Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 491/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Barbara Skoczkowska
Protokolant Łukasz Biernacki
w sprawie A. S.
skazanego wyrokiem łącznym,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej,
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
w dniu 12 lutego 2016 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego,
od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 24 września 2014 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. w
zw. z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. i w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.
umarza postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego;
II. kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem łącznym z dnia 24 września 2014 r., Sąd Rejonowy, po
rozpoznaniu sprawy A. S., skazanego prawomocnymi wyrokami:
2
1. Sądu Rejonowego z dnia 23 października 2013 r., za przestępstwo z art.
207 § 1 k.k., popełnione w okresie od lutego 2012 r. do 20 września 2012 r. na karę
roku pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 20 grudnia 2013 r., , za przestępstwo z art. 158
§ 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. popełnione w dniu 10 maja
2013 r. na karę roku pozbawienia wolności;
na podstawie art. 569 § 1 k.p.k., art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. połączył kary
pozbawienia wolności wymierzone A.S. ww. wyrokami i w ich miejsce orzekł karę
łączną roku i 9 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok ten także nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się bez
postępowania odwoławczego w dniu 2 grudnia 2014 r.
Jednocześnie wyrokiem łącznym z dnia 31 października 2014 r. Sąd
Rejonowy, po rozpoznaniu sprawy A. S., skazanego prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 23 października 2013 r. za przestępstwo z art.
207 § 1 k.k., popełnione w okresie od lutego 2012 r. do 20 września 2012 r. na karę
roku pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 20 grudnia 2013 r. za przestępstwo z art. 158 §
1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. popełnione w dniu 10 maja
2013 r. na karę roku pozbawienia wolności;
połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wskazanymi wyżej wyrokami i orzekł
karę łączną roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok ten również nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się
bez postępowania odwoławczego w dniu 8 listopada 2014 r.
Kasacja od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w I. z dnia 24 września 2014
r., wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżając powyższy wyrok w całości, na
korzyść skazanego A. S., zarzucił rażące naruszenie przepisu prawa karnego
procesowego, to jest art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., stanowiące bezwzględną przyczynę
odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k., polegające na wydaniu w dniu 24
września 2014 roku wyroku łącznego, który uprawomocnił się bez postępowania
odwoławczego w dniu 2 grudnia 2014 roku, a obejmującego skazania A. S.
wyrokami Sądu Rejonowego o sygn. akt II K 88/13 i II K 1045/13, podczas gdy
3
skazania te objęte zostały wyrokiem łącznym tego Sądu z dnia 31 października
2014 roku, który uprawomocnił się wcześniej, bo w dniu 8 listopada 2014 roku.
W konkluzji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
łącznego i umorzenie postępowania na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. w zw. z art. 17
§ 1 pkt 7 k.p.k.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna w rozumieniu art.
535 § 5 k.p.k. i podlega uwzględnieniu. W realiach niniejszej sprawy doszło bowiem
do rażącego naruszenia art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., stanowiącego bezwzględną
przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.
Na wstępie wskazać należy, że sprawa o sygn. akt II K 318/14 zawisła w
Sądzie Rejonowym w dniu 6 maja 2014 r. Wyrok łączny został wydany w dniu 24
września 2014 r., lecz uprawomocnił się dopiero 2 grudnia 2014 r. Nie było to
wywołane postępowaniem odwoławczym, lecz opóźnionym wykonaniem wydanego
na rozprawie w dniu 24 września 2014 r. zarządzenia o doręczeniu skazanemu
odpisu wyroku wraz z pouczeniem o trybie zaskarżenia. Zarządzenie to zostało
wykonane w dniu 21 listopada 2014 r., natomiast skazany pokwitował odbiór
korespondencji w dniu 24 listopada 2014 r.
Sprawa o sygnaturze akt II K 784/14 została natomiast zarejestrowana w
Sądzie Rejonowym w dniu 2 października 2014 r., po przekazaniu jej przez Sąd
Okręgowy, w którym zawisła od dnia 23 lipca 2014 r. Wyrok łączny został wydany
dnia 31 października 2014 r. i uprawomocnił się bez postępowania odwoławczego
w dniu 8 listopada 2014 r.
Z powyższego wynika, że wyrok wydany przez Sąd Rejonowy w dniu 31
października 2014 r., uprawomocnił się bez kontroli instancyjnej w dniu 8 listopada
2014 r., zaś w tej dacie wyrok Sądu Rejonowego z dnia 24 września 2014 r., który
obejmował te same wyroki jednostkowe był nieprawomocny i przymiot ten uzyskał
dopiero w dniu 2 grudnia 2014 r. To zaś sprawiło, że od dnia 8 listopada 2014 r.
rozpoczęła więc funkcjonować negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi
rzeczy osądzonej (res iudicata), która zniosła wcześniej zaistniałą względną
przesłankę odwoławczą lis pendens, wynikającą z wcześniejszej zawisłości sprawy
o sygn. akt II K 348/14. Za postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 25 września
4
2015 r. (III KK 111/15, LEX nr 1918820) przypomnieć bowiem należy, że
negatywna przesłanka lis pendens stanowiąca względny powód odwoławczy,
formułuje zakaz równoległego prowadzenia postępowań karnych dotyczących tego
samego przedmiotu procesu, w stosunku do tej samej osoby, podyktowany
względami ekonomiki procesowej. Jednak zakaz ten ustaje z chwilą, gdy w jednym
z tych postępowań zapadnie prawomocny wyrok kończący postępowanie w
sprawie. Wówczas zaczyna funkcjonować negatywna przesłanka procesowa w
postaci powagi rzeczy osądzonej (res iudicata), która rodzi zakaz ne bis in idem,
czyli zakaz zarówno ponownego wszczynania, jak i kontynuowania postępowania o
ten sam czyn tej samej osoby, co do którego zapadło prawomocne orzeczenie.
Przesłankę res iudicata, zaliczaną do tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych
(art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.) tworzą zawsze prawomocne orzeczenia merytoryczne, a
także formalne, o ile oparte są na ujemnej przesłance bezwzględnej. Ma to na celu
zapewnienie stabilności prawa i orzeczeń organów procesowych w postępowaniu
karnym, a także służy realizacji wspomnianej zasady ne bis in idem, stanowiącej
gwarancję, że nikt nie będzie pociągany więcej niż raz do odpowiedzialności karnej
za ten samy czyn zabroniony pod groźbą kary (zob. także postanowienie SN z dnia
6 listopada 2014 r., sygn. akt III KK 169/14, Lex nr 1565774; wyrok SN z dnia 12
lutego 2014 r., sygn. akt V KK 407/13, Lex nr 1439399).
Powyższe uwagi wraz z unormowanym w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.
bezwzględnym nakazem umorzenia postępowania karnego, gdy wcześniejsze
postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało
prawomocnie zakończone, mają pełne odniesienie do postępowań w przedmiocie
wydania wyroku łącznego (zob. np. wyrok SN z dnia 17 września 2015 r., III KK
308/15, LEX nr 1813450).
Reasumując stwierdzić należy, że w sprawie Sądu Rejonowego o sygn. II K
318/14 doszło do rażącego uchybienia w postaci powagi rzeczy osądzonej, a tym
samym w sprawie wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza przewidziana w
art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. To zaś czyniło koniecznym uchylenie przez Sąd Najwyższy
zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania (art. 537 § 2 k.p.k. w zw. z art.
439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.).
O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 632 pkt 2 k.p.k.
5
kc