Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 64/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa C. M.
przeciwko Gminnej Bibliotece Publicznej w J.
o nagrodę jubileuszową,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 stycznia 2016 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w R.
z dnia 22 maja 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża powódki kosztami
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w R. wyrokiem z
dnia 5 grudnia 2013 r. oddalił powództwo C. M. skierowane przeciwko Gminnej
Bibliotece Publicznej w J. o zapłatę kwoty 12.316 zł tytułem nagrody jubileuszowej
2
po 45 latach pracy oraz zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1.817
zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka od dnia 1 stycznia 1973 r. wykonywała
obowiązki kierownika Biblioteki w J. Na podstawie uchwały Rady Gminy J. z dnia
22 grudnia 2004 r. pozwana Gminna Biblioteka Publiczna w J. uzyskała osobowość
prawną oraz stała się podmiotem posiadającym wyodrębnienie majątkowe,
terytorialne oraz organizacyjne. W dniu 31 maja 2005 r. Rada Gminy dokonała
zmiany § 9 statutu pozwanej Biblioteki wprowadzając zapis, że „pracowników
biblioteki zatrudnia i zwalnia kierownik biblioteki”. W ramach posiadanych
kompetencji powódka działając w imieniu pozwanej Biblioteki zawierała umowy
cywilnoprawne, zatrudniała pracowników, decydowała o sprawach pracowniczych,
ustaliła nowe warunki wynagradzania, które znalazły odzwierciedlenie w
opracowanym przez nią regulaminie wynagradzania pracowników Gminnej
Biblioteki Publicznej zatwierdzonym zarządzeniem nr …/2006 Wójta Gminy J.
Regulamin, odmiennie niż § 11 rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 23
kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w
instytucjach kultury prowadzących w szczególności działalność w zakresie
upowszechniania kultury (Dz.U. Nr 45, poz. 446 ze zm.), ustalał wysokość nagrody
jubileuszowej dla pracowników. W dniu 27 listopada 2008 r. powódka rozwiązała
stosunek pracy na mocy porozumienia stron w związku z przejściem na emeryturę.
Po rozwiązaniu umowy o pracę powódka wniosła powództwo do Sądu Rejonowego
w P. o zasądzenie na jej rzecz odprawy emerytalnej oraz nagrody jubileuszowej
zgodnie z postanowieniami regulaminu wynagradzania, ewentualnie na podstawie
przepisów rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999 r. w
sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury
prowadzących w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury. W
dniu 6 września 2010 r., w sprawie o sygn. IV P …/10, została zawarta ugoda
sądowa, na mocy której strona pozwana zobowiązała się zapłacić powódce do dnia
30 września 2010 r. kwotę 9.237 zł wraz z odsetkami od dnia 27 listopada 2008 r.
do dnia 6 września 2010 r. w wysokości ¾ odsetek ustawowych, a powódka
oświadczyła, że z chwilą otrzymania zapłaty umówionej kwoty wygasną jej
roszczenia o wszelkie inne należności wobec Gminnej Biblioteki Publicznej w J. W
3
szczególności nie będzie dochodziła nagrody jubileuszowej w kwocie 12.316 zł.
Kwota objęta ugodą została powódce wypłacona. Powódka otrzymała nagrodę
jubileuszową za 35 lat pracy w dniu 4 listopada 1999 r.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy uznał powództwo za
bezzasadne. W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy stwierdził, że stosownie do
treści art. 3 k.p. pracodawcą powódki jest Gminna Biblioteka Publiczna w J.
Natomiast powódka była osobą zarządzającą w imieniu pracodawcy zakładem
pracy w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p. bowiem jej uprawnienia do kierowania
biblioteką miały charakter pierwotny, a nie wtórny. Wynikały one z istoty
zajmowanego przez powódkę stanowiska kierownika, w ramach którego kierowała
pozwaną Biblioteką i wykonywała w jej imieniu przyznane na podstawie statutu
zastrzeżone dla pracodawcy czynności z zakresu prawa pracy, polegające między
innymi na zatrudnianiu i zwalnianiu pracowników.
W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, że zasady wynagradzania
pracowników ustalone są w regulaminie wynagradzania, który zgodnie z art. 24126
§
2 k.p. w związku z art. 772
k.p. nie może określać zasad wynagradzania osób
zarządzających tą jednostką. Z tych względów regulamin wynagradzania
pracowników Gminnej Biblioteki Publicznej w J. nie mógł określać warunków
przyznawania nagrody jubileuszowej powódce, jako osobie zarządzającej w imieniu
pracodawcy zakładem pracy. Nagroda jubileuszowa jest wynagrodzeniem w
ścisłym tego słowa znaczeniu i w konsekwencji objęta jest przepisem art. 24126
§ 2
k.p. Odnosząc się do samej ugody sądowej zawartej między stronami w dniu 6
września 2010 r. przed Sądem Rejonowym – Sądem Pracy w sprawie IV P …/10,
Sąd Rejonowy podniósł, że powódce przysługiwało prawo do nagrody
jubileuszowej w wysokości określonej w § 11 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra
Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania
pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących w szczególności
działalność w zakresie upowszechniania kultury, które obowiązywało do dnia 1
lipca 2012 r., a zatem w kwocie 9.237 zł. Nagroda ta była przedmiotem ugody i nie
sposób uznać, aby powódka wyraziła zgodę na zawarcie ugody, która nie
zaspokajałaby jej roszczeń, zarówno z tytułu odprawy emerytalnej, jak nagrody
jubileuszowej. Ugoda zawarta między stronami nie mogła natomiast obejmować
4
prawa do nagrody jubileuszowej w kwocie 12.316 zł przewidzianej regulaminem
wynagradzania pozwanej Biblioteki po 45 latach pracy, ponieważ akt ten nie ma
zastosowania do powódki. Zatem nie jest możliwe zrzeczenie się świadczenia
nienależnego.
Wyrok Sądu Rejonowego powódka zaskarżyła apelacją zarzucając
naruszenie prawa materialnego – art. 84 k.p. w związku z art. 58 § 1 k.c., art. 128 §
2 pkt 2 k.p. w związku z art. 22 § 1 k.p. i art. 68 § 1 k.p. w związku z § 8 ust. 3 i § 9
ust. 1 statutu Gminnej Biblioteki Publicznej w J., art. 231
k.p., art. 11 ust. 1 i art. 10
ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (jednolity tekst: Dz.U. z 2012 r.,
poz. 642 ze zm.), § 3 regulaminu wynagradzania pracowników strony pozwanej
oraz naruszenie przepisów prawa procesowego w zakresie art. 233 § 1 k.p.c.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22
maja 2014 r. oddalił apelację oraz zasadził od powódki na rzecz strony pozwanej
kwotę 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.
Sąd Okręgowy podzielając w całości ustalenia faktyczne i rozważania
prawne Sądu pierwszej instancji stwierdził, że zasadnicze znaczenie w
rozpoznawanej sprawie ma ocena czy powódka może być zaliczona do grona osób
zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Podstawę do określenia
czy dana osoba jest pracownikiem zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem
pracy stanowią dwa elementy: uprawnienia do dokonywania czynności w sprawach
z zakresu prawa pracy i pierwotny charakter tego uprawnienia, wynikający z
przepisów prawa pracy, a nie z czynności prawnych uprawnionych podmiotów.
Zdaniem Sądu Okręgowego, analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego
wykazuje, że powódka, jako kierownik Gminnej Biblioteki Publicznej w J.,
zajmowała stanowisko kierownicze, na podstawie którego kierowała biblioteką i
działała w jej imieniu, przede wszystkim w sferze dotyczącej pracowników, dla
których Biblioteka była pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p. Uprawnienia powódki
miały charakter pierwotny wynikający bezpośrednio z istoty zajmowanego przez nią
stanowiska. Nie ma przy tym znaczenia brak aktu powołania powódki na
stanowisko kierownika pozwanej Biblioteki, ponieważ rzeczywiście wykonywała ona
czynności zastrzeżone dla pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy
zakładem pracy w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p. Wobec tego regulamin
5
wynagradzania pracowników strony pozwanej, zgodnie z dyspozycją art. 24126
§ 2
k.p. w związku z art. 772
k.p., nie mógł określać warunków przyznania powódce
nagrody jubileuszowej.
Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach wskazał, że nie dopatrzył się
nierówności stron, faworyzowania strony pozwanej, ani wad oświadczenia woli przy
zawieraniu ugody sądowej. Bezwzględną nieważność ugody, stosownie do treści
art. 84 k.p., powodowałoby tylko zrzeczenie się przez powódkę nagrody
jubileuszowej w kwocie 12.316 zł przewidzianej regulaminem wynagradzania,
gdyby powódka była do tej nagrody uprawniona. Takiego wniosku na podstawie art.
128 § 2 pkt 2 k.p. wyprowadzić się nie da.
Powódka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w całości skargą kasacyjną
zarzucając naruszenie prawa materialnego, a w szczególności:
1) art. 128 § 2 pkt 2 k.p. i art. 22 k.p. w związku z art. 231
k.p. przez błędną
wykładnię polegającą na przyjęciu, że do uzyskania statusu pracownika
zarządzającego w imieniu pracodawcy zakładem pracy nie jest
konieczne oficjalne powołanie pracownika na takie stanowisko lub
poinformowanie pracownika o modyfikacji stosunku pracy i zmianie
statusu prawno – pracowniczego;
2) art. 11 ust. 1 i art. 10 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach
przez ich niezastosowanie i nieuwzględnienie odrębności
organizacyjnoprawnych w przypadku biblioteki – pracodawcy,
funkcjonującej jako samodzielna jednostka organizacyjna i biblioteki nie
będącej pracodawcą, wchodzącej w skład innej jednostki organizacyjnej i
zasad reprezentacji w obu przypadkach, a w szczególności charakteru
stanowiska określanego jako „kierownik biblioteki”;
3) art. 231
k.p. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i
pominięcie w toku ustalania sytuacji prawno – pracowniczej powódki
skutków przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę i wynikającego z
tego przepisu zakazu modyfikacji treści stosunku pracy bez zgody
pracownika;
6
4) art. 84 k.p. w związku z art. 58 § 1 k.c. przez ich niezastosowanie w
następstwie błędnej kwalifikacji powódki jako pracownika
zarządzającego w imieniu pracodawcy zakładem pracy.
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, a w przypadku stwierdzenia
podstaw do uchylenia w całości również wyroku Sądu Rejonowego o uchylenie obu
wyroków i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
W uzasadnieniu podstaw skargi kasacyjnej podniesiono, że skarżąca
zawierając w 1969 r. umowę o pracę na czas określony na stanowisku kierownika
biblioteki, a następnie na czas nieokreślony, przez cały czas trwania stosunku
pracy aż do przejścia na emeryturę, wykonywała pracę na równi z innymi
pracownikami. Z tych względów była jedynie pracownikiem kierującym zespołem
pracowników stosownie do treści § 1 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 20 września 1974 r. w sprawie zasad i trybu określenia stanowisk
kierowniczych i innych samodzielnych stanowisk pracy dla celów związanych z
uprawnieniami do oddzielnego wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych oraz ustalenia czasu trwania okresu próbnego (Dz.U. Nr 37, poz.
215). Skarżąca zarzuciła, że z chwilą wyodrębnienia pozwanej Biblioteki jako
samodzielnej jednostki organizacyjnej poprzez uzyskanie osobowości prawnej i
nadanie statutu nie dokonano aktu powołania jej na stanowisko kierownika
stosownie do brzmienia § 8 ust. 3 statutu Biblioteki. Oznacza to, że nie była ona
pracownikiem zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem pracy, o którym
mowa w art. 128 § 2 pkt 2 k.p. Nie zalicza jej do tego kręgu podmiotowego umowa
o pracę zawarta w latach 70-tych.
Strona pozwana w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie
oraz zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Stosownie do treści art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje
sprawę w granicach skargi kasacyjnej i jest związany ustaleniami faktycznymi
7
stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku, jeżeli skarga nie zawiera zarzutów
naruszenia przepisów postępowania lub gdy zarzut taki okaże się niezasadny.
Skoro w rozpoznawanej sprawie skarga oparta jest wyłącznie na podstawie
naruszenia przepisów prawa materialnego, to Sąd Najwyższy związany jest
ustaleniami faktycznymi dokonanymi przez Sądy orzekające w sprawie.
Ustalenia faktyczne niniejszej sprawy wskazują, że na mocy uchwały Rady
Gminy w J. z dnia 22 grudnia 2004 r. oraz statutu stanowiącego załącznik do tej
uchwały, zgodnie z przepisem art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o
bibliotekach, Gminna Biblioteka Publiczna w J. od dnia 1 stycznia 2005 r. działa
jako samodzielna jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną.
Organizatorem Biblioteki jest Gmina J., a organem reprezentującym kierownik
biblioteki, który na podstawie § 9 statutu zatrudnia i zwalnia pracowników. W tym
kontekście nie można zgodzić się z twierdzeniem skarżącej, że miały do niej
zastosowanie zasady wynagradzania określone w regulaminie wynagradzania
pracowników pozwanej Biblioteki, a tym samym była ona uprawniona do nagrody
jubileuszowej po 45 latach pracy przewidzianej w § 13 ust. 1 tego regulaminu.
Decydujące znaczenie dla oceny, czy dana osoba jest pracownikiem
zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem pracy (art. 128 § 2 pkt 2 k.p.), a
tym samym nieobjętym zasadami wynagradzania obowiązującymi na podstawie
regulaminu wynagradzania, ma posiadanie przez nią uprawnień do zarzadzania
zakładem pracy, w tym wykonywania czynności zastrzeżonych dla pracodawcy w
sprawach z zakresu prawa pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia
2008 r., II PK 288/07, LEX nr 465966 oraz z dnia 18 października 2011 r., III PK
19/11, OSNP 2012 nr 21-22, poz. 258). Skarżąca takie uprawnienia do zarządzania
pozwaną Biblioteką posiadała na podstawie statutu i faktycznie z tych uprawnień
korzystała. O zaliczeniu danej osoby do kategorii pracowników zarządzających w
imieniu pracodawcy zakładem pracy decydującego znaczenia nie ma forma
nawiązania stosunku pracy, ale faktyczne wykonywanie obowiązków związanych z
kierowaniem wyodrębnioną jednostką organizacyjną, która posiada przymiot
pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p. W uzasadnieniu wyroku z dnia 18 października
2011 r., III PK 19/11 (OSNP 2012 nr 21-22, poz. 258) Sąd Najwyższy wskazał, że
istotne znaczenie ma to, aby uprawnienia do zarządzania zakładem pracy wynikały
8
z istoty zajmowanego przez pracownika stanowiska pracy, w ramach którego
kieruje on daną jednostką organizacyjną i wykonuje w jej imieniu przyznane tej
jednostce organizacyjnej na podstawie aktów ustrojowych, zastrzeżone dla
pracodawcy czynności z zakresu prawa pracy, polegające między innymi na
zatrudnianiu i zwalnianiu pracowników. Takie kompetencje, co wynika z rozważań
dokonanych powyżej, zostały przewidziane dla kierownika pozwanej Biblioteki w §
9 statutu i były faktycznie przez skarżącą realizowane. Wobec tego skarżąca z
chwilą wyodrębnienia pozwanej Biblioteki, jako samodzielnej jednostki
organizacyjnej na podstawie art. 11 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r., uzyskała
status pracownika zarządzającego w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Takiej
oceny nie zmienia brak aktu powołania na stanowisko kierownika biblioteki jako
podstawy nawiązania stosunku pracy zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 25
października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 1998 r., I PKN 9/98, OSNP 1996 nr 6,
poz. 207 oraz z dnia 5 marca 2015 r., III PK 50/14, LEX nr 1731107). W tym stanie
rzeczy regulamin wynagradzania na podstawie art. 24126
§ 2 k.p. w związku z
art. 772
k.p. nie mógł określać należnego skarżącej wynagrodzenia za pracę.
Składnikiem tego wynagrodzenia jest nagroda jubileuszowa.
Nietrafna jest również argumentacja skarżącej, że Sądy obu instancji
kwalifikując ją do osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, o
których mowa w art. 128 § 2 pkt 2 k.p., dokonały błędnej wykładni i niewłaściwego
zastosowania art. 231
k.p. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że nie
jest możliwe naruszenie prawa materialnego jednocześnie przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie, ponieważ są to dwie różne postacie naruszenia i każda
z nich wymaga odrębnego wykazania. Naruszenie prawa materialnego będące
następstwem błędnej wykładni polega na mylnym rozumieniu treści zastosowanego
przepisu, natomiast naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe
zastosowanie oznacza błąd w subsumcji, a więc błąd w podciąganiu konkretnego
stanu faktycznego pod abstrakcyjny stan faktyczny zawarty w normie prawnej (por.
wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 lutego 2002 r., II UKN 3/01, LEX nr 560559;
z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 138/10, LEX nr 621347; z dnia 5 września 2012 r.,
IV CSK 91/12, LEX nr 1275009). W uzasadnieniu Sądu drugiej instancji brak jest
9
rozważań i ustaleń, które nawiązywałyby bezpośrednio do normy z art. 231
k.p.
Argumentacja skargi w tym zakresie zmierza natomiast do przyjęcia, że brak
powiadomienia pracownika o tym, iż staje się pracownikiem zarządzającym w
imieniu pracodawcy zakładem pracy powodować będzie, że wszelkie czynności
dokonywane przez tego pracownika nie będą stanowić podstawy do uznania go za
osobę wymienioną w art. 128 § 2 pkt 2 k.p. Ze stanowiskiem takim nie sposób się
zgodzić bowiem w art. 231
k.p. nie przewiduje się jakichkolwiek sankcji na wypadek
niewykonania lub nienależytego wykonania przez pracodawcę obowiązku
zawiadomienia pracowników o przejściu zakładu pracy i wynikających z tego
skutkach prawnych w zakresie ich stosunków pracy. Ponadto z ustaleń stanu
faktycznego nie wynika, aby skarżąca jako kierownik biblioteki, będąc organem
uprawnionym do jej reprezentacji, nie wiedziała na jakiej podstawie jest
umocowana do dokonywanych faktycznie w imieniu pozwanej Biblioteki czynności.
O tym, kto jest osobą zarządzającą w imieniu pracodawcy zakładem pracy
decydują regulacje określające ustrój danej jednostki organizacyjnej będącej
zakładem pracy. W przypadku biblioteki publicznej stanowiącej samodzielną
jednostkę organizacyjną kwestie te reguluje jej statut zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy
z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach.
W konsekwencji powyższego bezzasadny jest także zarzut naruszenia
zaskarżonym wyrokiem art. 84 k.p. w związku z art. 58 § 1 k.c. przez ich
niezastosowanie. Skarżąca nie nabyła prawa do nagrody jubileuszowej po
przepracowaniu 45 lat pracy przewidzianej regulaminem wynagradzana
obowiązującym u strony pozwanej, a nagrody jubileuszowej po przepracowaniu 45
lat pracy nie przewidywało rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 23
kwietnia 1999 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w
instytucjach kultury prowadzących w szczególności działalność w zakresie
upowszechniania kultury, obowiązujące w okresie zatrudnienia skarżącej. Zgodnie
z § 11 tego rozporządzenia pracownik mógł otrzymać ostatnią nagrodę
jubileuszową po przepracowaniu 40 lat pracy.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oraz art. 108
§ 1 k.p.c. w związku z art. 102 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.
kc
10