Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 381/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
Protokolant Łukasz Biernacki
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Beaty Mik
w sprawie M. M.
skazanego z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 91§ 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 18 grudnia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego - na niekorzyść
od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 30 czerwca 2015 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w S.
z dnia 29 stycznia 2015 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o
karze łącznej i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi
Okregowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia z dnia 29 stycznia 2015 r., M. M. (ur. 27
września 1993 r.) został uznany za winnego popełnienia dwóch czynów z art. 288 §
2
1 k.k. (pkt 1 i 2 wyroku) i art. 278 § 1 k.k. (pkt 3 wyroku) popełnionych w dniu 8
września 2013 r., za które wymierzono mu trzy kary jednostkowe, a następnie karę
łączną roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres próby 4 lat. Orzeczono wobec niego także obowiązek naprawienia szkody, o
którym mowa w art. 46 § 1 k.k. Ponadto na podstawie art. 73 § 2 k.k. oddano
oskarżonego M.M. w okresie próby pod dozór kuratora sądowego.
Powyższy wyrok zaskarżył prokurator apelacją wniesioną na niekorzyść M.
M., zarzucając temu wyrokowi obrazę prawa materialnego - art. 91 § 1 k.k., przez
niepowołanie tego przepisu jako podstawy prawnej wymiaru kary pozbawienia
wolności orzeczonej za przypisane M. M. przestępstwa z art. 288 § 1 k.k. Na tej
podstawie prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez wskazanie art.
91 § 1 k.k. w podstawie prawnej wymiaru kary orzeczonej wobec oskarżonego za
przestępstwa z art. 288 § 1 k.k., przypisane mu w punktach 1 i 2 wyroku, i
wymierzenie za nie, na podstawie art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., kary 10
miesięcy pozbawienia wolności oraz utrzymanie w mocy wyroku w pozostałym
zakresie.
Po rozpoznaniu apelacji prokuratora, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 30
czerwca 2015 r. orzekł następująco:
1. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
a) uchylił orzeczenia o karze łącznej, o warunkowym zawieszeniu wykonania
kary pozbawienia wolności i o dozorze kuratora sądowego;
b) przyjął, że czyny przypisane M.M. w pkt 1 i 2 stanowią ciąg przestępstw i
wypełniają znamiona art. 288 § 1 k.k., za który z mocy art. 288 § 1 k.k. w zw. z art.
91 § 1 k.k. skazał M. M. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności;
2. w pozostałej części utrzymał w mocy zaskarżony wyrok;
3. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył orzeczone wobec
oskarżonego M. M. jednostkowe kary pozbawienia wolności i w ich miejsce
wymierzył oskarżonemu karę roku pozbawienia wolności;
4. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 2 k.k. wykonanie orzeczonej
wobec oskarżonego M. M. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres
4 lat próby;
5. zwolnił oskarżonego od wydatków za postępowanie odwoławcze i od
3
opłaty za obie instancje.
Powyższy wyrok zaskarżył w całości Prokurator Generalny kasacją
wniesioną na niekorzyść oskarżonego, zarzucając temu rozstrzygnięciu „rażące i
mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa materialnego -
art. 73 § 2 k.k., polegające na zaniechaniu orzeczenia wobec M. M. obligatoryjnego
dozoru kuratora sądowego mimo, że oskarżony był sprawcą młodocianym,
uznanym za winnego popełnienia przestępstw umyślnych i został skazany na karę
pozbawienia wolności o charakterze probacyjnym”. Na tej podstawie wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Uczestniczący w rozprawie kasacyjnej
prokurator Prokuratury Generalnej poparł zarzut kasacji, jednak zmodyfikował jej
wniosek, domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku w części dotyczącej
orzeczenia o karze łącznej (pkt. 3 i 4 wyroku) i przekazania sprawy w tym zakresie
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzut kasacji został skierowany przeciwko wyrokowi zapadłemu w stanie
prawnym obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r., tj. przed wejściem w życie
ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
karnego i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247 ze zm.) oraz ustawy
z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny i niektórych innych ustaw
(Dz. U. z 2015 r., poz. 396 ze zm.), a wobec tego podlegał przedstawionej poniżej
ocenie według wówczas obowiązującego brzmienia przepisów prawa (art. 28 i art.
39 przytaczanej ustawy z dnia 27 września 2013 r.). Zarzut ten okazał się
oczywiście zasadny.
Zestawienie daty popełnienia przez M. M. czynów zabronionych (8 września
2013 r.) i daty wydania wyroku przez Sąd pierwszej instancji (29 stycznia 2015 r.) z
datą urodzenia oskarżonego (27 września 1993 r.) prowadzi do prostego wniosku,
że M. M. był sprawcą młodocianym w rozumieniu art. 115 § 10 k.k. W chwili
popełnienia przestępstw nie ukończył bowiem 21 lat (miał lat 19), a w czasie
orzekania przez Sąd pierwszej instancji, lat 24 (miał 21 lat). Gdy ponadto uwzględni
się, że przypisane oskarżonemu czyny, zakwalifikowane jako przestępstwa z art.
288 § 1 k.k. oraz z art. 278 § 1 k.k., są przestępstwami umyślnymi, to nie ulega
4
wątpliwości, iż skazanie go za te przestępstwa na łączną karę pozbawienia
wolności z zastosowaniem, na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 2 k.k.,
warunkowego zawieszenia jej wykonania, obligowało sąd do zastosowania normy
wynikającej z przepisu art. 73 § 2 k.k. Z unormowania tego bowiem wynika, że
wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego obowiązkowe jest
orzeczenie dozoru.
Nieuszanowanie przez Sąd Okręgowy normy obligatoryjnego stosowania –
zapewne przez przeoczenie, skoro za podstawę ustalenia okresu próby Sąd ten
przyjął art. 70 § 2 k.k. odnoszący się do młodocianego, a przepis art. 73 § 2 k.k.
respektował Sąd Rejonowy w zmienionym wyroku – oznacza, że Sąd odwoławczy
w rażący sposób naruszył wymienione uregulowanie art. 73 § 2 k.k., jak słusznie
podniesiono w skardze kasacyjnej.
Należy też podzielić wyrażony w kasacji pogląd, że opisane uchybienie miało
istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku – tyle, że nie na jego całość, jak
zadeklarował jej autor w petitum pisemnej skargi. Zarówno z treści zarzutu
kasacyjnego, jak i z jego uzasadnienia wynika jednoznacznie, że kontestowane
naruszenie prawa materialnego dotyczyło wyłącznie części wyroku orzekającej o
karze łącznej, względem której zastosowano probację wobec młodocianego
sprawcy, obarczoną brakiem obligatoryjnego dozoru. Nie można też mieć
wątpliwości, że poza zakresem wysuniętego zarzutu kasacyjnego znalazły się inne
rozstrzygnięcia zaskarżonego wyroku Sądu odwoławczego, zwłaszcza dotyczące
wymiaru kary za ciąg przestępstw zakwalifikowany na podstawie art. 288 § 1 k.k. w
zw. z art. 91 § 1 k.k. oraz utrzymujące w mocy wyrok Sądu pierwszej instancji w
pozostałej części. W efekcie, podnoszone w kasacji uchybienie nie miało, bo mieć
nie mogło, wpływu na przytaczane rozstrzygnięcia, natomiast bez wątpienia
wywarło istotny, negatywny wpływ na treść wyroku w opisanym na wstępie zakresie
(pkt. 3 i 4 wyroku), jako że zastosowanego poddania próbie M. M. w okresie
warunkowego zawieszenia wykonania łącznej kary pozbawienia wolności – bez
przewidzianego ustawowo zapewnienia mu odpowiedniego wsparcia oraz kontroli
ze strony kuratora lub innego podmiotu, nie sposób uznać za w pełni efektywny z
perspektywy osiągnięcia celu wdrożenia go do przestrzegania porządku prawnego.
Z powyższych powodów – w celu usunięcia, w ponowionym postępowaniu
5
odwoławczym, omawianej wady orzeczenia o poddaniu skazanego próbie – za
niezbędne należało uznać uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanym powyżej
zakresie. Na marginesie tylko wypada zauważyć – co oczywiste – że skasowanie
kary łącznej, na którą składają się prawomocnie orzeczone kary jednostkowe, nie
oznacza aktualnie ich bezwzględnego wymiaru. Podstawy ku temu nie daje
zarówno analiza treści apelacji prokuratora, skierowanej wyłącznie w obronie prawa
– tj. art. 91 § 1 k.k. (art. 433 § 1 k.p.k., 434 § 1 k.p.k.), jak i zakaz reformationis in
peius (art. 443 k.p.k.), a przypomnieć też można, że warunkowe zawieszenie
wykonania kary łącznej oznacza, że sąd zastosował tę instytucję także do
poszczególnych kar jednostkowych, wymierzonych za zbiegające się przestępstwa
( zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 r., I KZP 14/2001,
OSNKW 2002, z. 1-2, poz. 1). Warto również dodać, że powtórne wymierzenie M.
M. kary łącznej z warunkowym zawieszeniem wykonania (i poddaniem go
dozorowi) pociągnie za sobą konsekwencje opisane w art. 538 § 3 k.p.k.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.
kc