V CZ 88/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:21-03-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 88/15
POSTANOWIENIE
Dnia 3 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Monika Koba
w sprawie z powództwa Fundacji […]
przeciwko W. B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 lutego 2016 r.,
zażalenia strony powodowej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 października 2015 r., sygn. akt V ACa …/15,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Nakazem zapłaty z dnia 9 marca 2006 r. Sąd Okręgowy w G. orzekł, że
pozwany W. B. ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłacić
powódce, Fundacji […], kwotę 787 911 zł z odsetkami według stopy w stosunku
rocznym: 13,5% od dnia 20 maja 2005 r. do dnia 14 października 2005 r. i 11,5%
od dnia 15 października 2005 r. oraz kwotę 7 200 zł z tytułu kosztów postępowania
albo wnieść w tym terminie zarzuty.
Po wniesieniu zarzutów Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 18 listopada 2014 r.
utrzymał nakaz zapłaty w mocy.
Na skutek apelacji pozwanego, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13
października 2015 r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny przypomniał, że wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty
zostało poprzedzone wydaniem przez Sąd Okręgowy postanowienia o odrzuceniu
skargi pozwanego o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
nakazem zapłaty z dnia 9 marca 2006 r. Postanowienie to zostało przez
Sąd Apelacyjny zmienione po uprzednim ustaleniu, że doręczenie pozwanemu
nakazu zapłaty nastąpiło z naruszeniem art. 139 § 1 k.p.c., wobec czego nie może
być uznane za skuteczne. Pozwany uczynił zadość wymaganiom art. 493 § 1 k.p.c.
i zarzucił, że powódka nabyła przedstawiony weksel w drodze indosu
poterminowego, że indosantowi nie przysługiwała w chwili wypełnienia weksla
wierzytelność w wysokości wskazanej w wekslu, że weksel został wypełniony
niezgodnie z deklaracją, że w chwili wypełnienia weksla wierzytelności indosanta
wobec pozwanego były przedawnione, wobec czego wygasło uprawnienie
do wypełnienia weksla in blanco oraz że powódka nabyła weksel w złej wierze,
ewentualnie przy jego nabyciu dopuściła się rażącego niedbalstwa.
Sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę podjętego rozstrzygnięcia
ustalenia faktyczne poczynione jedynie na podstawie treści weksla i wezwania do
jego wykupu, a wnioski dowodowe pozwanego oddalił. Ograniczenie postępowania
3
dowodowego do dwóch dokumentów przedłożonych przez powódkę i postawienie
pozwanemu zarzutu niewykazania swych twierdzeń uprawnia do stwierdzenia,
że Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sporu.
Indos na wekslu własnym dokonany po upływie terminu ustanowionego dla
dokonania protestu z powodu niezapłacenia sumy wekslowej, ma skutki przelewu
z art. 509 k.c., chociaż posiadacz weksla w wyniku zamieszczenia na wekslu
klauzuli „bez protestu” lub równoznacznej został zwolniony od sporządzenia
protestu. Nabycie wierzytelności wekslowej przez indosatariusza na podstawie
wspomnianego indosu uzasadnia możliwość powoływania się przez wystawcę
weksla wobec posiadacza weksla na zarzuty wynikające ze stosunku
podstawowego, łączącego wystawcę z remitentem.
Powódka jest posiadaczem weksla wypełnionego przez remitenta nabytego
w drodze indosu po terminie płatności. Prawidłowo zatem pozwany powoływał się
na poterminowy charakter indosu i związane z nim skutki określone w art. 20
zdanie drugie ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37,
poz. 282 ze zm. - dalej: „Pr. weksl.”). Oznacza to, że pozwany mógł przedstawić
wobec powódki wszelkie zarzuty przysługujące mu wobec posiadacza, który
dokonał indosu poterminowego, w chwili powzięcia wiadomości o tym indosie.
Pozwany powołał dowody w celu wykazania podniesionych zarzutów, lecz zostały
one przez Sąd pierwszej instancji pominięte z jednoczesnym wskazaniem,
że pozwany nie podołał ciężarowi dowodzenia (art. 6 k.c.). Postanowienie
dowodowe zostało przez niego oprotestowane sprzeciwem w trybie art. 162 k.p.c.
Ograniczenie postępowania dowodowego do przeprowadzenia dowodu z weksla
oraz wezwania do jego wykupu i oddalenie wszystkich wniosków dowodowych
pozwanego zgłoszonych w zarzutach od nakazu zapłaty uprawnia do stwierdzenia
zaistnienia pozoru rozpoznania istoty sprawy. Przeprowadzenie w zasadzie całości
postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji pozbawiłoby natomiast
stronę, dla której orzeczenie nie byłoby korzystne, instancji odwoławczej.
Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
4
W zażaleniu powódka wniosła o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie
oddalenie apelacji pozwanego. Zarzuciła naruszenie art. 10 i 17 Pr. weksl. przez
przyjęcie, że podniesienie przez pozwanego zarzutu wskazującego na stosunki
handlowe łączące wystawcę weksla z remitentem, jednakże bez wskazania jaka
transakcja została zabezpieczona wekslem, przenosi spór na płaszczyznę stosunku
podstawowego, art. 227 i 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. przez przyjęcie,
że wniosek o zobowiązanie remitenta do przedłożenia dokumentacji dotyczącej
wierzytelności wekslowej spełnia kryteria prawidłowego wniosku dowodowego, i art.
299 k.p.c. przez zakwestionowanie stanowiska Sądu pierwszej instancji, że dowód
z przesłuchania pozwanego jest dowodem subsydiarnym i jego przeprowadzenie -
w realiach sprawy - nie było dopuszczalne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ze względu na treść zarzutów podniesionych przez skarżącą trzeba
przypomnieć, że, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, kontrola dokonywana
przez Sąd Najwyższy na skutek zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. ma
charakter formalny, skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu
pierwszej instancji, bez wkraczania w kompetencje sądu in merito. Oznacza to,
że w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania
na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość
stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej instancji, a jeżeli
przyczyną orzeczenia kasatoryjnego były przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c.
- bada, czy sąd drugiej instancji prawidłowo pojmował wskazane w tym przepisie
przyczyny uzasadniające uchylenie orzeczenia sądu pierwszej instancji i czy jego
merytoryczne stanowisko uzasadniało taką ocenę postępowania sądu pierwszej
instancji. Innymi słowy, bada czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał
istoty sprawy albo czy rzeczywiście wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości. Dokonywana kontrola ma przy tym charakter
czysto procesowy, Sąd Najwyższy nie może wkraczać w merytoryczne
kompetencje sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację (zob. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12, nie publ., z dnia
5
25 października 2012 r., I CZ 139/12, nie publ., z dnia 25 października 2012 r.,
I CZ 143/12, nie publ., z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, nie publ., z dnia
9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, nie publ., z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12,
nie publ., z dnia 15 lutego 2013 r., I CZ 5/13, nie publ., z dnia 10 kwietnia 2013 r.,
IV CZ 21/13, nie publ., z dnia 23 maja 2013 r., IV CZ 50/13, nie publ., z dnia
21 listopada 2013 r., III CZ 51/13, nie publ., z dnia 6 marca 2014 r., V CZ 13/14,
nie publ. i z dnia 6 czerwca 2014 r., IV CZ 27/14, nie publ.).
W niniejszej sprawie u podstaw wyroku kasatoryjnego legło stanowisko Sądu
Apelacyjnego, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, ponieważ
dokonał oceny prawnej dochodzonego roszczenia bez oparcia jej o właściwie
ustaloną podstawę faktyczną, nie zbadał zarzutów pozwanego i pominął powołane
przez niego dowody, w związku z czym zachodzi potrzeba poczynienia po
raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych, a skorzystanie z możliwości
uzupełnienia postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji godziłoby
w zasadę dwuinstancyjności postępowania zagwarantowaną w art. 176 ust. 1
Konstytucji.
Skarżąca nie przytoczyła argumentów pozwalających na zakwestionowanie
tego stanowiska, nie sformułowała nawet zarzutu naruszenia art. 386 § 4 k.p.c.
Zakwestionowała natomiast merytoryczną ocenę dochodzonego roszczenia, która
nie może podlegać kontroli w postępowaniu zażaleniowym.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw.
kc
POSTANOWIENIE
Dnia 3 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Monika Koba
w sprawie z powództwa Fundacji […]
przeciwko W. B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 lutego 2016 r.,
zażalenia strony powodowej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 października 2015 r., sygn. akt V ACa …/15,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Nakazem zapłaty z dnia 9 marca 2006 r. Sąd Okręgowy w G. orzekł, że
pozwany W. B. ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłacić
powódce, Fundacji […], kwotę 787 911 zł z odsetkami według stopy w stosunku
rocznym: 13,5% od dnia 20 maja 2005 r. do dnia 14 października 2005 r. i 11,5%
od dnia 15 października 2005 r. oraz kwotę 7 200 zł z tytułu kosztów postępowania
albo wnieść w tym terminie zarzuty.
Po wniesieniu zarzutów Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 18 listopada 2014 r.
utrzymał nakaz zapłaty w mocy.
Na skutek apelacji pozwanego, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13
października 2015 r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny przypomniał, że wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty
zostało poprzedzone wydaniem przez Sąd Okręgowy postanowienia o odrzuceniu
skargi pozwanego o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
nakazem zapłaty z dnia 9 marca 2006 r. Postanowienie to zostało przez
Sąd Apelacyjny zmienione po uprzednim ustaleniu, że doręczenie pozwanemu
nakazu zapłaty nastąpiło z naruszeniem art. 139 § 1 k.p.c., wobec czego nie może
być uznane za skuteczne. Pozwany uczynił zadość wymaganiom art. 493 § 1 k.p.c.
i zarzucił, że powódka nabyła przedstawiony weksel w drodze indosu
poterminowego, że indosantowi nie przysługiwała w chwili wypełnienia weksla
wierzytelność w wysokości wskazanej w wekslu, że weksel został wypełniony
niezgodnie z deklaracją, że w chwili wypełnienia weksla wierzytelności indosanta
wobec pozwanego były przedawnione, wobec czego wygasło uprawnienie
do wypełnienia weksla in blanco oraz że powódka nabyła weksel w złej wierze,
ewentualnie przy jego nabyciu dopuściła się rażącego niedbalstwa.
Sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę podjętego rozstrzygnięcia
ustalenia faktyczne poczynione jedynie na podstawie treści weksla i wezwania do
jego wykupu, a wnioski dowodowe pozwanego oddalił. Ograniczenie postępowania
3
dowodowego do dwóch dokumentów przedłożonych przez powódkę i postawienie
pozwanemu zarzutu niewykazania swych twierdzeń uprawnia do stwierdzenia,
że Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sporu.
Indos na wekslu własnym dokonany po upływie terminu ustanowionego dla
dokonania protestu z powodu niezapłacenia sumy wekslowej, ma skutki przelewu
z art. 509 k.c., chociaż posiadacz weksla w wyniku zamieszczenia na wekslu
klauzuli „bez protestu” lub równoznacznej został zwolniony od sporządzenia
protestu. Nabycie wierzytelności wekslowej przez indosatariusza na podstawie
wspomnianego indosu uzasadnia możliwość powoływania się przez wystawcę
weksla wobec posiadacza weksla na zarzuty wynikające ze stosunku
podstawowego, łączącego wystawcę z remitentem.
Powódka jest posiadaczem weksla wypełnionego przez remitenta nabytego
w drodze indosu po terminie płatności. Prawidłowo zatem pozwany powoływał się
na poterminowy charakter indosu i związane z nim skutki określone w art. 20
zdanie drugie ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37,
poz. 282 ze zm. - dalej: „Pr. weksl.”). Oznacza to, że pozwany mógł przedstawić
wobec powódki wszelkie zarzuty przysługujące mu wobec posiadacza, który
dokonał indosu poterminowego, w chwili powzięcia wiadomości o tym indosie.
Pozwany powołał dowody w celu wykazania podniesionych zarzutów, lecz zostały
one przez Sąd pierwszej instancji pominięte z jednoczesnym wskazaniem,
że pozwany nie podołał ciężarowi dowodzenia (art. 6 k.c.). Postanowienie
dowodowe zostało przez niego oprotestowane sprzeciwem w trybie art. 162 k.p.c.
Ograniczenie postępowania dowodowego do przeprowadzenia dowodu z weksla
oraz wezwania do jego wykupu i oddalenie wszystkich wniosków dowodowych
pozwanego zgłoszonych w zarzutach od nakazu zapłaty uprawnia do stwierdzenia
zaistnienia pozoru rozpoznania istoty sprawy. Przeprowadzenie w zasadzie całości
postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji pozbawiłoby natomiast
stronę, dla której orzeczenie nie byłoby korzystne, instancji odwoławczej.
Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
4
W zażaleniu powódka wniosła o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie
oddalenie apelacji pozwanego. Zarzuciła naruszenie art. 10 i 17 Pr. weksl. przez
przyjęcie, że podniesienie przez pozwanego zarzutu wskazującego na stosunki
handlowe łączące wystawcę weksla z remitentem, jednakże bez wskazania jaka
transakcja została zabezpieczona wekslem, przenosi spór na płaszczyznę stosunku
podstawowego, art. 227 i 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. przez przyjęcie,
że wniosek o zobowiązanie remitenta do przedłożenia dokumentacji dotyczącej
wierzytelności wekslowej spełnia kryteria prawidłowego wniosku dowodowego, i art.
299 k.p.c. przez zakwestionowanie stanowiska Sądu pierwszej instancji, że dowód
z przesłuchania pozwanego jest dowodem subsydiarnym i jego przeprowadzenie -
w realiach sprawy - nie było dopuszczalne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ze względu na treść zarzutów podniesionych przez skarżącą trzeba
przypomnieć, że, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, kontrola dokonywana
przez Sąd Najwyższy na skutek zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. ma
charakter formalny, skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu
pierwszej instancji, bez wkraczania w kompetencje sądu in merito. Oznacza to,
że w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania
na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość
stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej instancji, a jeżeli
przyczyną orzeczenia kasatoryjnego były przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c.
- bada, czy sąd drugiej instancji prawidłowo pojmował wskazane w tym przepisie
przyczyny uzasadniające uchylenie orzeczenia sądu pierwszej instancji i czy jego
merytoryczne stanowisko uzasadniało taką ocenę postępowania sądu pierwszej
instancji. Innymi słowy, bada czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał
istoty sprawy albo czy rzeczywiście wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości. Dokonywana kontrola ma przy tym charakter
czysto procesowy, Sąd Najwyższy nie może wkraczać w merytoryczne
kompetencje sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację (zob. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12, nie publ., z dnia
5
25 października 2012 r., I CZ 139/12, nie publ., z dnia 25 października 2012 r.,
I CZ 143/12, nie publ., z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, nie publ., z dnia
9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, nie publ., z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12,
nie publ., z dnia 15 lutego 2013 r., I CZ 5/13, nie publ., z dnia 10 kwietnia 2013 r.,
IV CZ 21/13, nie publ., z dnia 23 maja 2013 r., IV CZ 50/13, nie publ., z dnia
21 listopada 2013 r., III CZ 51/13, nie publ., z dnia 6 marca 2014 r., V CZ 13/14,
nie publ. i z dnia 6 czerwca 2014 r., IV CZ 27/14, nie publ.).
W niniejszej sprawie u podstaw wyroku kasatoryjnego legło stanowisko Sądu
Apelacyjnego, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, ponieważ
dokonał oceny prawnej dochodzonego roszczenia bez oparcia jej o właściwie
ustaloną podstawę faktyczną, nie zbadał zarzutów pozwanego i pominął powołane
przez niego dowody, w związku z czym zachodzi potrzeba poczynienia po
raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych, a skorzystanie z możliwości
uzupełnienia postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji godziłoby
w zasadę dwuinstancyjności postępowania zagwarantowaną w art. 176 ust. 1
Konstytucji.
Skarżąca nie przytoczyła argumentów pozwalających na zakwestionowanie
tego stanowiska, nie sformułowała nawet zarzutu naruszenia art. 386 § 4 k.p.c.
Zakwestionowała natomiast merytoryczną ocenę dochodzonego roszczenia, która
nie może podlegać kontroli w postępowaniu zażaleniowym.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw.
kc