Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 95/15
POSTANOWIENIE
Dnia 13 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Międzynarodowej Fundacji Praw Człowieka
i Ochrony Konsumentów w G. działającej
na rzecz K. W.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 13 stycznia 2016 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 lipca 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i pozostawia
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego przed
Sądem Najwyższym w orzeczeniu kończącym postępowanie
w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił na podstawie art.
373 k.p.c. apelację Międzynarodowej Fundacji Praw Człowieka i Ochrony
Konsumentów w G. wobec jej nie opłacenia w zakreślonym terminie uznając, że
zgodnie z art. 62 k.p.c. odpowiednie zastosowanie do organizacji pozarządowych
wytaczających powództwo na rzecz osób fizycznych mają przepisy art. 55 - 60 k.p.c.
o prokuratorze, natomiast brak podstaw do przyjęcia, że odpowiednie zastosowanie
ma również art. 96 ust. 1 pkt 6 u.k.s.c., który zwalnia prokuratora od obowiązku
uiszczenia kosztów sądowych. W jego ocenie art. 96 u.k.s.c. zawiera zamknięty
katalog podmiotów zwolnionych od kosztów sądowych i skoro nie zamieszczono w
nim organizacji pozarządowych, to nie są objęte tym przywilejem. Zauważył też, że
podobne odesłanie znajduje się w art. 634
k.p.c. dotyczącym powiatowego
rzecznika konsumentów i mimo to w art. 96 pkt 7 u.k.s.c. rzecznik został
wymieniony wprost jako jeden z podmiotów zwolnionych od obowiązku uiszczania
kosztów sądowych.
W zażaleniu na powyższe postanowienie Międzynarodowa Fundacja Praw
Człowieka i Ochrony Konsumentów w G. wniosła o jego zmianę poprzez
merytoryczne rozpoznanie apelacji bez konieczności ponoszenia wpisu sądowego.
Zarzuciła naruszenie art. 62 § 1 k.p.c. w zw. z art. 96 ust. 1 pkt 6 u.k.s.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Celem nowego unormowania problematyki kosztów w sprawach cywilnych
w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. było skupienie w jednej ustawie unormowań
zawartych zarówno w ustawie z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r., Nr 9, poz. 88 ze zm.; dalej ustawa
z 1967 r.), jak i w art. 111 - 116 i 463 k.p.c. oraz w niektórych ustawach
szczególnych. W poprzednim stanie prawnym do organizacji społecznych
wytaczających powództwo na rzecz osoby fizycznej również odpowiednio miały
zastosowanie przepisy o prokuratorze tj. art. 55 - 60 k.p.c., prokurator był zwolniony
z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych (art. 111 § 1 pkt 4 k.p.c.) a przepisy
ustawy o kosztach sądowych dotyczące kosztów związanych z działalnością
prokuratora odnosiły się również do kosztów związanych z działalnością organizacji
3
społecznych wnoszących powództwa na rzecz obywateli lub wstępujących
do postępowania wszczętego przez obywateli (art. 27 ust. 4 ustawy o kosztach).
Z dniem wejścia w życie w dniu 2 marca 2006 r. ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz. U. z 2014 r. poz. 1025;
dalej u.k.s.c.) artykuły 111 - 116 k.p.c. oraz art. 27 ust. 4 ustawy z 1967 r. zostały
uchylone. Artykuł 96 ust. 1 pkt 6 u.k.s.c. zwalnia prokuratora od obowiązku
ponoszenia kosztów sądowych, lecz nie wymienia organizacji pozarządowych
(do dnia 3 maja 2012 r. społecznych), jak również ustawa ta nie zawiera
bezpośredniego odesłania do stosowania przepisów dotyczących kosztów
związanych z działalnością prokuratora do tych organizacji.
Nie oznacza to jednak, by ustawodawca dokonując w ustawie z 2005 r.
ograniczeń ustawowych zwolnień od kosztów sądowych tak przedmiotowych
jak i podmiotowych, rozciągnął je również w całości na organizacje społeczne
wymienione w art. 61 k.p.c. Zgodnie z artykułem 8 ust. 1 u.k.s.c. w postępowaniu
dotyczącym kosztów sądowych stosuje się przepisy kodeksu postępowania
cywilnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Poprzez to odesłanie
ma zastosowanie art. 62 k.p.c. a rezultacie przez kolejne odesłanie do przepisów
o prokuratorze ma zastosowanie art. 96 ust. 1 pkt 6 u.k.s.c. do organizacji
pozarządowych wymienionych w art. 61 k.p.c. w zakresie spraw nim objętych.
Wykładnię tę wspiera uzasadnienie projektu ustawy z 2005 r. (druk sejmowy
IV.2582 Sejmu RP IV kadencji), w którego punkcie 8 stwierdzono, że ustawowe
zwolnienie od kosztów sądowych nadal będzie przysługiwać organizacjom
społecznym na takich samych zasadach jak prokuratorowi (art. 62 k.p.c.)
w zakresie ograniczonym podmiotowo artykułem 61 k.p.c. w sprawach
wymienionych w tym przepisie, natomiast zostanie zawężone uprawnienie do tego
zwolnienia pozostałym organizacjom społecznym oraz organizacjom wprawdzie
wymienionym w art. 61 k.p.c. ale w sprawach nim nie objętych. Argument
odmiennego sposobu unormowania sytuacji prawnej powiatowego (miejskiego)
rzecznika konsumentów (art. 634
k.p.c. i art. 96 ust. 1 pkt 7 u.k.s.c.) nie może mieć
decydującego znaczenia dla omawianego zagadnienia, bo uregulowanie na pewno
klarowniejsze i wykluczające wątpliwości w zakresie ponoszenia przez niego
4
kosztów sądowych, nie przesądza o uprawnieniu lub braku takiego uprawnienia
organizacji pozarządowych w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
Przyjąć należy zatem, że organizacja pozarządowa, której zadanie statutowe
nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej i która w zakresie swoich
zadań statutowych jest uprawniona do wytoczenia powództwa na rzecz osoby
fizycznej w wypadkach przewidzianych w ustawie (art. 8 k.p.c.), jest zwolniona
od obowiązku uiszczania kosztów sądowych na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 6
u.k.s.c. w zw. z art. 8 ust. 1 u.k.s.c. i art. 62 k.p.c. Zwolnienie to przysługuje takiej
organizacji również w zakresie opłaty od apelacji, w której kwestionuje ona
rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji w zakresie legitymacji procesowej czynnej
(art. 61 k.p.c.).
Z tych względów orzeczono na podstawie art. 39815
k.p.c., o kosztach
rozstrzygając zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c
eb