Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 56/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie ze skargi H. F.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Okręgowego we W. z dnia 5 stycznia 2012 r.,
w sprawie z powództwa H. F.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "N." w W.
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 17 grudnia 2015 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 czerwca 2015 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
W sprawie z powództwa H. F. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej „N.” w W.
o uchylenie uchwały nr 3/2011 zatwierdzającej sprawozdanie finansowe za rok
2010, podjętej przez Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni w dniach 12 maja
- 3 czerwca 2011 r., Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 5 czerwca 2012 r., sygn.
I C …/11, oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu należnych pozwanemu.
Apelację od tego wyroku złożył powód. Po przedstawieniu akt sprawy wraz apelacją
Sądowi Apelacyjnemu, przewodniczący w Sądzie Apelacyjnym stwierdzając, że
sprawa ma charakter majątkowy, wezwał powoda do usunięcia braku formalnego
apelacji przez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia. Powód nie usunął braku
apelacji, wobec czego Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2012 r.
odrzucił apelację powoda od wyroku wydanego w sprawie I C …/11. Powód
zaskarżył to postanowienie zażaleniem; zażalenie wniósł radca prawny nie
przedkładając dokumentu pełnomocnictwa umocowującego go do reprezentowania
powoda w postępowaniu przed Sądem Najwyższym - i mimo prawidłowego
wezwania, tego braku nie usunął. W związku z tym zażalenie postanowieniem
z dnia 9 maja 2012 r. zostało odrzucone. W dniu 18 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy
nadał klauzule wykonalności wyrokowi wydanemu w sprawie IC …/11 w zakresie
rozstrzygnięcia o kosztach procesu i postanowieniu Sądu Apelacyjnego z dnia
3 kwietnia 2012 r., również w zakresie kosztów procesu.
W dniu 30 marca 2015 r. powód wniósł skargę o wznowienie postępowania
w sprawie zakończonej wyrokiem wydanym w sprawie I C …/11 i domagał się
uchylenia postanowień: Sądu Apelacyjnego z dnia 3 kwietnia 2012 r. i z dnia 9 maja
2012 r. oraz Sądu Okręgowego z dnia 17 sierpnia 2012 r. w sprawie nadania
wyrokowi klauzuli wykonalności.
Sąd Apelacyjny, rozpoznając tę skargę po przekazaniu jej temu Sądowi
przez Sąd Najwyższy, postanowieniem z dnia 2 czerwca 2015 r. odrzucił skargę.
W uzasadnieniu wywiódł, że co prawda powód nie wskazał ustawowych podstaw
wznowienia to jednak można domniemywać, że chodziło o podstawę z art. 401 pkt
2 k.p.c. skoro powód przypisał postępowaniu międzyinstancyjnemu w sprawie I
3
C …/11 nieważność z racji pozbawienia go możności działania wskutek naruszenia
przepisów, co polegało na bezprawnym zamknięciu drogi do zaskarżenia wyroku
apelacją. Takiej jednak podstawy wznowienia przepisy kodeksu postępowania
cywilnego nie przewidują. Niemożność działania przewidziana w art. 401 pkt 2 k.p.c.
jako podstawa wznowienia nie miała miejsca w sprawie I C …/11. Ponadto przy
takiej podstawie wznowienia strona powinna dochować terminu przewidzianego w
art. 407 § 1 k.p.c. to jest wnieść skargę w terminie trzech miesięcy od dnia
powzięcia wiadomości o wyroku; w okolicznościach sprawy termin ten upłynął w
roku 2012 r. Sąd Apelacyjny wskazał również, że jeżeli powód kwestionuje
postanowienia Sądu Apelacyjnego i postanowienie klauzulowe, to należało mieć na
uwadze treść art. 4011
k.p.c. wskazującego jedyną dopuszczalną podstawę
wznowienia.
W zażaleniu na to postanowienie powód, domagając się jego uchylenia,
wskazał, że Sąd Apelacyjny „nie rozpatrzył rzeczywistej przyczyny wniesienia
skargi”. Jak wywiódł skarżący, rzeczywistym powodem wniesienia skargi był udział
sędziego J. G. w składach orzekających zarówno o odrzuceniu apelacji powoda jak
i o odrzuceniu zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji, co zdaniem
skarżącego stwarzało sytuację równoznaczną z orzekaniem w sprawie przez
sędziego wyłączonego z mocy ustawy.
W zażaleniu skarżący dowodził nadto potrzeby doręczania z uzasadnieniem
zarządzeń przewodniczącego wydawanych poza rozprawą, wskazywał na taki brak
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 16 kwietnia 2012 r., dowodził, że sprawa
IC …/11 była sprawą o prawa niemajątkowe.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 399 § 1 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania, które
zostało zakończone prawomocnym wyrokiem. Dopuszczalność wznowienie
postępowania w sprawach zakończonych innym rodzajem orzeczeń niż wyrok
wynika z § 2 tego artykułu i jest to możliwe jedynie wyjątkowo. Nie ulega przy tym
wątpliwości, że przyjęta w kodeksie postępowania cywilnego regulacja podstaw
wznowienia postępowania wyklucza konstruowanie dopuszczalności wznowienia
z innych przyczyn niż wskazane w ustawie.
4
Jeżeli w skardze o wznowienie postępowania powód zmierzał do
wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem wydanym w dniu 5 stycznia
2012 r. sygn. akt I C …/11, to powinien był wskazać podstawę wznowienia
przewidzianą przez przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Podstawa taka,
jak trafnie dostrzegł Sąd Apelacyjny, nie została w skardze sformułowana
i niewątpliwie nie wynika z zażalenia, mimo że zostało ono wniesione przez
zawodowego pełnomocnika. Brak w skardze o wznowienie postępowania
okoliczności wskazujących na istnienie ustawowej podstawy wznowienia, mógł być,
na etapie badania skargi przez Sąd Apelacyjny, ewentualnie usunięty, przez
wezwanie do bliższego wytłumaczenia przez skarżącego jego konstrukcji
myślowych, jednakowoż treść zażalenia jednoznacznie wskazuje, że skarżący nie
sformułuje żadnej ustawowej podstawy wznowienia postępowania zakończonego
wyrokiem, ponieważ jego twierdzenia w ogóle nie dotyczą tego etapu postępowania
i rozstrzygnięcia. Odnoszą się one do postanowień Sądu Apelacyjnego i Sądu
Okręgowego wydanych już po wyroku z dnia 5 stycznia 2012 r. W związku z tym
przypomnieć należy uwagę uczynioną na wstępie, że wznowienie postępowania
w sprawach zakończonych innym rodzajem orzeczeń niż wyrok możliwe jest
jedynie wyjątkowo. Taka możliwość została dopuszczona m.in. wobec postanowień
kończących postępowanie w sprawie, jednak o tyle tylko o ile podstawę wznowienia
stanowi art. 4011
k.p.c., a więc wówczas gdy postanowienie zostało wydane na
podstawie aktu normatywnego, w stosunku do którego Trybunał Konstytucyjny
orzekł o niezgodności z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub
z ustawą. Na tej podstawie skarga o wznowienie postępowania może być
wniesiona od postanowień o charakterze formalnym kończących postępowanie.
Na zasadzie odpowiedniego stosowania przepisów o wznowieniu postępowania, art.
4161
k.p.c. dopuszcza zaskarżenie także orzeczeń niekończących postępowania
w sprawie, jeżeli zostały wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego
przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą. Można przypomnieć, że przepisy dotyczące
tej podstawy wznowienia zostały wprowadzone ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r.
o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), która
5
uwzględniła wcześniejsze stanowisko Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku
z dnia 27 października 2004 r., SK 1/04 (Dz. U. Nr 237, poz. 2384)
Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjny art. 4011
k.p.c. w poprzednim
brzmieniu, który nie zezwalał na wznowienie postępowania zakończonego innym
orzeczeniem niż wyrok. W konsekwencji stanowiska Trybunału Konstytucyjnego
został znowelizowany art. 399 przez dodanie § 2 oraz art. 4011
przez zastąpienie
w jego treści słowa "wyrok" słowem "orzeczenie", a także dodano § 4 w art. 403.
Niezależnie zatem od tego czy wszystkie etapy postępowania
międzyinstancyjnego zakończone wskazanymi przez skarżącego postanowieniami
Sądu Apelacyjnego i czy postanowienie z dnia 17 sierpnia 2012 r. kończące
postępowanie klauzulowe mogą być kwalifikowane - w rozumieniu art. 399 § 2 k.p.c.
- jako orzeczenia kończące dane postępowanie, stanowczo stwierdzić należy,
że niewątpliwy brak podstawy wznowienia przewidzianej w art. 4011
k.p.c.
prowadził do odrzucenia skargi jako nieopartej na ustawowej podstawie wznowienia
(art. 410 § 1 k.p.c.). Jej odrzucenie nie mogło być zatem poczytane za
nieprawidłowe.
Tak więc, wobec oczywistej bezzasadności zażalenia, Sąd Najwyższy na
podstawie art. 3941
§ 2 i 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c. orzekł jak w sentencji.
eb