Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 62/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Antoni Górski
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie kasacyjnej uczestnika T. B. od postanowienia częściowego Sądu
Okręgowego w K. z dnia 26 maja 2015 r., wydanego w sprawie
z wniosku J. B.
przy uczestnictwie […]
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 stycznia 2016 r.,
zażalenia uczestnika T. B.
na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 3 listopada 2015 r.,
oddala zażalenie; pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem częściowym z dnia 26 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w K.
zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w K. z dnia 20 listopada 2008 r. także w
odniesieniu do punktów VIa i VIb przez zasądzenie tytułem wynagrodzenia za
korzystanie z rzeczy wspólnej od T. B. na rzecz: J. S. kwotę 4 256,33 zł, W. S.
kwotę 2 128,16 zł i M. S. kwotę 71 534,35 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27
maja 2015 r., a w pozostałej części oddalił ich roszczenia tego dotyczące (pkt I ppkt
3 i 4).
Uczestnik T. B. wniósł skargę kasacyjną w odniesieniu do rozstrzygnięć
objętych punktami I.3 i I.4 postanowienia Sądu Okręgowego. Wartość przedmiotu
zaskarżenia oznaczył na kwotę 77 919 zł.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił skargę kasacyjną T.
B., przyjmując że skoro skarga kasacyjna skierowana została do postanowienia
częściowego, rozstrzygającego spór w zakresie roszczeń współwłaścicieli z tytułu
posiadania rzeczy, rozpoznany w sprawie o zniesienie współwłasności, stosownie
do art. 618 § 1 k.p.c., to jej dopuszczalność uzależniona jest od wartości
przedmiotu zaskarżenia wskazanej w art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c. Spory te tracą swoją
odrębność procesową przez włączenie ich do postępowania nieprocesowego i
odnosi się do nich dopuszczalność skargi kasacyjnej przewidziana dla spraw o
zniesienie współwłasności i działu spadku. Z uwagi na to, że wartość przedmiotu
zaskarżenia jest niższa od 150 000 zł, skarga podlegała odrzuceniu na podstawie
art. 3986
§ 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Uczestnik T. B. w zażaleniu zarzucił zaskarżonemu postanowieniu
naruszenie: art. 5191
§ 4 pkt 4 w związku z art. 19 § 1, 21 i 13 § 2 k.p.c., utrzymując
że prawidłowo określona wartość przedmiotu zaskarżenia przewyższa kwotę 150
000 zł; art. 39821
w związku z art. 368 § 2, 25 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c., a także art.
39821
związku z art. 368 § 2, 19 § 1, 5191
§ 4 pkt 4 oraz 13 § 2 k.p.c przez
niedokonanie kontroli podanej wartości ani niewezwanie go do właściwego jej
obliczenia; art. 618 § 1 w związku z art. 363 § 1, 366, 5191
§ 4 pkt 4 oraz 13 § 2
k.p.c. przez nieuwzględnienie, że po dokonaniu prawomocnego podziału
nieruchomości wspólnej, o dopuszczalności skargi kasacyjnej dotyczącej roszczeń
odszkodowawczych oraz roszczeń o rozliczenie nakładów na nieruchomość
3
wspólną, decydują przepisy o postępowaniu procesowym; art. 3982
§ 1 oraz art.
5191
§ 4 pkt 4 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. przez przyjęcie, że skarga kasacyjna
dotycząca roszczeń odszkodowawczych związanych z wyburzeniem budynku
posadowionego na nieruchomości, podlega regulacji art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.; art.
3984
§ 3 w związku z art. 130 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c. polegające na pominięciu
obowiązku wdrożenia postępowania mającego na celu zobowiązanie go do
uzupełnienia braku skargi przez podanie sposobu obliczenia wartości przedmiotu
zaskarżenia i jego uzasadnienia. Uczestnik domagał się uchylenia zaskarżonego
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego objęte skargą kasacyjną uczestnika
dotyczą roszczeń uczestników J. S., W. S. i M. S. o wynagrodzenie za korzystanie
przez niego z rzeczy wspólnej, których wartość została ściśle określona. Interes
uczestnika w zaskarżeniu, wyznaczony pokrzywdzeniem tym orzeczeniem, określa
suma kwot zasądzonych od niego na rzecz przeciwników (por. uchwałę składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., III CZP 88/13, OSNC
2014, nr 11, poz. 108). Nawet gdy podłożem zaskarżenia są zarzuty wskazujące na
wzajemne roszczenia skarżącego uczestnika wobec uczestników wymienionych w
postanowieniu, których wysokość byłaby wyższa od sum zasądzonych od niego, to
i tak może on, drogą skargi kasacyjnej realizować swój interes jedynie w takim
zakresie, w jakim Sąd Okręgowy zasądził od niego świadczenia na rzecz tych
uczestników. Nie było przedmiotem zaskarżenia orzeczenie dotyczące roszczenia o
odszkodowanie. Nie miały zatem znaczenia dla określenia wartości przedmiotu
zaskarżenia rozważania dotyczące tych roszczeń.
Wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy wspólnej,
po wszczęciu postępowania o zniesienie współwłasności tej rzeczy, mogą być
dochodzone jedynie w tym postępowaniu (art. 618 § 1 i 2 k.p.c.), a po zapadnięciu
prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności nie mogą już być
dochodzone, chociażby nie były zgłoszone w tym postępowaniu (art. 618 § 3 k.p.c.).
Na skutek skupienia tych roszczeń w postępowaniu działowym, stają się one jego
elementem i tracą samodzielność w odniesieniu do rozstrzygania o nich oraz
4
stosowania trybu postępowania nieprocesowego, także odnośnie do możliwości
zaskarżenia postanowienia orzekającego co do istoty sprawy skargą kasacyjną
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2001 r., II CZ 13/01,
OSNC 2001, nr 12, poz. 181; z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CZ 112/09, niepubl.).
Zgodnie z art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c. skarga kasacyjna nie przysługuje
w sprawach dotyczących zniesienia współwłasności i działu spadku, jeżeli wartość
przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 150 000 zł. Uregulowanie to stanowi,
że dopuszczalność skargi kasacyjnej przewidziana została we wskazanych
sprawach, a zatem niezależnie od tego, czy przedmiotem zaskarżenia jest
orzeczenie o wszystkich żądaniach i roszczeniach, które były nim objęte, czy też
rozstrzygnięcie o jednym z tych żądań lub roszczeń. W obu sytuacjach orzeczenie
jest wydawane w sprawie o zniesienie współwłasności. Oznacza to, że wartość
przedmiotu zaskarżenia decydująca o dopuszczalności skargi kasacyjnej musi być
nie niższa od 150 000 zł w każdym przypadku. Skoro roszczenie współwłaścicieli
z tytułu posiadania rzeczy nie mogło być dochodzone odrębnie, poza sprawą
o zniesienie współwłasności, to nie ma zastosowania do niego zasada ogólna
przewidziana w art. 3982
§ 1 k.p.c. Nie miało znaczenia dla oceny dopuszczalności
skargi uprawomocnienie się orzeczenia o zniesieniu współwłasności nieruchomości
wspólnej, skoro postępowanie w sprawie o zniesienie współwłasności nie zostało
zakończone.
Uczestnik oznaczył w skardze kasacyjnej wartość przedmiotu zaskarżenia,
którą była suma świadczeń przyznanych uczestnikom domagającym się
wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości wspólnej. Nie było podstaw
do kwestionowania tego oznaczenia, a zatem także do sprawdzania prawidłowości
wypełnienia przez niego wymagania objętego art. 3984
§ 3 w związku z art. 13 § 2
k.p.c. Chodziło bowiem o roszczenie pieniężne, w odniesieniu do którego wartością
przedmiotu sporu i zaskarżenia jest kwota pieniężna (art. 19 § 1 k.p.c.).
Utrwalone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowisko,
podzielone w sprawie, której dotyczy skarga, że oznaczenie wartości przedmiotu
zaskarżenia skargą kasacyjną w sprawach działowych, do których zalicza się
sprawy o zniesienie współwłasności, podział majątku wspólnego po ustaniu
5
wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami i o dział spadku, pozostaje w ścisłej
zależności od wyników postępowania w tych sprawach i nie przesądza jej wartość
przedmiotu podziału. Wyznacza ją natomiast wartość kwestionowanego w skardze
kasacyjnej przedmiotu rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji. Z reguły nie może
przekraczać wartości udziału przysługującego uczestnikowi, chyba że podważa
on zasadę podziału, objęcie lub nie objęcie orzeczeniem poszczególnych rzeczy
lub praw albo rozliczenie nakładów, czy roszczenie współwłaściciela z tytułu
posiadania rzeczy wspólnej, gdyż wówczas wartość przedmiotu zaskarżenia może
być wyższa niż wartość jego udziału (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
21 stycznia 2003 r., III CZ 153/02, OSNC 2004 r, nr 4, poz. 60; z dnia 15 grudnia
2006 r., III CZ 88/06; z dnia 24 października 2013 r., IV CSK 98/13; z dnia 18 marca
2015 r., I CZ 22/15, niepublikowane).
Jeżeli uczestnik skierował skargę kasacyjną do postanowienia sądu drugiej
instancji rozstrzygającego o roszczeniach z tytułu posiadania rzeczy wspólnej,
to wartością przedmiotu zaskarżenia jest wartość obciążających go zobowiązań
względem pozostałych uczestników. W sprawie, której dotyczy skarga kasacyjna
jest nią kwota 77 919 zł, niższa niż 150 000 zł.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie
art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2 k.p.c. Orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego wynika z zasady przewidzianej w art. 108 § 2
w związku z art. 39821
i art. 13 § 2 k.p.c.
kc