Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 32/15
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania H. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
w związku ze skargą ubezpieczonej o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 września 2009 r.,
sygn. III AUz …/09,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 lutego 2016 r.,
zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Apelacyjnego wicach
z dnia 30 marca 2015 r., sygn. akt III AUz …/15,
uchyla zaskarżone postanowienie i zasądza od organu
rentowego na rzecz radcy prawnego A. D. kwotę 120 zł
powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem
zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
ubezpieczonej w postępowaniu zażaleniowym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 30 marca 2015 r. odrzucił wniesioną
przez H. M. skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 września 2009 r.
2
W uzasadnieniu wskazano, że postanowieniem z dnia 14 września 2009 r.
Sąd Apelacyjny w sprawie akt III AUz …/09, oddalił zażalenie ubezpieczonej H. M.
na postanowienie Sądu Okręgowego w C. z dnia 12 czerwca 2009 r., na mocy
którego odrzucono odwołanie ubezpieczonej od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 20 marca 2009 r., odmawiającej po raz kolejny przyznania
ubezpieczonej prawa do renty rodzinnej po zmarłym S. M.
W dniu 13 sierpnia 2014 r. H. M. złożyła w Sądzie Okręgowym w C. skargę o
wznowienie „postępowań zakończonych powyższymi prawomocnymi
postanowieniami Sądu Apelacyjnego oraz Sądu Okręgowego”, domagając się
ponownego rozpoznania jej sprawy.
Skarżąca wskazała, że podstawę wznowienia postępowania wywodzi z
art. 4011
k.p.c., w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja
2014 r., sygn. akt SK 61/13 (opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 26 maja
2014 r.).
Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2015 r. Sąd uznał się niewłaściwym i
sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu do rozpoznania. Skarga ubezpieczonej o
wznowienie została przekazana do Sądu Apelacyjnego w dniu 12 lutego 2015 r.
Sąd Apelacyjny uznał, że trzymiesięczny termin do wniesienia skargi o
wznowienie, wynikający z art. 407 § 2 k.p.c., upłynął skarżącej bezskutecznie w
dniu 26 sierpnia 2014 r. Stwierdził, że skarga złożona przez H. M. w dniu 13
sierpnia 2014 r. została wniesiona do niewłaściwego rzeczowo Sądu, tj. do Sądu
Okręgowego. Według zaś art. 405 k.p.c., do wznowienia postępowania z przyczyn
nieważności oraz na podstawie przewidzianej w art. 4011
k.p.c., właściwy jest sąd,
który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych
instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej. Do wznowienia postępowania na innej
podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy.
Skoro więc ubezpieczona zaskarżyła w oparciu o podstawę z art. 4011
k.p.c.
postanowienia zarówno Sądu Apelacyjnego, jak i Sądu Okręgowego, to wyłącznie
właściwym do rozpoznania niniejszej skargi o wznowienie był Sąd Apelacyjny.
Konsekwencją wniesienia przez ubezpieczoną skargi o wznowienie
postępowania do niewłaściwego sądu i przekazania go następnie właściwemu
sądowi jest to, że dla oceny zachowania terminu do wniesienia tego
3
nadzwyczajnego środka zaskarżenia miarodajna jest data nadania go przez sąd
niewłaściwy do sądu właściwego, a nie data nadania pod adres sądu
niewłaściwego. Dlatego też datą skutecznego wniesienia niniejszej skargi o
wznowienie postępowania jest data przesłania skargi przez Sąd Okręgowy do Sądu
Apelacyjnego, co nastąpiło w dniu 12 lutego 2015 r., a więc znacznie po upływie
3-miesięcznego terminu od wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Sąd wskazał dalej, że przepis prawa uznany przez Trybunał Konstytucyjny
za niezgodny z Konstytucją (art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) niewątpliwie nie
stanowił podstawy prawnej rozstrzygnięcia zawartego w postanowieniu Sądu
Apelacyjnego z dnia 14 września 2009 r. (był nim bowiem art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.),
a zatem nie może stanowić podstawy wznowienia tegoż postępowania.
Pełnomocnik ubezpieczonej H. M. zaskarżył to postanowienie w całości i
zarzucił mu naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na
wynik sprawy, tj.: art. 405 k.p.c. w związku. z art. 410 § 1 zdanie 1 k.p.c., przez
ustalenie, że skarga o wznowienie postępowania została wniesiona po upływie
przepisanego terminu w dniu 12 lutego 2015 r., podczas gdy skarżąca skutecznie
złożyła skargę o wznowienie postępowania już w dniu 13 sierpnia 2014 r.; art. 410
§ 1 k.p.c., przez ustalenie, że wskazana przez skarżącą podstawa skargi o
wznowienie postępowania nie wystąpiła, podczas gdy skarżąca niereprezentowana
przez profesjonalnego pełnomocnika nie potrafiła precyzyjnie wskazać, o które
orzeczenie jej chodziło, łącząc ostatecznie wskazane postanowienia z pierwotnie
rozpoznawaną sprawą dotyczącą odwołania od decyzji odmawiającej przyznania jej
renty rodzinnej.
Pełnomocnik wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie
od organu rentowego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
ubezpieczonej w postępowaniu zażaleniowym.
W uzasadnieniu podkreślono, że skargę o wznowienie złożyła schorowana
kobieta w podeszłym wieku, która z przepisami prawa materialnego i procedury
właściwie nigdy nie miała do czynienia. Ze względu na swoją nieporadność
związaną i z wiekiem i z brakiem większego wykształcenia, nie potrafiła rozróżnić
postępowań prowadzonych w przedmiocie wypłaty renty rodzinnej, wskutek czego
4
jako przedmiot wznowienia wskazała postanowienia, które jako ostatnie zostały
wydane w przedmiocie renty rodzinnej. W rzeczywistości chodziło jej o orzeczenie
odmawiające jej przyznania renty rodzinnej kończące postępowanie prowadzone
po raz pierwszy. Ponadto należy mieć na uwadze, że skarżąca złożyła skargę o
wznowienie postępowania w przepisanym terminie, bo w dniu 13 sierpnia 2014 r.,
który upłynął w dniu 26 sierpnia 2014 r. Zatem ta data, a nie data nadania zażalenia
przez Sąd niewłaściwy, jest datą złożenia skargi o wznowienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego poświęcone skardze o
wznowienie postępowania określają wprawdzie właściwy do rozpoznania tego
środka zaskarżenia sąd w zależności od podstawy wznowienia (art. 405 k.p.c.), ale
nie regulują kwestii związanych ze sposobem (trybem) jej wniesienia. W związku z
tym należy kierować się art. 406 k.p.c., zgodnie z którym do postępowania ze
skargi o wznowienie stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed
sądem pierwszej instancji, jeżeli przepisy poniższe nie stanowią inaczej.
Jak już wyjaśnił Sąd Najwyższy, chodzi tu o odpowiednie stosowanie takich
przepisów jak o rozprawie, o postępowaniu dowodowym, o wydaniu, uzasadnieniu i
doręczeniu orzeczeń, o czynnościach procesowych (postanowienie z dnia 20
czerwca 1972 r., II CZ 110/72; LEX nr 7097; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16
maja 2007 r., III CSK 56/07, LEX nr 334985). Wniesienie apelacji inicjuje
postępowanie apelacyjne i dlatego art. 369 § 1 k.p.c. nie ma odpowiedniego
zastosowania do skargi o wznowienie postępowania. Z tych względów terminem
wniesienia skargi o wznowienie postępowanie jest termin wniesienia jej do sądu,
bez względu na jego właściwość. Błędne jest zatem stanowisko Sądu, że skarga o
wznowienie postępowania wniesiona została po terminie przewidzianym w 407 § 2
k.p.c.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że treść pism
kierowanych do sądu również podlega wykładni, mającej na celu ustalenie
rzeczywistej woli i celu, jaki chciała osiągnąć osoba wnosząca pismo. Czynności
procesowe stron stanowią rodzaj czynności prawnych. W wypadku czynności
5
podejmowanych w formie pisemnej, obowiązek poddania ich treści ocenie pod
kątem ustalenia ich rzeczywistego znaczenia wynika z art. 130 § 1 zdanie drugie
k.p.c., zgodnie z którym mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste
niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania mu biegu i rozpoznania go w
trybie właściwym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przepis ten uznawany jest
za zalecenie rozpoznania pisma zgodnie z jego treścią wyrażającą intencje autora,
gdy wątpliwości można wyjaśnić w drodze wykładni pisma lub przez wezwanie
strony do ich wyjaśnienia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15
stycznia 2015 r., IV CZ 105/14, LEX nr 1622328 i z dnia 14 listopada 2013 r., IV CZ
81/13, LEX nr 1396466). Wykładnia przebiegać powinna zgodnie z regułami
stosowanymi przy interpretacji oświadczeń woli (art. 65 k.c.).
Wyjaśnienia rzeczywistej intencji autora wymagają zwłaszcza pisma
sporządzone przez stronę działająca osobiście, bez profesjonalnego pełnomocnika.
Szczególnie dotyczy to czynności podejmowanych przez uczestnika postępowania
niemającego doświadczenia ani wiedzy potrzebnej do formalnie poprawnego
formułowania oświadczeń i żądań (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19
kwietnia 1992 r., IV CSK 384/11, LEX nr 1215060; z dnia 7 lutego 2006 r., IV CZ
7/06, LEX nr 1103829; z dnia 23 marca 2006 r., III CZ 19/06, LEX nr 1102797 i z
dnia 23 września 2009 r., I CZ 51/09, LEX nr 1324248). Stosując dyrektywy
interpretacyjne z art. 65 § 1 k.c., przy ustalaniu zamysłu wnoszącego określone
pismo, należy uwzględnić nie tylko dosłowną treść, ale także wszystkie okoliczności
towarzyszące jego złożeniu wskazujące na motyw działania autora i cel podjętej
czynności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2014 r., II CSK
410/13, LEX nr 1491256).
Zastosowanie tych reguł do niniejszej skargi, wskazującej na wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2014 roku, sygn. akt SK 61/13,
stwierdzającego, że „art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1440, 1717 i
1734) w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty
rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do
alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest
niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej
6
Polskiej”, pozwala na dostateczne zidentyfikowanie sprawy, której wznowienia
skarżąca się domaga. Nie budzi wątpliwości, że chodzi o tę sprawę, w której zapadł
wyrok odmawiający jej prawa do renty rodzinnej, a nie o późniejszą sprawę
(sprawy), której przedmiotem było odrzucenie odwołania na podstawie art. 199 § 1
pkt 2 k.p.c.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania
zażaleniowego rozstrzygnięto po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust. 1 w
związku z § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.).
kc