Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KZ 87/15
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej
w sprawie M. R.,
skazanego z art. 158 § 1 k.k. i in.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 27 stycznia 2016r.,
zażalenia pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej M. W. na zarządzenie sędziego
Sądu Okręgowego w S. z dnia 4 grudnia 2015r., o odmowie przyjęcia kasacji
wniesionej od wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 4 maja 2015r. jako
niedopuszczalnej z mocy prawa,
postanowił
utrzymać w mocy zaskarżone zarządzenie.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym zarządzeniem odmówiono przyjęcia kasacji wniesionej przez
pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej od wskazanego powyżej wyroku. Motywy
zarządzenia wynikały z założenia, że na gruncie niniejszej sprawy, zgodnie z art.
523 § 3 i 4 k.p.k., kasacja strony na niekorzyść mogła być oparta wyłącznie na
uchybieniach wymienionych w art. 439 k.p.k. Cześć skargi (zarzuty zawarte w
punktach I, III, V) nie spełniała takich wymagań, co przesądzało o ich
niedopuszczalności. Wprawdzie zarzut wystąpienia bezwzględnej przyczyny
odwoławczej został także podniesiony, lecz jego konstrukcja sprawiała, że nie
otwierał on drogi do przyjęcia kasacji i w tej części. Twierdzenie o wydaniu
zaskarżonego orzeczenia przez Sąd niższego rzędu w sprawie należącej do
właściwości sądu wyższego rzędu (art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k.) skarżący wywodził
bowiem z błędnych ustaleń faktycznych co do strony podmiotowej przypisanego
2
skazanemu M. R. przestępstwa pobicia. Powyższe przekonywało zatem, że celem
autora kasacji formułującego zarzut wystąpienia bezwzględnej przyczyny
odwoławczej w powyższy sposób było obejście ustawowych ograniczeń, o których
mowa na wstępie. Konsekwencją takiej oceny było zastosowanie art. 530 § 2 k.p.k.
w zw. z art. 429 § 1 k.p.k. skutkujące odmową przyjęcia kasacji.
Na powyższe zarządzenie zażalenie złożył pełnomocnik oskarżycielki
posiłkowej, który zarzucił obrazę przepisów postępowania, to jest:
„1. Art. 41 § 1 k.p.k. przez to, że Przewodniczącą składu orzekającego
zaskarżonego kasacją wyroku była SSO G. J. i Zarządzenia odmawiającego
przyjęcie kasacji z dnia 04.05.2015 r. wydała Przewodnicząca Wydziału II Karnego
Sądu Okręgowego G. J., pomimo, iż art. 40 § 3 k.p.k. przewiduje, że sędzia który
brał udział w wydaniu orzeczenia zaskarżonego kasacją nie może orzekać co do tej
kasacji, a więc niewątpliwie także w przedmiocie odmowy przyjęcia kasacji
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2015 r. sygn. akt IV KZ 5/15), a
zaskarżone Zarządzenie wydał podległy Przewodniczącej SSO J. K., który wydając
zaskarżone zarządzenie podniósł nie tylko te same zarzuty o tej samej treści, ale
także popełnił ten sam błąd co w zarządzeniu Przewodniczącej Wydziału przez
błędne wskazanie «Podniesione nadto w pkt II i V kasacji zarzuty wskazują» w
sytuacji gdy powinno być «w pkt II i IV» co świadczy, iż podwładni Przewodniczącej
Wydziału II Karnego Sądu Okręgowego w S. nie są w stanie rozpoznać sprawy
odmiennie od przełożonej co budzi poważne wątpliwości co do bezstronności
sędziów tego Wydziału w tej sprawie, a przecież rozpoznawanie sprawy przez
sędziego, wobec którego uzasadnione jest zastosowanie art. 41 § 1, stanowi
względną przyczynę uchylenia orzeczenia (art. 438 pkt 2) jako związane z prawem
strony do zapewnienia jej warunków do bezstronnego procesu, z reguły będzie
należało do tych, których zaistnienie mogło mieć wpływ na treść zapadłego w
sprawie rozstrzygnięcia (wyrok SN z 5 stycznia 2005 r. IV KK 290/04)
2. art. 523 § 1, 3 i 4 k.p.k. oraz art. 526 k.p.k. przez uznanie, iż w kasacji został
wskazany sam przepis art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k. jako podstawy kasacji w sytuacji,
gdy w kasacji został podniesiony zarzut naruszenia art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k. w
ramach rozpatrzenia zarzutu apelacyjnego jak również «z urzędu» przez to, że sąd
niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu, w
3
sytuacji gdy zarzucany Oskarżonemu czyn powinien zostać zakwalifikowany jako
usiłowanie zabójstwa tj. o czyn z art. 148 § 1 kk w zb. z art. 13 § 1 kk i powinien być
rozpatrzony w I instancji przez Sąd Okręgowy, tym samym – wbrew stanowiskowi
Przewodniczącej Wydziału II Karnego Sądu Okręgowego w S. kasacja nie zawiera
jedynie formalnego powołania się na przepis, ale wskazuje na czym polega
zarzucane uchybienie (art. 526 § 1 k.p.k.)”.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego zarządzenia i „przyjęcie kasacji
do rozpoznania”.
Nadto złożył wnioski o „zasądzenia od Oskarżonego na rzecz Oskarżyciela
Posiłkowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisanych” oraz „zwolnienie Oskarżyciela Posiłkowego od ponoszenia
kosztów sądowych w całości”.
Wskazać należy, że zaskarżone zarządzenie zostało wydane po uchyleniu
zarządzenia z dnia 17 sierpnia 2015r. postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia
13 listopada 2015r., sygn. III KZ 65/15. Uchylenie nastąpiło z powodu bezwzględnej
przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 40 § 3
k.p.k., albowiem uprzednie zarządzenie odmawiające przyjęcia kasacji wydała
sędzia, która brała udział w wydaniu nią zaskarżonego orzeczenia. W uzasadnieniu
tego postanowienia wyraźnie zaznaczono, że nie dokonywano w nim „oceny co do
merytorycznej słuszności decyzji w przedmiocie dopuszczalności kasacji”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie było niezasadne.
Zgodnie z art. 530 § 2 k.p.k., badanie formalnych kryteriów dopuszczalności
kasacji pozostaje nie tylko prawem, ale wręcz obowiązkiem prezesa sądu (bądź
innego uprawnionego podmiotu określonego w art. 93 § 2 k.p.k.), do którego taki
środek zaskarżenia wniesiono. Kontrolą tą objęte być muszą także ograniczenia
podstaw kasacyjnych, o których mowa w art. 523 § 2 i § 3 k.p.k. Zostały one
wprowadzone do Kodeksu postępowania karnego z dniem 1 września 2000 r.
(Dz.U z 2000r. Nr 62, poz. 717) i na ich tle wypracowany został bogaty dorobek
orzeczniczy. Zgodnie przyjmuje się w nim, że w wypadku wskazanym w art. 523 § 4
pkt 1 k.p.k. wniesienie kasacji jest dopuszczalne wyłącznie "z powodu uchybień
wymienionych w art. 439". Oznacza to zatem, że zarzuty wskazujące na innego
4
rodzaju naruszenia prawa w ogóle nie mogą być w takiej sytuacji procesowej
przedmiotem kasacyjnego rozpoznania (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z
dnia 26 lutego 2004 r., sygn. IV KK 298/03, z dnia 11 grudnia 2013 r., sygn. IV KK
402/13, z dnia 6 sierpnia 2014 r., sygn. II KK 195/14).
W tej sprawie kasacja wniesiona została na niekorzyść skazanego, przez
stronę inną, aniżeli podmiot określony w art. 521 k.p.k., od orzeczenia innego, niż
te, które wymienione zostały w § 3 art. 523. Zatem zaktualizowały się w niej
wszystkie warunki do zastosowania regulacji zawartej w art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k.
Trafnie wobec tego przyjęto w zaskarżonym zarządzeniu, że jedynym
dopuszczalnym zarzutem kasacyjnym pozostawał zarzut wskazujący na uchybienia
określone w art. 439 k.p.k. Podniesienie natomiast przez pełnomocnika
oskarżycielki posiłkowej w kasacji innych uchybień (pkt I, III i V), niewpisujących się
w ramy naruszeń tej kategorii, pozostawało już prima facie niedopuszczalne.
W nadzwyczajnym środku zaskarżenia sformułowane zostały i takie dwa
zarzuty (II i IV), które miały wskazywać na wystąpienie bezwzględnej przyczyny
odwoławczej, przewidzianej w art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k. W zarzutach tych autor
kasacji twierdził, że uchybienie to wystąpiło w postępowaniach Sądów obu instancji,
jako że „sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu
wyższego rzędu, w sytuacji gdy zarzucony oskarżonemu czyn powinien zostać
zakwalifikowany jako usiłowanie zabójstwa, tj. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 13 § 1
k.k.” (str. 2 kasacji). Już sam sposób sformułowania obu tych zarzutów nie
pozostawia żadnych wątpliwości co do stanowiska autora kasacji. Stanowiska
takiego mianowicie, że dopiero podzielenie oceny prawnej skarżącego, iż
oskarżonemu należało przypisać usiłowanie zabójstwa, a nie występek z art. 158 §
1 k.k. i in. (jak prawomocnie przyjęto w wyroku Sądu Okręgowego),
materializowałoby wystąpienie bezwzględnej podstawy odwoławczej. Zatem o
uchybieniu z art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k. w oczywistym stopniu mowy być nie może,
bez uprzedniego uznania zasadności zarzutu bądź zarzutów skarżącego
dotyczących zastosowania błędnej kwalifikacji prawnej, poprzedzonej błędnymi
ustaleniami faktycznymi. Rzecz jednak w tym, że owe inne zarzuty, z mocy
ograniczenia przewidzianego a w art. 523 § 3 k.p.k., w ogóle kognicji kasacyjnej nie
5
podlegają (o ile nie jest to kasacja wniesiona przez podmiot szczególny, w trybie
art. 521 k.p.k.).
Takie też stanowisko wyrażono w zaskarżonym zarządzeniu, uznając, że
wniesiona kasacja pozornie jedynie wskazała na wystąpienie bezwzględnej
przesłanki odwoławczej, w istocie kwestionując ustalenia faktyczne co do strony
podmiotowej przypisanego skazanemu czynu. Jasno zatem w uzasadnieniu
zaskarżonego zarządzenia przedstawiono powody jego wydania, a co istotniejsze,
rozstrzygnięcie to mieściło się w ramach formalnej kontroli wniesionej kasacji (art.
530 § 2 k.p.k.) i było w pełni zasadne. Wszak o dopuszczalności nadzwyczajnego
środka zaskarżenia nie decyduje samo nazwanie zarzutu, lecz jego merytoryczna
zawartość (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn.
III KK 160/13, z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn. IV KK 215/14).
Kwestia wyłączenia sędziego z mocy prawa była już procedowana, co
skutkowało uchyleniem wydanego poprzednio zarządzenia odmawiającego
przyjęcia kasacji. W poddanym obecnie kontroli instancyjnej zarządzeniu
okoliczności wymienione w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 40 § 3 k.p.k. nie
wystąpiły.
W sposób wręcz groteskowy w pierwszym z zarzutów zażalenia jego autor
starał się wykazać naruszenie art. 41 § 1 k.p.k., wywodząc, że żaden z sędziów II
Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w S. „nie jest w stanie rozpoznać sprawy
odmiennie od przełożonej ...” Słabość argumentacji pełnomocnika oskarżycielki
posiłkowej, wynikająca już z zacytowanego na wstępie opisu tego zarzutu, jest tak
daleko idąca, że dalszego komentarza nie wymaga. Podobnie rzecz przedstawia
się w odniesieniu do zarzutu drugiego, w którym skarżący wprost powtórzył
kasacyjny pogląd o wystąpieniu uchybienia z art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k., gdyż czyn
przypisany skazanemu „powinien zostać zakwalifikowany jako usiłowanie
zabójstwa” (podkr. SN).
Wprawdzie miał rację skarżący, że zaskarżone zarządzenie niemalże
powiela poprzednie, ale przecież podkreślić trzeba, że to merytoryczna jego treść
pozostaje decydującą dla jego instancyjnej oceny, czego nie może zmienić nawet
ponowna pomyłka w zakresie numeracji zarzutów kasacyjnych. Powołanie się
przez autora zażalenia na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 2005 r.,
6
sygn. IV KK 290/04, było także oczywiście chybione, skoro realia procesowe obu
tych spraw były diametralnie różne.
Złożony na obecnym etapie postępowania wniosek o zasądzenie od
skazanego „kosztów zastępstwa procesowego”, był zupełnie niezrozumiały. Z kolei
wniosek o zwolnienie oskarżycielki posiłkowej „od kosztów sądowych w całości” był
bezprzedmiotowy, skoro w uzasadnieniu zaskarżonego zarządzenia wprost
stwierdzono, że nie rozstrzygano wniosku o zwolnienie jej od opłaty kasacyjnej
właśnie z uwagi na odmowę przyjęcia kasacji.
Implikacją powyższego rozumowania było utrzymanie w mocy zaskarżonego
zarządzenia.
eb