Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 380/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Jarosław Matras
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika,
w sprawie J. P. i L. C.
oskarżonych z art. 79 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 stycznia 2016 r.,
kasacji, wniesionych na niekorzyść w stosunku do oskarżonych przez prokuratora,
od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 30 czerwca 2015 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w S.
z dnia 4 grudnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w zakresie zawartego w pkt I
orzeczenia o zmianie wyroku Sądu Rejonowego przez
uniewinnienie J. P. i L. C. od popełnienia czynów
kwalifikowanych z art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości i
przekazuje sprawę w tej części Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
2
UZASADNIENIE
J. P. i L. C. zostali oskarżeni o popełnienie przestępstw z art. 79 pkt 4 ustawy
z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, polegających na tym, że działając
wbrew przepisom tej ustawy, jako prezesi „W.” spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w S., będąc zobowiązanymi do poddania badaniu
przez biegłego rewidenta, a następnie do złożenia w terminie do 15 lipca każdego
kolejnego roku w Sądzie Rejonowym w XIII Wydziale Gospodarczym Krajowego
Rejestru Sądowego rocznego sprawozdania finansowego i sprawozdania z
działalności tej spółki, nie złożyli tych sprawozdań.
W akcie oskarżenia zarzucono J. P. popełnienie dwóch tak opisanych
czynów odnoszących się do niewypełnienia wskazanego wyżej obowiązku w latach
2010 i 2011, a L. C. popełnienie dwóch analogicznych czynów związanych z
niezłożeniem sprawozdań w latach 2012 i 2013, a więc w okresie, w którym każde
z nich kolejno pełniło funkcję prezesa spółki „W”.
Po rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy wyrokiem z 4 grudnia 2014 r., , na
podstawie art. 66 § 1 k.k. i art. 67 § 1 k.k. umorzył warunkowo postępowanie karne
prowadzone przeciwko J. P. (także o dwa inne czyny z art. 79 pkt 2 tej samej
ustawy) na okres 2 lat próby, a L. C. uznał za winnego popełnienia zarzuconych mu
dwóch czynów i na podstawie art. 79 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o
rachunkowości (Dz.U. z 2013 r., poz. 1203 ze zm. – w dalszym tekście u.r.)
wymierzył mu za każdy z nich kary grzywny w wysokości 30 stawek dziennych po
10 zł każda. Skazał nadto L. C. za dwa inne zarzucone mu w akcie oskarżenia
czyny kwalifikowane z art. 79 pkt 2 u. r. na kary grzywny po 50 stawek dziennych –
po 10 zł każda. Na podstawie art. 85 k.k. Sąd Rejonowy wymierzył mu łączną karę
grzywny w wysokości 100 stawek po 10 zł każda.
Obrońca obojga oskarżonych wniósł apelację od tego wyroku. Podniósł
zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający
wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegający na uznaniu, iż czyny popełnione przez
oskarżonych cechowała umyślność z zamiarem ewentualnym, podczas gdy
prawidłowa kwalifikacja winna prowadzić do uznania, że czyny zostały popełnione
nieumyślnie. Skarżący wnosił o zmianę wyroku przez uniewinnienie oskarżonych
od popełnienia zarzuconych im czynów.
3
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy wyrokiem z 30 czerwca 2015 r.,
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił oboje oskarżonych od
popełnienia zarzuconych im czynów kwalifikowanych z art. 79 pkt 4 ustawy o
rachunkowości.
W kasacji od prawomocnego wyroku wniesionej na niekorzyść w zakresie
uniewinniającym oskarżonych Prokurator Okręgowy zarzucił rażące naruszenie
przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na jego treść, tj. art. 79 pkt 4
w zw. z art. 69 ust. 1 u.r. przez ich błędną wykładnię sprowadzającą się do
przyjęcia, że prezes spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który w ustawowym
terminie nie złożył we właściwym rejestrze rocznego sprawozdania finansowego
oraz sprawozdania z działalności spółki nie wypełnia znamion czynu opisanego w
art. 79 pkt 4 u. r., jeżeli nie był ustawowo zobowiązany do poddania sprawozdania
finansowego badaniom biegłego rewidenta, podczas gdy z art. 69 ust. 1 tejże
ustawy wynika, że obowiązek złożenia we właściwym rejestrze sądowym
sprawozdania finansowego, a także sprawozdania z działalności spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością jest niezależny od tego, czy istnieje obowiązek
uzyskania opinii rewidenta, czy nie, w konsekwencji czego doszło do niezasadnego
uniewinnienia obojga oskarżonych. W konkluzji Prokurator Okręgowy wniósł o
uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzut kasacji jest zasadny. W jego uzasadnieniu skarżący trafnie zauważył,
że dokonując zmiany wyroku i uniewinniając oskarżonych od popełnienia czynów z
art. 79 pkt 4 u.r., Sąd Okręgowy kierował się tym tylko, że na oskarżonych nie
ciążył obowiązek poddawania badaniu rocznych sprawozdań finansowych przez
biegłego rewidenta. Sąd ten uznał, że skoro nie było podstaw do zarzucenia
oskarżonemu zaniechania tej konkretnej czynności, to tym samym czyny
oskarżonych nie wypełniły znamion występku określonego w art. 79 pkt 4 u.r.
Stanowisko Sądu odwoławczego byłoby trafne wtedy, gdyby niepoddanie
rocznych sprawozdań finansowych badaniu przez biegłego rewidenta, stanowiło
warunek odpowiedzialności karnej za występek z art. 79 pkt 4 u.r. Przepis ten
stanowi, że kto wbrew przepisom ustawy nie składa sprawozdania finansowego,
4
skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności,
sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz
administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz
administracji publicznej we właściwym rejestrze sądowym – podlega grzywnie albo
karze ograniczenia wolności (podkreślenia SN). Brzmienie przepisu in principio
wskazuje, że zawarta w nim norma sankcjonowana ma charakter blankietowy w
zakresie zawartym w sformułowaniu „wbrew przepisom ustawy”, odsyłającym do
innych unormowań, w których określa się w jakich warunkach podmiot typu
przestępstwa jest zobowiązany do złożenia wymienionych sprawozdań. Kwestie te
reguluje art. 69 u. r. Nakazuje się w nim wszystkim kierownikom jednostek objętych
normowaniem ustawy składanie w rejestrze sądowym rocznego sprawozdania
finansowego, a kierownikom spółek kapitałowych, do których należą spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, także sprawozdań z działalności jednostki.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 u.r. kierownikiem jednostki funkcjonującej w formie
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest prezes zarządu. Oznacza to w
realiach sprawy, że oskarżeni byli adresatami obowiązku określonego art. 69 u.r., a
więc potencjalnie pozostawali w kręgu podmiotów występku określonego w art. 79
ust. 4 u.r.
Należy podkreślić, podzielając wywód autora kasacji, że powinność składania
sprawozdania finansowego nie zawsze wiąże się z koniecznością uprzedniego
poddania ich badaniu przez biegłego rewidenta. Dotyczy to tylko osób kierujących
jednostkami wymienionymi w art. 64 u.r. Nie ma wśród nich prezesów spółek z
ograniczoną odpowiedzialnością (T. Cebrowska, [w:] Ustawa o rachunkowości.
Komentarz pod red. T. Kiziukiewicz, Warszawa 2011, s. 692-693). Stąd też
niepoddanie rocznego sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego
rewidenta jest okolicznością nieistotną z punktu widzenia przesłanek pociągnięcia
do odpowiedzialności karnej osoby kierującej spółką z ograniczoną
odpowiedzialnością za niezłożenie sprawozdania finansowego w rejestrze
sądowym. Zamieszczenie w zarzutach aktu oskarżenia sformułowań, jakoby
oskarżeni dopuścili się zarzuconych im przestępstw, będąc zobowiązanymi do
poddania sprawozdań badaniu przez biegłego rewidenta rozmijało się ze stanem
prawnym, który ich obowiązywał. Wobec tego samo trafne stwierdzenie przez Sąd
5
odwoławczy, że oskarżeni nie należą do kręgu podmiotów zobowiązanych do
poddania sprawozdań finansowych badaniu przez biegłego rewidenta nie było
wystarczające do uwolnienia ich od odpowiedzialności karnej z art. 79 pkt 4 u.r. w
sytuacji, gdy bezspornie ustalono, iż nie wykonali obowiązku, o którym mowa w tym
przepisie, gdyż nie złożyli sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności
spółki w kolejnych latach kalendarzowych. Zaniechania te wypełniały w całości
znamiona strony przedmiotowej zarzuconego im przestępstwa.
W uzasadnieniu kasacji skarżący trafnie zauważył, że rozdzielne
unormowanie obowiązków złożenia sprawozdania finansowego i opinii biegłego
rewidenta znajduje potwierdzenie także w przepisach ustawy z dnia 20 sierpnia
1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U., 2015.1142). W art. 40 tej ustawy
systematyzuje się te powinności w odrębnych punktach 2 i 3, przy czym w pkt 3
nakazuje się wpisanie do rejestru wzmianki o złożeniu opinii biegłego rewidenta,
jeżeli sprawozdanie podlegało obowiązkowi badania przez biegłego na podstawie
przepisów ustawy o rachunkowości. Tak więc i z tych uregulowań wynika, że
obowiązek złożenia sprawozdania finansowego jest niezależny od obowiązku
poddania go opinii biegłego rewidenta.
W konkluzji należy potwierdzić zasadność zarzutu kasacji wytykającego, że
przy wydaniu prawomocnego wyroku przez Sąd odwoławczy doszło do rażącego
naruszenia przepisu prawa materialnego, tj. art. 79 pkt 4 u.r. przez jego błędną
wykładnię. Przejawiło się ono w błędnym interpretowaniu tego przepisu przez
przyjęcie, że niezłożenie w rejestrze sądowym sprawozdania finansowego wypełnia
znamię strony przedmiotowej typizowanego w wymienionym przepisie
przestępstwa wtedy tylko, gdy kierownik jednostki (w tym wypadku prezes spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością) miał obowiązek poddania sprawozdania badaniu
przez biegłego rewidenta. Wykazano wyżej, że obowiązek złożenia sprawozdania
finansowego w rejestrze sądowym jest niezależny od tego, czy podlegało ono
uprzedniemu badaniu przez biegłego rewidenta.
Z wszystkich tych względów, w uwzględnieniu wniosku kasacji Sąd Najwyższy
uchylił wyrok Sądu drugiej instancji w części uniewinniającej oskarżonych od
popełnienia występków z art. 79 pkt 4 u.r. i przekazał sprawę w tym zakresie do
ponownego rozpoznania w drugiej instancji. W myśl art. 442 § 3 k.p.k. Sąd
6
Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu apelacji będzie związany powyższymi
zapatrywaniami prawnymi co do wykładni warunków odpowiedzialności za czyn z
art. 79 pkt. 4 u.r.
KC