Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 98/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku O. S.A. w W.
przy uczestnictwie J. O. i Skarbu Państwa - Prezydenta m. W.
o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 28 stycznia 2016 r.,
zażalenia uczestniczki J. O.
na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 15 kwietnia 2015 r.,
oddala zażalenie i rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego pozostawia orzeczeniu kończącemu
postępowanie.
UZASADNIENIE
2
Wnioskodawca O. SA wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie przez Skarb
Państwa nabycia spadku po dwóch spadkodawczyniach: B. A. i I. F. (zmarłych
odpowiednio w 1946 i 1942 r.). Uczestnikiem tego postępowania był kurator spadku
po obu spadkobierczyniach J. O. Zdaniem wnioskodawcy, nie pozostawiły one
żadnych spadkobierców i spadkobiercą ex lege może być Skarb Państwa. Spadek
ten obejmowałby nieruchomość położoną w W. przy ul. W. […]. W stosunku do tej
nieruchomości wydano decyzję odmawiającą przyznanie prawa własności czasowej
spadkobiercom przedwojennych współwłaścicieli. Obecnie część nieruchomości
znajduje się w użytkowaniu wieczystym wnioskodawcy i jest zabudowana
budynkiem hotelowym stanowiącym własność wnioskodawcy. Następca prawny
jednego z przedwojennych właścicieli nieruchomości podjął starania o zwrot
nieruchomości, co godzi w uprawnienia prawno-rzeczowe wnioskodawcy i w fakcie
tym wnioskodawca dostrzegał swój interes prawny w obecnym postępowaniu.
Uczestnik postępowania – Skarb Państwa reprezentowany przez
M. W. - przyłączył się do wniosków o stwierdzenie nabycia spadku
po wspomnianych spadkobiercach.
Sąd Rejonowy oddalił wniosek i przyjął, że wnioskodawca (O. SA) nie ma
interesu prawnego w obecnym postępowaniu spadkowym. Stanowisko
to zostało umotywowane w dłuższym wywodzie prawnym. Wnioskodawca nie
wykazał bowiem, aby przysługiwało mu do obu spadkodawczyń odpowiednie
roszczenie, aby toczył się spór w zakresie praw i obowiązków majątkowych,
w tym – postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej lub o wydanie
nieruchomości. Taki interes wnioskodawcy nie ujawnił się też w związku
z postępowaniem administracyjnym dotyczącym spornej nieruchomości. Sytuacji
prawnej wnioskodawcy nie zmieniłoby ewentualne postanowienie o nabyciu spadku.
Interes prawny w obecnym postępowaniu musiałby mieć charakter w pełni
obiektywny, a nie tylko subiektywny. Wnioskodawcy nie można uznać za
zainteresowanego w wywołaniu w ogóle skutków prawnych związanych ze
3
stwierdzeniem nabycia spadku, w szczególności skutków określonych w art.
1025 § 2 i 1027 k.c.
Apelacja wniesiona przez wnioskodawcę została uznana za uzasadnioną.
Sąd Okręgowy wyjaśnił, że wprawdzie wnioskodawca nie ma interesu prawnego
w obecnym postępowaniu, ale interes taki ma na pewno Skarb Państwa.
W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że nie doszło do rozpoznania istoty sprawy
w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., co uzasadniało uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W zażaleniu kuratora spadku podniesiono naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. i art.
386 § 4 k.p.c. Skarżący kurator wskazywał na brak legitymacji wnioskodawcy do
złożenia apelacji w obecnym postępowaniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu wywołanym wniesieniem zażalenia na podstawie art.
3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy bada jedynie to, czy nastąpiły przesłanki uchylenia
przez Sąd drugiej instancji merytorycznego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji
i przekazania temu Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania. Zgodnie z art.
386 § 4 k.p.c., Sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok (postanowienie)
i przekazać sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania tylko
w razie nierozpoznania przez Sąd drugiej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie
wyroku (postanowienie) wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego
w całości.
W rozpoznawanej sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po wskazanych
imiennie spadkobierczyniach na rzecz Skarbu Państwa wnioskodawca jako
uczestnik postępowania mógł wnieść skutecznie apelację (art. 510 § 1 k.p.c.).
Jeżeli w toku postępowania okazało się, że do wniosku wnioskodawcy przyłączył
się Skarb Państwa i w pełni popierał ten wniosek, to w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym powinna być też rozstrzygnięta kwestia ewentualnego
spadkobrania Skarbu Państwa. Interes prawny Skarbu Państwa w takim
rozstrzygnięciu sprawy należy bowiem uznać za niewątpliwy.
W tej sytuacji istniała uzasadniona przesłanka do uchylenia postanowienia
Sądu Rejonowego oddalającego wniosek wnioskodawcy przewidziana w art.
4
386 § 4 k.p.c. Dlatego Sąd Najwyższy oddalił zażalenie kuratora spadku jako
nieuzasadnione (art. 3941
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.).
kc