Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 35/15
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Frańczak (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z wniosku P. Spółki z o.o. z siedzibą w W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanych: […]
o wydanie zaświadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 lutego 2016 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 lutego 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, pozostawiając Sądowi
Apelacyjnemu orzeczenie o kosztach postępowania
zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. wyrokiem z
dnia 15 września 2014 r. oddalił odwołanie P. Spółki z o.o. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 marca 2013 r. odmawiającej wnioskodawcy
wydania zaświadczenia potwierdzającego, że zainteresowani pracownicy podlegali
polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych.
Powyższy wyrok zaskarżył w całości apelacją wnioskodawca. W apelacji nie
podano wartości przedmiotu zaskarżenia wskazując, że sprawa dotyczy objęcia
2
ubezpieczeniem społecznym, a zatem nie jest sprawą o prawa majątkowe. Swoje
stanowisko co do rodzaju rozpoznawanej sprawy wnioskodawca podtrzymał
wezwany do uzupełnienia braków formalnych apelacji poprzez wskazanie wartości
przedmiotu zaskarżenia.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 17 lutego 2015 r. odrzucił apelację.
Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności podniósł, że zgodnie z art. 368 § 2
k.p.c. w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu
zaskarżenia odpowiednio stosując art. 19-24 k.p.c. oraz art. 25 § 1 k.p.c. W ocenie
Sądu pojęcie praw majątkowych jest niewątpliwie szersze niż pojęcie spraw o
roszczenia majątkowe i dotyczy także spraw o ustalenie lub nieistnienie prawa.
Natomiast brak oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o prawa
majątkowe jest traktowany jako brak formalny apelacji uzasadniający jej
odrzucenie, jeżeli nie zostanie rozstrzygnięty w trybie art. 370 k.p.c. Wskazanie
wartości przedmiotu zaskarżenia nie jest konieczne, gdy przedmiotem sporu jest
określona kwota pieniężna. Sąd Apelacyjny stwierdził, że oznaczenie wartości
przedmiotu sporu (zaskarżenia) jest niezbędne w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych, w tym w sprawach o podleganie ubezpieczeniu społecznemu. Sprawy
te są sprawami majątkowymi w których wynagrodzenie adwokata lub radcy
prawnego stosownie do § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.) uzależnione jest od wartości
przedmiotu sporu. Skoro pełnomocnik wnioskodawcy wezwany do uzupełnienia
braków formalnych apelacji poprzez podanie wartości przedmiotu zaskarżenia nie
wykonał prawidłowo zarządzenia, to apelacja na podstawie art. 370 k.p.c. została
odrzucona.
Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł wnioskodawca P. Spółka z
o.o., zaskarżając postanowienie w całości i domagając się jego uchylenia oraz
zasądzenia na jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania
zażaleniowego. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie przepisów
postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy - art. 370 k.p.c. oraz art. 373
3
k.p.c. przez niewłaściwą ocenę prawną i przyjęcie, że wnioskodawca nie podał
wartości przedmiotu zaskarżenia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesione zostało, że przedmiotem
postępowania jest odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej wydania
zaświadczenia dotyczącego ustawodawstwa właściwego na formularzu A1
stosownie do art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE nr L 166 z 30 kwietnia 2004 r.). A zatem
jest to sprawa należąca do kategorii spraw z zakresu objęcia obowiązkiem
ubezpieczenia społecznego. Skarżący zarzucił ponadto, że odrzucenie apelacji z
powodu nieuzupełnienia jej braków w wyznaczonym terminie może dotyczyć tylko
takich braków, które uniemożliwiają nadanie apelacji dalszego biegu, co nie ma
miejsca w rozpoznawanej sprawie. Na rzecz poprawności przedstawionego przez
siebie stanowiska powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28
stycznia 2005 r., III UZ 29/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 165 oraz z dnia 5 stycznia
2011 r., II PZ 39/10, LEX nr 784927.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności zauważyć należy, że zgodnie z utrwalonym
stanowiskiem judykatury kategoria spraw o „prawa majątkowe” rozumiana jest
szeroko. Do takich spraw o charakterze majątkowym mogą należeć sprawy o
wydanie zaświadczenia o „podleganiu nadal ustawodawstwu danego państwa
członkowskiego”, które w konsekwencji przekładają się na wysokość należnych do
zapłaty z tego tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Prawami majątkowymi
są bowiem prawa wywodzące się bezpośrednio ze stosunków prawnych
obejmujących ekonomiczne interesy stron (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 5 października 2006 r., IV CZ 74/06, LEX nr 607280). Sąd Najwyższy w
postanowieniu z dnia 6 października 2006 r., V CZ 67/06 (LEX nr 327899)
stwierdził, że dla rozróżnienia majątkowego bądź niemajątkowego charakteru
konkretnej sprawy nie jest istotne, czy rozpoznawana jest ona w następstwie
wytoczenia powództwa o świadczenie, czy też powództwa o ustalenie albo
4
ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego. Sprawą majątkową jest sprawa, w
której zgłoszone żądanie zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego
bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron. Z tych względów
usprawiedliwione jest twierdzenie, że prawami majątkowymi są wszelkie prawa
wywodzące się bezpośrednio ze stosunków prawnych obejmujących ekonomiczne
interesy stron. Skoro przedmiotem zaskarżonej decyzji i w konsekwencji odwołania
jest wydanie zaświadczenia na formularzu A1, określającym ustawodawstwo
właściwe, to prawidłowo przyjął Sąd drugiej instancji, że jest to sprawa o prawa
majątkowe i nie stanowiło wykonania zobowiązania Sądu wskazanie przez
skarżącego, „że wartość przedmiotu zaskarżenia w przedmiotowej sprawie stanowi
objęcie ubezpieczeniem społecznym”.
Odrębną kwestią pozostaje jednak możliwość odrzucenia apelacji wobec
niewykonania przez skarżącego zobowiązania Sądu drugiej instancji w przedmiocie
uzupełnienia braków formalnych apelacji. Wielokrotnie Sąd Najwyższy wskazywał,
że odrzucenie apelacji z powodu nieuzupełnienia braków formalnych w
wyznaczonym terminie dotyczy tylko takich braków, które uniemożliwiają nadanie
apelacji prawidłowego biegu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 21
lipca 2004 r., II PZ 38/04, LEX nr 1125273; z dnia 28 stycznia 2005 r., III UZ 29/04,
OSNP 2005 nr 11, poz. 165; z dnia 11 grudnia 2009 r., II UZ 43/09, LEX nr 583823;
z dnia 17 maja 2013 r., II UZ 30/13, niepublikowane). Co prawda w uchwale z dnia
7 lipca 2005 r., II UZP 7/05 (OSNP 2005 nr 24, poz. 396) Sąd Najwyższy
zaprezentował stanowisko, że nieuzupełnienie przez stronę w wyznaczonym
terminie braku apelacji polegającego na nieoznaczeniu wartości przedmiotu
zaskarżenia w sprawie o prawo majątkowe (art. 368 § 2 k.p.c.) może stanowić
podstawę jej odrzucenia (art. 370 k.p.c.), także w sprawie z zakresu ubezpieczeń
społecznych, ale miał na względzie przede wszystkim sprawy, w których żądanie
dotyczyło określonej kwoty pieniężnej (np. jednorazowe odszkodowanie z tytułu
wypadku przy pracy). Wskazanie wartości przedmiotu sporu i przedmiotu
zaskarżenia ma bowiem na celu ustabilizowanie przedmiotu sporu i zakresu
zaskarżenia dla eliminacji możliwości dowolnego ich określania w poszczególnych
stadiach procesu dla potrzeb dopuszczalności zaskarżenia (skargi kasacyjnej) oraz
ponoszenia kosztów procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14
5
stycznia 2015 r., I CZ 100/14, LEX nr 1640230). Taka sytuacja nie ma miejsca w
rozpoznawanej sprawie.
Po pierwsze, w ocenie Sądu Najwyższego w obecnym składzie, sprawa o
wydanie zaświadczenia określającego ustawodawstwo właściwe jest sprawą o
podleganie ubezpieczeniu społecznemu. Wystarczy w tej kwestii odwołać się do
poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 r., II UK
116/13 (OSNP 2014 nr 5, poz. 73), że użyte w art. 12 ust. 1 rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/04 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w
sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE Polskie
wydanie specjalne Rozdział 05, Tom 05, s. 72 ze zm.) oraz art. 14 ust. 1
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 987/09 z dnia 16
września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/04 w
sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L Nr 284,
s. 1 ze zm.) sformułowanie „podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego”
oznacza podleganie przepisom tworzącym w danym państwie członkowskim
system zabezpieczenia społecznego przez spełnianie kryteriów przewidzianych w
tych przepisach do objęcia systemem zabezpieczenia społecznego. W
konsekwencji dla uznania, że konkretna osoba podlega ustawodawstwu państwa
członkowskiego w przedstawionym wyżej rozumieniu, konieczne jest podleganie
przez tę osobę ubezpieczeniu społecznemu na podstawie przepisów ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (np. z tytułu pracy
świadczonej na podstawie stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej, czy też z
tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej). Podleganie
ubezpieczeniu społecznemu następuje z mocy prawa i jest konsekwencją istnienia
tytułu do ubezpieczenia społecznego (por. Krzysztof Ślebzak, Komentarz do
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004, LEX 2012).
Taki sam pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 października 2013 r.,
II UK 170/13 (OSNP 2014 nr 12, poz. 171) wskazując, że podleganie
ustawodawstwu oznacza objęcie danej osoby systemem zabezpieczenia
społecznego według zasad obowiązujących w danym państwie członkowskim.
Po drugie, sprawy o podleganie ubezpieczeniu społecznemu, mimo ich
majątkowego charakteru mogą być przedmiotem skargi kasacyjnej niezależnie od
6
wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.). Godzi się również zauważyć,
że skarżący „z daleko idącej ostrożności procesowej” podał, że wartość przedmiotu
zaskarżenia w sprawach o objęcie ubezpieczeniem społecznym wynosi „zero”
złotych.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.
kc