Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 37/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Maria Szulc
w sprawie z powództwa K. C.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń i Reasekuracji
Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 13 stycznia 2016 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 sierpnia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz strony
pozwanej kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem zmienił wyrok Sądu Okręgowego w
P. - na podstawie którego zasądzona została od pozwanego Towarzystwa
Ubezpieczeń i Reasekuracji spółki akcyjnej na rzecz powoda K. C. kwota 88.700 zł
tytułem odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek kradzieży samochodu - w
ten sposób, że powództwo oddalił.
Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika, że powód, jako leasingobiorca
samochodu BMW nr rej. […] zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia autocasco.
Strona pozwana, odmawiając wypłaty odszkodowania z tytułu szkody powstałej
wskutek kradzieży tego samochodu w dniu 28 marca 2013 r. w P., wskazała, że
powód, powiadamiając ją o kradzieży samochodu przekazał tylko jeden komplet
kluczyków zamiast dwóch i nie poinformował o kradzieży drugiego kompletu
kluczyków, a ponadto, mimo kradzieży kluczyków, nie wymienił wkładek w zamkach
samochodu.
Sąd Okręgowy, uwzględniając powództwo, dał wiarę zeznaniom
powoda i jego żony, którzy wyjaśnili, że drugi komplet kluczyków przypuszczalnie
był w torbie, pozostawionej w barze w B., dokąd pojechali samochodem.
Samochód skradziony został w P. kilka dni po powrocie z B. O zaginięciu torby
nikogo nie informowali. Sąd Okręgowy uznał, że zachowaniu powoda nie można
przypisać rażącego niedbalstwa, albowiem „do kradzieży kluczyków oraz
samochodu powód nie przyczynił się w sposób zawiniony”.
Sąd Apelacyjny, zmieniając wyrok Sądu Okręgowego przez oddalenie
powództwa stwierdził, że kradzieży samochodu dokonano na skutek rażącego
niedbalstwa powoda, który w sposób nienależyty zabezpieczył kluczyki
od samochodu.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku powód zarzucił naruszenie art. 3851
§ 1 k.c. w zw. z § 9 ust. 18 pkt 5 o.w.u. w zw. z art. 805 § 1 k.c. przez jego
niezastosowanie w sytuacji gdy postanowienie § 9 ust. 18 pkt 5 o.w.u. stanowi
niedozwoloną klauzulę umowną o treści tożsamej jak klauzula wpisana do rejestru
postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone prowadzonego przez
3
Prezesa UOKiK na podstawie art. 47945
§ 2 k.p.c., a także naruszenie art. 827 § 1
k.c. w zw. z § 4 ust. 1 pkt 17 lit. b o.w.u. przez jego zastosowanie w sytuacji,
gdy utrata kluczyków od samochodu nastąpiła w okolicznościach wypełniających
znamiona przestępstwa kradzieży określonego w art. 278 k.k.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art.3851
§ 1 k.c. przez jego niezastosowanie, który
zdaniem skarżącego powinien zostać zastosowany w odniesieniu do § 9 ust. 18
pkt 5 o.w.u. w związku z art. 805 k.c., należało uznać za bezzasadny. Skarżący
uzasadniając ten zarzut podniósł, że „Sąd Apelacyjny, oddalając powództwo
wskazał na zapis § 9 ust. 18 pkt 5 o.w.u. ….”. Wbrew temu twierdzeniu Sąd
Apelacyjny, uznając powództwo za bezzasadne, nie odwołał się do postanowień
§ 9 ust.18 pkt 5 o.w.u., które dotyczą zasad ustalania i wypłaty odszkodowań
(w żadnym fragmencie uzasadnienia wyroku § 9 ust. 18 pkt 5 o.w.u. nie został
powołany), lecz powołał art. 827 § 1 k.c. i § 4 ust. 1 pkt 17b o.w.u. Należy ponadto
podnieść, że klauzula abuzywna – w świetle uchwały siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r., III CZP 17/15 (dotychczas nie publ.) -
dotyczy konkretnego przedsiębiorcy, stosującego niedozwolone postanowienia
umowne. Jeżeli więc Sąd wydał wyrok, w którym stwierdził, że postanowienie
stosowane przez konkretnego przedsiębiorcę jest niedozwolone i zostało ono
wpisane do rejestru, to dotyczy ono tylko tego przedsiębiorcy i nieograniczonej
liczby konsumentów, nie dotyczy natomiast innych przedsiębiorców. Powoływanie
się przez skarżącego na abuzywność postanowień umownych, notabene
niestosowanych przez Sąd Apelacyjny, na etapie postępowania kasacyjnego
ze wskazaniem orzeczeń niedotyczących strony pozwanej, nie mogło więc odnieść
skutku.
Powództwo oddalono na podstawie art.827 § 1 k.c. w zw. z § 4 ust. 1 pkt 17b
o.w.u. Zgodnie z art. 827 § 1 k.c. ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności,
jeżeli ubezpieczający wyrządził szkodę umyślnie; w razie rażącego niedbalstwa
odszkodowanie nie należy się, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia
stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach
względom słuszności. Postanowienie zawarte w § 4 ust. 1 pkt 17b o.w.u. stanowi
4
z kolei, że ubezpieczyciel nie odpowiada za szkodę wskutek kradzieży w przypadku
nienależytego zabezpieczenia kluczyków lub sterowników służących do otwarcia
lub uruchomienia pojazdu przez pozostawienie lub przechowywanie ich w miejscu,
w którym mają do nich dostęp osoby nieupoważnione przez ubezpieczonego
do korzystania z pojazdu i zaginięcia w/w przedmiotów, z wyłączeniem kradzieży
dokonanej z użyciem przemocy określonej w art. 280 k.k. (rozbój).
Jest okolicznością bezsporną, że kradzieży torby, w której - według
przypuszczeń powoda - znajdowały się kluczyki do samochodu a także kradzieży
samochodu, nie dokonano z użyciem przemocy (rozboju), obszerne zatem
rozważania przedstawione w skardze kasacyjnej z powołaniem się na orzecznictwo
Sądu Najwyższego, dotyczące pojęcia „rażącego niedbalstwa” w rozumieniu
art. 827 k.c. w kontekście kradzieży tych rzeczy z użyciem przemocy, nie mogły być
uznane za przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Kradzieży dokonano
w okolicznościach wypełniających znamiona przestępstwa określonego w art. 278
k.k. (zabór cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia). Istota sprawy - w świetle
pozostałych zarzutów powołanych w skardze kasacyjnej - sprowadzała się zatem
do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy utrata kluczyków do samochodu,
umożliwiająca kradzież samochodu nastąpiła na skutek rażącego niedbalstwa
ubezpieczonego, i czy w świetle okoliczności sprawy odmowa wypłaty
odszkodowania była uzasadniona (art. 827 in fine k.c. oraz § 4 ust. 2 o.w.u.).
Rozważając to zagadnienie należało odrzucić zaprezentowane w skardze
kasacyjnej stanowisko, że nie było podstaw do stosowania art. 827 § 1 k.c. oraz § 4
ust. 1 pkt 17b o.w.u. „w sytuacji, gdy utrata kluczyków służących do otwarcia drzwi
i uruchomienia pojazdu nastąpiła w okolicznościach wypełniających znamiona
przestępstwa kradzieży określonego w art. 278 k.k.”, a także stwierdzenia,
że „utrata rzeczy na skutek kradzieży sama przez się wyklucza możliwość
przyjęcia, że pokrzywdzony (właściciel rzeczy) zachował się w sposób rażąco
niedbały”. Taki pogląd jest o tyle oryginalny, bowiem pozostaje w opozycji
do powszechnie prezentowanego w doktrynie i judykaturze. Ocenę,
czy zachowanie poszkodowanego powoda cechowało rażące niedbalstwo należało
przeprowadzić także w sytuacji, gdy doszło do kradzieży samochodu, i Sąd
Apelacyjny to uczynił, analizując okoliczności, w jakich przechowywane były
5
kluczyki do samochodu oraz w jakich nastąpiła utrata torby z tymi kluczykami. Sąd
Apelacyjny przypisując powodowi rażące niedbalstwo uzasadnił tę ocenę
szczegółową analizą tych okoliczności. W starannie sporządzonym uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku wskazano na wszystkie rażące zaniedbania powoda
odnoszące się do sposobu przechowywania kluczyków do samochodu oraz kontroli
nad nimi, a także dotyczące rażących zaniedbań przy utracie torby, w której
kluczyki miały się znajdować.
W świetle art. 827 § 1 k.c. rażące niedbalstwo ubezpieczającego nie jest –
jak trafnie podniesiono w skardze kasacyjnej – przesłanką zwalniającą
ubezpieczyciela od odpowiedzialności, lecz pozwalającą na odmowę zapłaty
odszkodowania. Skoro Sąd Apelacyjny dokonał weryfikacji tej odmowy, uznając
trafnie, że w świetle przeanalizowanych okoliczności poprzedzających kradzież była
ona usprawiedliwiona, skargę kasacyjną, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw,
należało oddalić (art. 39814
k.p.c.). O kosztach postępowania kasacyjnego
orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 2 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
eb