Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 36/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Klugiewicz
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokackiej,
w sprawie adwokata A. K.,
obwinionego z § 1 ust. 1 i 2, § 8 i § 12 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności
Zawodu,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 18 grudnia 2015 r.
kasacji, wniesionej przez obrońcę obwinionego,
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury
z dnia 21 lutego 2015 r.
utrzymującego w mocy orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […]
z dnia 14 maja 2014 r.,
uchyla zaskarżone orzeczenie oraz utrzymane nim w mocy
orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […] i na
podstawie art. 17 § 1 pkt 6 kpk w zw. z art. 88 ust. 3 ustawy -
Prawo o adwokaturze postępowanie w sprawie umarza, a
2
kosztami postępowania za I i II instancję obciąża Izbę Adwokacką
w […], zaś kosztami postępowania kasacyjnego - Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Orzeczeniem Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […] z dnia 14 maja
2014 r. obwiniony adw. A. K. uznany został za winnego tego, że w okresie od 7
kwietnia 1998 r. do końca czerwca 1998 r. w L., działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w
krótkich odstępach czasu, utrudniał postępowanie karne prowadzone przez
Prokuraturę Rejonową, dotyczące rozboju na osobie K. A., pomagając sprawcom w
uniknięciu odpowiedzialności karnej, w ten sposób, że nakłaniał K. A. do złożenia
nieprawdziwych zeznań dotyczących okoliczności zdarzenia, pomagał mu w
złożeniu takowych zeznań udzielając wskazówek, a także sporządził pisemną
instrukcję dla K. A., co do sposobu zmiany zeznań, a następnie w bliżej
nieustalonym dniu we wrześniu 2000 r., chcąc oby K. A. w toku postępowania
przed Sądem Okręgowym złożył nieprawdziwe zaznania co do okoliczności rozboju
dokonanego na jego osobie, nakłaniał go do tego, przy czym w chwili popełnienia
zarzuconego mu czynu miał w stopniu znacznym ograniczoną zdolność
pokierowania swoim postępowaniem, tj. czynu naruszającego § 1 ust. 1 i 2, § 8 i §
12 Zbioru zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu w zw. z art. 80 ustawy.
Prawo o adwokaturze, i za to na postawie art. 81 ust 1 pkt 6 ustawy – Prawo o
adwokaturze wymierzył karę wydalenia z adwokatury.
W odwołaniu od tego orzeczenia obwiniony podniósł zarzuty naruszenia
przepisów postępowania – art. 327 § 2 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy Prawo o
adwokaturze, art. 413 § 1 pkt 4 i § 2 pkt 1, art. 424 § 1 pkt 2, art. 170 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 95n, art. 89 ust. 2, art. 86 tej ustawy.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury, orzeczeniem z dnia 21 lutego 2015 r.,
utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.
Od tego orzeczenia kasację wniósł obrońca obwinionego adw. A. K.
zarzucając naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść
orzeczenia, a polegające na obrazie:
3
1) art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 95 n
ustawy Prawo o adwokaturze poprzez zaakceptowanie sytuacji, w której obwiniony
bronił się sam na wszystkich etapach postępowania dyscyplinarnego, włącznie z
postępowaniem przed Wyższym Sądem Dyscyplinarnym Adwokatury, pomimo że z
uwagi na istniejące wątpliwości co do jego poczytalności (vide: sentencja
orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego I instancji) musiał mieć obrońcę, nawet
ustanowionego z urzędu przez organ postępowania;
2) art. 6 k.p.k. w zw. z art. 117 § 2 in fine k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. w zw. z
art. 95 n ustawy Prawo o adwokaturze przez naruszenie, a w istocie pozbawienie
obwinionego prawa do osobistego udziału w rozprawie odwoławczej przed
Wyższym Sądem Dyscyplinarnym Adwokatury w dniu 21 lutego 2015 r. w sytuacji,
gdy obwiniony w sposób należyty usprawiedliwił swoje niestawiennictwo na
rozprawie, wnosząc jednocześnie o jej odroczenie;
3) art. 433 § 2 w zw. z art. 327 § 2 k.p.k. oraz w zw. z art. 95 n ustawy Prawo o
adwokaturze poprzez ograniczenie rozpoznania do pierwszego zarzutu z odwołania
obwinionego i błędne uznanie, że w przedmiotowej sprawie wystąpiły przesłanki do
wznowienia postępowania dyscyplinarnego uprzednio prawomocnie umorzonego w
fazie ad personom postanowieniem Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Rady
Adwokackiej z dnia 12 lutego 2007 r. w sytuacji, gdy należyta wykładnia prawna i
ocena stanu faktycznego sprawy winny doprowadzić do odmiennego wniosku, a w
konsekwencji do umorzenia postępowania na podstawie art. 327 § 4 k.p.k. w zw. z
art. 95 n ustawy Prawo o adwokaturze,
4) art. 86 i art. 89 ust. 1 i 2 ustawy Prawo o adwokaturze oraz art. 8 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 95 n ustawy Prawo o adwokaturze - przez naruszenie zasady
samodzielności jurysdykcyjnej sądu dyscyplinarnego i nieuprawnione związanie się
oraz powoływanie się przez oba Sądy Dyscyplinarne na przebieg postępowania i
jego wyniki przed Sądami powszechnymi, traktowane wprost jako swoisty
prejudykat (str. 1-2 uzasadnienia orzeczenia I instancji oraz str. 3 uzasadnienia
orzeczenia II instancji), bez przeprowadzenia jakiegokolwiek własnego
postępowania dowodowego w ramach postępowania dyscyplinarnego, w sytuacji
niewątpliwego zatarcia skazania obwinionego w tamtych postępowaniach;
4
5) art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 95 n ustawy Prawo o adwokaturze - przez
nieprawidłowe uzasadnienie wyroku Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury,
zawierające wywody powielające i pogłębiające błędy, popełnione w I instancji, a
dotyczące w szczególności postępowania dowodowego w I instancji (niesłusznie
oddalone wnioski dowodowe obwinionego), aprobaty niedopuszczalnego
zastosowania kwalifikacji prawno-karnej deliktu przez Sąd Dyscyplinarny I instancji
(str.5 uzasadnienia).
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia a także
poprzedzającego go orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej i - w
przypadku podzielenia zarzutu podniesionego w punkcie 3) o umorzenie
postępowania w sprawie, a w przypadku uwzględnienia innych zarzutów niniejszej
kasacji:
- przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Dyscyplinarnemu Izby
Adwokackiej w […].
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Brak podstaw do przyjęcia, by w sprawie ujawniło się uchybienie stanowiące
bezwzględny powód odwoławczy w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.
Sąd Dyscyplinarny I instancji istotnie wskazał w opisie przewinienia
przypisanego obwinionemu, że „w chwili popełnienia zarzuconego mu czynu miał w
stopniu znacznym ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem.”
Tego rodzaju sformułowania zawierał zarzut aktu oskarżenia przeciwko A. K. w
sprawie …/01 Sądu Rejonowego. W toku postępowania przed tym Sądem doszło
do wyjaśnienia kwestii poczytalności oskarżonego A. K., w następstwie czego, w
wyroku z dnia 22 czerwca 2005 r. przyjęto pełną poczytalność oskarżonego.
Oczywiste jest zatem, że doszło do wadliwego przeniesienia do opisu przewinienia
okoliczności ujętej w opisie aktu oskarżenia, w sytuacji gdy dla sądu
dyscyplinarnego wiążące było stanowisko wyrażone w wyroku skazującym. Z kolei
w toku postępowania dyscyplinarnego nie ujawniły się żadne okoliczności, które
wskazywałoby na jakiekolwiek wątpliwości co do poczytalności obwinionego.
Bezwzględna przyczyna odwoławcza zachodzi tylko wtedy, gdy wymienione w
5
przepisie art. 439 § 1 k.p.k. uchybienie istniało w rzeczywistości, a nie pozornie w
wyniku wadliwego ujęcia opisu czynu, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie.
Autor kasacji zasadnie jednak podniósł zarzut naruszenia przez Wyższy Sąd
Dyscyplinarny Adwokatury art. 6 k.p.k. w zw. z art. 117 § 2 k.p.k., tj. naruszenia
prawa obrony przez przeprowadzenie rozprawy odwoławczej w dniu 21 lutego 2015
r. pod nieobecność obwinionego, chociaż jego niestawiennictwo zostało
usprawiedliwione i zgłosił on wniosek o odroczenie rozprawy. Obwiniony
usprawiedliwił swoje niestawiennictwo na rozprawie odwoławczej przesyłając
stosowne zaświadczenie lekarskie wydane przez lekarza sądowego zgodnie z
przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 stycznia 2008 r. w
sprawie wzoru zaświadczenia wystawianego przez lekarza sądowego oraz wzoru
rejestru wystawionych zaświadczeń (Dz. U. z 2008 r. Nr 14 poz. 86 ze zm.).
Przedmiotowy dokument wystawił istotnie lekarz sądowy, zaś powzięte w tej mierze
wątpliwości sąd odwoławczy mógł usunąć poprzez proste czynności sprawdzające,
jak trafnie wykazał to autor kasacji.
W sytuacji gdy niestawiennictwo obwinionego jest należycie
usprawiedliwione i gdy jednocześnie wnosi on o odroczenie rozprawy odwoławczej,
to prowadzenie rozprawy w takiej sytuacji pod nieobecność obwinionego stanowi
uchybienie rażące i mające istotny wpływ na treść wydanego w takich
okolicznościach orzeczenia.
Uznanie powyższego zarzutu kasacji za zasadny pozwala na uwzględnienie
kasacji w tym zakresie, natomiast rozpoznanie pozostałych zarzutów kasacji uznać
należy za bezprzedmiotowe (art. 518 k.p.k. w zw. z art. 436 k.p.k.). Jednakże wydaniu
orzeczenia następczego, zgodnie z wnioskiem kasacji, sprzeciwia się zaistnienie
negatywnej przesłanki procesowej w postaci przedawnienia karalności. Zgodnie z
treścią art. 88 ust. 3 ustawy - Prawo o adwokaturze, jeżeli czyn zawiera znamiona
przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne następuje dopiero z upływem okresu
przedawnienia karalności przestępstwa. Przypisane obwinionemu przewinienie
dyscyplinarne zawiera znamiona przestępstwa z art. 233 § 1 k.k. i z art. 239 § 1 k.k.
Przestępstwo z art. 233 § 1 k.k. zagrożone jest karą do 3 lat pozbawienia wolności,
natomiast występek z art. 239 § 1 k.k. zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5. Zgodnie z art. 101 § 1 pkt 3 k.k. karalność występku zagrożonego karą
6
pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia
upłynęło lat 10. W myśl art. 102 k.k., w brzmieniu ustalonym przez ustawę z 20 lutego
2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 396), obowiązującym od 1 lipca 2015 r., termin ten ulega
przedłużeniu o kolejne 5 lat, jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 101, wszczęto
postępowanie przeciwko osobie.
W realiach sprawy nakłanianie do fałszywych zeznań oraz poplecznictwo miały
miejsce w okresie od 7 kwietnia 1998 r. do końca czerwca 1998 r. oraz we wrześniu
2000 r. zatem karalność przestępstwa z art. 239 § 1 k.k. ustała z dniem 30 września
2015 r.
Mając powyższe na uwadze, należało uchylić zaskarżone orzeczenie oraz
utrzymane nim w mocy orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […] i na
podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 88 ust. 3 ustawy – Prawo o adwokaturze
postępowanie w sprawie umorzyć.
eb