych innych okoliczności nie rozważa.
W szczególności, nie rozstrzyga sporów, co do kolizji interesu uprawnionego
z wpisu hipoteki z interesem wierzyciela egzekucyjnego, nie ocenia podstaw
ani skutków ewentualnego wyłączenia rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych
związanej ze wzmianką, ani nie dokonuje ustaleń, co do rzeczywistego stanu
nieruchomości w zakresie prawa, którego wpis dotyczy. Kognicja Sądu,
ograniczona w art. 6268
§ 2 k.p.c. (poprzednio - art. 46 ust. 1 ustawy o księgach
wieczystych i hipotece) do badania jedynie treści wniosku, treści oraz formy
dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej realizuje zasadę
legalizmu formalnego, który nie zapewnia zgodności prawa ujawnionego
lub wykreślonego z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, a tylko stwarza
określone domniemanie prawne (art. 3 ustawy k.w.h.). Kognicja przewidziana
w art. 6268
§ 2 k.p.c. dotyczy także Sądu odwoławczego (por. postanowienie SN
z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00 - OSNC 2001, nr 12, poz. 183).
Jeżeli nieuwzględnienie wniosku o wpis (wpisanie lub wykreślenie) stwarza stan
niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, osoba,
która ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem przewidzianym
w art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Wydane w postępowaniu
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym orzeczenie,
uwzględniające powództwo o wykreślenie hipoteki, jest podstawą realizacji
wykreślenia na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy k.w.h.
Postanowienie Sądu Rejonowego w K. z dnia 23 lipca 2013 r.
o przysądzeniu własności nie zawiera treści określonych w art. 1003 k.p.c.
w związku, z czym nie mogło być podstawą żądanych wpisów (wykreślenia).
Sąd Okręgowy ocenił to trafnie nie naruszając - wbrew zarzutom
skargi kasacyjnej - wskazanych przez skarżącą przepisów postępowania.
Stanowisko skarżącej, że Sąd Okręgowy powinien był ocenić prawidłowość
prawomocnego wpisu hipoteki nr 10, i przy tej ocenie uwzględnić, że przed jej
4
ustanowieniem aktem notarialnym z dnia 19 maja 2011 r. doszło
w dniu 26 kwietnia 2011 r. do zajęcia nieruchomości poprzez doręczenie
dłużnikowi wezwania komornika z dnia 22 kwietnia 2011 r. do zapłaty
należności pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania nieruchomości wraz
z zawiadomieniem o wszczęciu egzekucji, jak i treść art. 1000 § 1 k.p.c.
zd. pierwsze k.p.c., pomija różnicę pomiędzy postępowaniem wieczystoksięgowym
o wpis a postępowaniem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym
stanem prawnym. W okolicznościach niniejszej sprawy wobec braku dokumentu,
o którym mowa w art. 1003 k.p.c., wykreślenie mogłoby nastąpić tylko na podstawie
orzeczenia Sądu uwzględniającego powództwo o uzgodnienie treści księgi
wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Zaskarżone postanowienie
rozstrzygało tylko o wpisie w postaci wykreślenia hipoteki, a nie o jej prawomocnym
wpisaniu. Skarga kasacyjna - ze względów oczywistych - mogła obejmować
tylko tę problematykę.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w postanowieniu.
eb