Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 95/15
POSTANOWIENIE
Dnia 5 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Szulc (przewodniczący)
SSN Kazimierz Zawada
SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.
przeciwko R. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w H.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 lutego 2016 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 sierpnia 2015 r., sygn. akt I ACa …/15,
uchyla zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
2
W częściowym uwzględnieniu powództwa, Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z
dnia 26 maja 2014 r. zasądził od strony pozwanej R. sp. z o.o. na rzecz strony
powodowej A. sp. z o.o. kwotę 148 448,18 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 28
października 2013 r. do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności strony
pozwanej do obciążonych hipoteką kaucyjną nieruchomości stanowiących jej
własność. Ponadto zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę
9 174,76 zł, tytułem kosztów procesu.
Po doręczeniu odpisu powyższego wyroku z uzasadnieniem, pełnomocnik
strony pozwanej w ustawowym terminie wniósł pismo procesowe zt. „Apelacja”
(wraz z odpisem), w którym oznaczył zaskarżony wyrok, określił wartość
przedmiotu zaskarżenia, zakres zaskarżenia i sformułował reformatoryjny wniosek.
Zarządzeniem z dnia 3 lipca 2014 r. (doręczonym 9 lipca 2015 r. k. 154),
Przewodniczący wezwał pełnomocnika strony pozwanej do uzupełnienie braków
formalnych apelacji, poprzez przedstawienie zarzutów wraz z ich uzasadnieniem,
nakładając jednocześnie obowiązek złożenia odpisu pisma procesowego,
usuwającego wskazane braki formalne apelacji, pod rygorem jej odrzucenia
(k. 151).
W dniu 15 lipca 2015 r. pełnomocnik pozwanej Spółki złożył pismo
procesowe, w którym uzupełnił powyższe braki formalne apelacji. Dołączył jego
odpis, a także dowód doręczenia pełnomocnikowi strony powodowej.
Zaskarżonym postanowieniem, Sąd Apelacyjny odrzucił apelację strony
pozwanej. W uzasadnieniu podniósł, że wniesione w ustawowym terminie do
wywiedzenia apelacji pismo procesowe zt. „Apelacja” w istocie nie było tym
środkiem odwoławczym, bowiem wskutek nie przytoczenia zarzutów i ich
uzasadnienia, dotknięte było takimi wadami konstrukcyjnymi, które uniemożliwiały
zakwalifikowanie tego pisma procesowego jako środka odwoławczego, co czyniło
też zbędnym wzywanie pełnomocnika strony pozwanej do uzupełnienia braków
formalnych właściwych dla apelacji. W tej materii, Sąd drugiej instancji powołał się
na pogląd prawny zaprezentowany w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia
23 maja 1938 r., II C 3064/37, OSNC 1939/2/97. Natomiast pismo procesowe
zawierające zarzuty apelacyjne i ich uzasadnienie, spełniające wymogi środka
3
odwoławczego, zostało wniesione już po upływie ustawowego terminu
przewidzianego w art. 369 § 1 k.p.c., co skutkuje jego odrzuceniem na podstawie
art. 373 k.p.c.
W zażaleniu, strona pozwana domaga się uchylenia powyższego orzeczenia
oraz zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego.
Zarzuciła naruszenie: art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 368 k.p.c., przez błędne
uznanie, iż brak zarzutów apelacji i ich uzasadnienia nie stanowi braków, które
mogą być konwalidowane w trybie art. 130 k.p.c.; art. 370 k.p.c., przez błędne
zastosowanie i odrzucenie apelacji, gdy pozwany usunął braki apelacji w terminie
wyznaczonym przez Sąd pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 368 § 1 i 2 k.p.c., apelacja powinna czynić zadość
wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a nadto zawierać:
oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem zakresu jego
zaskarżenia; zwięzłe przedstawienie zarzutów i ich uzasadnienie; powołanie
w razie potrzeby nowych faktów i dowodów oraz wniosek o zmianę lub o uchylenie
wyroku, z zaznaczeniem żądanej zmiany lub uchylenia. Oprócz tego w sprawach
jak niniejsza o prawa majątkowe, należy też oznaczyć wartość przedmiotu
zaskarżenia.
Uchybienie któremukolwiek z wyżej opisanych wymogów formalnych,
uzasadnia wdrożenie przez sąd pierwszej instancji postępowania naprawczego
i wezwanie strony do ich usunięcia w trybie art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1
k.p.c. Dopiero w przypadku bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu,
zachodzi podstawa do odrzucenia apelacji w oparciu o przepis art. 370 k.p.c.
W razie przekazania sprawy przez sąd pierwszej instancji do sądu drugiej instancji,
pomimo nie uzupełnienia braków, do usunięcia których strona była wzywana,
sąd odwoławczy na podstawie art. 373 k.p.c. odrzuca taki środek odwoławczy,
a jeśli dostrzeże braki, do których strona nie była wzywana, zażąda ich usunięcia
i w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu również odrzuci apelację
(zob. też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 1998 r., III ZP 1/98,
OSNP 1998/16/483; postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1999 r.,
4
I PKN 676/98, OSNP 2000/6/232; z dnia 29 kwietnia 1999 r. I CKN 170/99 OSNP
2000/6/232; z dnia 9 stycznia 2015 r., V CZ 87/14 nie publ.).
Z przedstawionych przepisów jednoznacznie wynika, że nie przytoczenie
w apelacji zarzutów skierowanych przeciwko zaskarżonemu wyrokowi, jak i ich
uzasadnienia stanowią jej braki formalne, podlegające usunięciu w ramach tzw.
postępowania naprawczego.
W związku z tym, nawet wniesienie przez pełnomocnika w osobie
radcy prawnego czy adwokata, pisma procesowego nazwanego apelacją, ale
nie zawierającego zarzutów przeciwko wyrokowi sądu pierwszej instancji i ich
uzasadnienia, nie może tylko z tego względu dyskwalifikować go jako
apelacji, o ile z jego treści wynika niewątpliwa wola i dążenie zaskarżenia
wyroku sądu pierwszej instancji, w szczególności, jeśli pismo to zawiera
wszystkie pozostałe elementy wymagane dla apelacji oraz pisma
procesowego. Motywy jakimi kieruje się pełnomocnik sporządzając w taki
sposób środek odwoławczy są de lega lata prawnie irrelewantne dla
niedopuszczalności odrzucenia apelacji, bez wcześniejszego wezwania
profesjonalnego pełnomocnika do usunięcie tych braków formalnych.
Oczywiście, sporządzenie apelacji przez fachowego pełnomocnika, w której
nie sformułowano zarzutów i ich uzasadniania, świadczy o niskim poziomie
profesjonalizmu, względnie rodzi uzasadnione przypuszczenie, że takie działanie
ma na celu przewlekłość postępowania, bądź wydłużenia ustawowego terminu na
merytorycznie przygotowanie środka odwoławczego, jednak w aktualnym stanie
prawnym nie daje to podstaw do automatycznego odrzucenia tak sporządzonego
pisma procesowego, względnie pozostawienia go bez biegu, z pominięciem
poprzedzającego takie orzeczenie wezwania o usunięcie braków formalnych.
Nadmienić należy, że nowelą do k.p.c. z dnia 2 lipca 2004 r. (Dz. U. Nr 172,
poz. 1804), która weszła w życie 5 lutego 2005 r., wprowadzono przepis art. 3701
,
stosownie do którego apelacja sporządzona przez adwokata, radcę prawnego
lub rzecznika patentowego, nie spełniająca wymagań określonych w art. 368 § 1
pkt 1-3 i pkt. 5 k.p.c., podlegała odrzuceniu bez wzywania do usunięcia tychże
braków. Jednak, Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 20 maja 2008 r., P 18/07
5
(Dz. U. Nr 96, poz. 619) orzekł o jego niezgodności z Konstytucją RP i przepis ten
utracił moc prawną z dniem 5 czerwca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny
w uzasadnieniu zaznaczył, że wyrok ten nie przesądził, iż niedopuszczalne jest
jakiekolwiek zaostrzenie wymogów, jakim odpowiadać miałyby apelacje
sporządzane przez profesjonalnych pełnomocników. Ustawodawca może tworzyć
tego rodzaje regulacje, bowiem od adwokatów, radców prawnych czy rzeczników
patentowych należy oczekiwać najwyższej jakości pomocy prawnej i warto
poszukiwać mechanizmów i procedur pozwalających tę jakość wyegzekwować.
Właściwym kierunkiem byłoby przyjęcie takich unormowań, które przez
wzmocnienie oraz uszczelnienie systemu gwarancji przysługujących klientom,
dotkniętym stratami wynikającymi z błędów w sztuce (zaniedbań, nierzetelność)
profesjonalnych pełnomocników, mobilizowałyby tych ostatnich do kompetentnego
i sumiennego świadczenia usług.
W efekcie, skoro ustawodawca nie unormował odmiennie konsekwencji
sporządzenia apelacji przez fachowych pełnomocników z brakami formalnymi, to
przyjęte przez Sąd Apelacyjny stanowisko prawne, skutkiem którego było
odrzucenie apelacji strony pozwanej (pomimo uzupełnienia w terminie jej braków
formalnych w postaci przytoczenia zarzutów i ich uzasadnienia, do uzupełniania
których została prawidłowo wezwana przez sąd pierwszej instancji) uznać trzeba
za wadliwe.
W związku z podniesionym przez stronę powodową w odpowiedzi na
apelację i powtórzonym w odpowiedzi na zażalenie, zarzutem uzasadniającym jej
zdaniem odrzucenie apelacji także na innej podstawie faktycznej i prawnej,
a mianowicie z uwagi na niedopełnienie obowiązku przez pełnomocnika strony
pozwanej dołączenia odpisu pisma procesowego zawierającego uzupełnienie jej
braków formalnych, stwierdzić należy, iż nie zasługuje on na uwzględnienie.
Jakkolwiek, rzeczywiście pełnomocnik strony pozwanej z naruszeniem art. 132 § 1
k.p.c., a wobec tego bezskutecznie doręczył bezpośrednio pełnomocnikowi strony
powodowej odpis tegoż pisma procesowego, w sytuacji gdy powołany przepis nie
ma zastosowania do pism zawierających uzupełnienie braków formalnych apelacji
(zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2014 r. III CZP 47/14, OSNC
2015/5/59), to jednak zwrócić uwagę należy, iż składając pismo procesowe z dnia
6
15 lipca 2015 r., zawierające uzupełnienie braków formalnych apelacji, pełnomocnik
strony pozwanej dołączył jego odpis dla strony przeciwnej (adnotacja z dziennika
podawczego k. 155), który znajduje się w szarej kopercie zt. „odpisy” na końcu
tomu I akt, a zatem w tym przedmiocie pełnomocnik strony pozwanej uczynił
zadość wezwaniu sądu pierwszej instancji, zaś okoliczność, że nie doszło do
doręczenia odpisu tegoż pisma procesowego przez sąd, nie uzasadnia odrzucenia
apelacji.
Doręczenie przez pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego
odpisu pisma procesowego zawierającego uzupełnienie braków apelacji,
bezpośrednio pełnomocnikowi stronie przeciwnej w osobie adwokata lub radcy
prawnego, a zatem z naruszeniem art. 132 § 1 k.p.c., nie daje podstaw do
odrzucenia apelacji, o ile do tego pisma złożonego w sądzie został dołączony jego
odpis, zgodnie z wcześniejszym wezwaniem sądu pierwszej instancji.
Z tych względów, Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
kc