Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 412/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Świecki (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
SSN Włodzimierz Wróbel
Protokolant Danuta Bratkrajc
w sprawie S. A.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 9 lutego 2016 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w B.
z dnia 7 listopada 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok łączny Sądu Rejonowego w B. w
zakresie rozstrzygnięć zawartych w jego punktach II i IV oraz w
tej części przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy postępowaniem o wydanie wyroku łącznego objął
następujące wyroki dotyczące skazanego S. A.:
1. Sądu Rejonowego z dnia 04.09.2003 r., sygn. akt II K 1087/02, skazujący za
przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. i in., popełnione w dniu 28 maja 2002 r., na karę
8 miesięcy ograniczenia wolności poprzez nieodpłatną, kontrolowaną pracę na
cele społeczne w wymiarze 20 godzin miesięcznie, którym oddano skazanego
pod dozór kuratora, zwolniono od ponoszenia kosztów sądowych;
2. Sądu Rejonowego z dnia 08.06.2004 r., sygn. akt II K 492/03, skazujący za
przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. i in., popełnione w dniu 8
czerwca 2003 r., na karę 2 lat pozbawienia wolności, za przestępstwo z art. 189
§ 1 k.k., popełnione w dniu 8 czerwca 2003 r., na karę 4 miesięcy pozbawienia
wolności, na karę łączną za w/w czyny 2 lat pozbawienia wolności, warunkowo
zawieszono wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 5 lat, którym
oddano skazanego pod dozór kuratora, zaliczono mu okres rzeczywistego
pozbawienia wolności w sprawie od dnia 12.03.2004 r. do dnia 08.06.2004 r.,
zwolniono od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, przy czym,
postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 25.01.2006 r. sygn. akt X Ko
2085/05, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności i zaliczono na jej
poczet okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia
08.06.2003 r. do dnia 09.06.2003 r. i od dnia 12.03.2004 r. do dnia 08.06.2004
r.;
3. Sądu Rejonowego z dnia 04.01.2005 r., sygn. akt II K 822/04, skazujący za
przestępstwo z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., popełnione w dniu 8
października 2003 r., na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, którym
warunkowo zawieszono wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 3 lat,
oddano skazanego pod dozór kuratora, zobowiązano go do naprawienia
szkody, zasądzono koszty obrony z urzędu, zwolniono od ponoszenia kosztów
sądowych, przy czym, postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 18.03.2008 r.
- sygn. akt X Ko 362/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności, na
poczet której zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w
dniu 9.10.2003 r., następnie postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 9 maja
3
2014 r. sygn. akt II Ko 133/14, zamieniono karę 8 miesięcy pozbawienia
wolności na karę 30 dni aresztu przewidzianą w art. 124 § 1 k.w., zaliczając na
jej poczet okres rzeczywistego pozbawienia wolności w dniu 9 października
2003 r., postanowieniem z dnia 30 lipca 2014 r., zaliczono skazanemu na
poczet orzeczonej postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 9 maja 2014 r.
sygn. akt II Ko 133/14 kary 30 dni aresztu okresy: zatrzymania w dniu 9
października 2003 r. oraz okres od dnia 23 czerwca 2010 r. do dnia 22 lipca
2010 r. w ramach odbytej w sprawie II K 800/08 kary łącznej, uznając
orzeczoną karę 30 dni aresztu za wykonaną w całości;
4. Sądu Rejonowego z dnia 09.02.2005 r., sygn. akt II K 814/04, skazujący za
przestępstwo z art. 288 §1 k.k. i art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., przy
zast. art. 12 k.k., popełnione w dniu 12 marca 2004 r., na karę roku
pozbawienia wolności, którym warunkowo zawieszono wykonanie kary
pozbawienia wolności na okres 3 lat, oddano skazanego pod dozór kuratora,
zobowiązano go do naprawienia szkody, zasądzono koszty obrony z urzędu,
zwolniono skazanego od ponoszenia kosztów sądowych, przy czym,
postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 08.02.2008 r. - sygn. akt X Ko
2775/07, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności, na poczet której
zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia
12.03.2004 r. do dnia 13.03.2004 r.;
5. Sądu Rejonowego z dnia 11.04.2005 r., sygn. akt II K 948/04, skazujący za
przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. i art. 288 § 1 k.k. i in., popełnione w dniu 4
lutego 2004 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, którym warunkowo
zawieszono wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 3 lat, zobowiązano
oskarżonego do naprawienia szkody, oddano go pod dozór kuratora,
zasądzono koszty obrony z urzędu, zwolniono skazanego od ponoszenia
kosztów sądowych, przy czym, postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia
18.03.2008 r.- sygn. akt X Ko 363/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia
wolności, na poczet której zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności
w sprawie w dniu 05.02.2004 r.;
6. Sądu Rejonowego z dnia 12.05.2005 r., sygn. akt II K 180/05, skazujący za
przestępstwo z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 8 listopada 2004 r., na karę
4
8 miesięcy pozbawienia wolności, którym warunkowo zawieszono wykonanie
kary pozbawienia wolności na okres 3 lat, zobowiązano skazanego do
naprawienia szkody, oddano go pod dozór kuratora, zasądzono koszty obrony z
urzędu, zwolniono skazanego od ponoszenia kosztów sądowych, przy czym,
postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 18.03.2008 r. - sygn. akt X Ko
361/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności, na poczet której
zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniu
09.11.2004 r.;
7. Sądu Rejonowego z dnia 11.07.2006 r., sygn. akt II K 573/06, skazujący za
przestępstwo z art. 233 § 1 k.k., popełnione w dniu 14.04.2004 r., na karę 1
roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, którym warunkowo zawieszono
wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 5 lat, oddano skazanego pod
dozór kuratora, zwolniono go od ponoszenia kosztów sądowych, przy czym,
postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 30.12.2008 r. - sygn. akt X Ko
2133/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności, na poczet której
zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia
06.04.2006 r. do dnia 07.04.2006 r.;
8. Sądu Rejonowego z dnia 09.10.2007 r., sygn. akt II K 813/07, skazujący za
przestępstwo z art. 280 § 1 k.k., popełnione w dniu 9 września 2005 r., na karę
2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, za przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. i in.,
popełnione w dniu 16.09.2005 r. na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia
wolności, którym orzeczono karę łączną za w/w czyny 3 lat pozbawienia
wolności, zasądzono koszty obrony z urzędu, zwolniono skazanego od
ponoszenia kosztów sądowych;
9. wyrok łączny Sądu Rejonowego z dnia 30.06.2009 r., sygn. akt II K 800/08, w
ramach którego połączono skazanemu w pkt I wyroku jednostkowe kary
ograniczenia wolności i pozbawienia wolności orzeczone wyrokiem Sądu
Rejonowego z dnia 04.09.2003 r. - sygn. akt II K 1087/02 i wyrokiem Sądu
Rejonowego z dnia 08.06.2004 r. - sygn. akt II K 492/03, następnie w pkt II
połączono skazanemu jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone
wyrokami: Sądu Rejonowego z dnia 04.01.2005 r. - sygn. akt II K 822/04, Sądu
Rejonowego z dnia 09.02.2005 r. - sygn. akt II K 814/04, Sądu Rejonowego z
5
dnia 11.04.2005 r. - sygn. akt II K 948/04, Sądu Rejonowego z dnia
12.05.2005 r. - sygn. akt II K 180/05 i Sądu Rejonowego z dnia 11.07.2006 r. -
sygn. akt. II K 573/06, i w miejsce orzeczonych tymi wyrokami kar wymierzono
skazanemu jedną karę łączną 4 lat pozbawienia wolności.
10. Sądu Rejonowego z dnia 4.07.2013 r., sygn. akt II K 993/12, skazujący za
przestępstwo z art. 160 § 3 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. przy zast. art. 11 § 2
k.k., popełnione w dniu 9 września 2012 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia
wolności, którym warunkowo zawieszono wykonanie kary pozbawienia wolności
na okres 2 lat, tytułem próby, orzeczono nawiązkę na rzecz pokrzywdzonej,
zasądzono od skazanego koszty sądowe.
Sąd Rejonowy, wyrokiem łącznym z dnia 7 listopada 2014 r., w sprawie o
sygn. akt II K 335/14, orzekł:
I. stwierdził, że traci moc orzeczenie o karze łącznej zawarte w pkt II
wyroku łącznego Sądu Rejonowego z dnia 30 czerwca 2009 r., o
sygn. akt II K 800/08,
II. na mocy art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k. w zw. z art. 569 § 1 k.p.k. połączył
orzeczone wobec skazanego wyrokami oznaczonymi w punkcie 4, 5,
6 i 7, wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 09.02.2005 r. - sygn. akt II K
814/04, wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 11.04.2005 r. - sygn. akt
II K 948/04, wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 12.05.2005 r. - sygn.
akt II K 180/05 i wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 11.07.2006 r. -
sygn. akt II K 573/06, jednostkowe kary pozbawienia wolności i w
miejsce orzeczonych tymi wyrokami kar wymierzył skazanemu S. A.
karę łączną 3 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności,
III. rozstrzygnięcia z połączonych wyroków nieobjęte wyrokiem łącznym
pozostawił odrębnemu wykonaniu,
IV. na mocy art. 577 k.p.k. zaliczył skazanemu na poczet orzeczonej w
punkcie II kary łącznej okres pozbawienia wolności w sprawie o sygn.
akt II K 948/04, w dniu 5 lutego 2004 r. oraz w okresie od 4 marca
2005 r. do 11 kwietnia 2005 r. oraz w okresie od 8 kwietnia 2014 r. do
30 sierpnia 2014 r. oraz w sprawie o sygn. akt II K 180/05 w dniu
09.11.2004 r. oraz w okresie od 30 września 2014 r. do 7 listopada
6
2014 r. oraz okres kary łącznej 4 lat dotychczas odbytej w ramach
wyroku z dnia 30 czerwca 2009 r. o sygn. akt II K 800/08,
V. na mocy art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w zakresie objęcia
wyrokiem łącznym wyroku Sądu Rejonowego z dnia 4.07.2013 r. -
sygn. akt II K 993/12,
VI. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata H. W. określoną
kwotę tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej skazanemu z urzędu,
VII. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił skazanego od ponoszenia
kosztów sądowych związanych z wydaniem wyroku łącznego,
obciążając nimi Skarb Państwa.
Powyższe orzeczenie nie zostało zaskarżone przez żadną ze stron i
uprawomocniło się w dniu 19 grudnia 2014 r.
Z kasacją od tego wyroku, w zakresie jego rozstrzygnięć zawartych w pkt II
(o połączeniu kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego
o sygn. II K 814/04, II K 948/04, II K 180/05 i II K 573/06) oraz w pkt IV (o zaliczeniu
kar na poczet kary łącznej), wystąpił na korzyść skazanego Prokurator Generalny.
Zarzucił temu orzeczeniu rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie
art. 85 k.k., polegające na objęciu wyrokiem łącznym kary roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 11 lipca 2006
r., sygn. akt II K 573/06, w sytuacji, gdy skazanie wynikające z tego wyroku uległo
zatarciu z mocy prawa. Wywodząc w ten sposób, skarżący wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna i w związku z tym podlega uwzględnieniu
na posiedzeniu, o jakim mowa w art. 535 § 5 k.p.k.
Nie budzi bowiem wątpliwości, że wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 11
lipca 2006 r., w sprawie o sygn. akt II K 573/06, S. A. (podobnie jak jego brat T. A.)
został skazany za popełnienie przestępstwa z art. 233 § 1 k.k., za co wymierzono
mu karę jednego roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat, a także oddano go pod dozór
7
kuratora. Sąd Rejonowy, w postępowaniu w przedmiocie wyroku łącznego
prowadzonym w niniejszej sprawie, błędnie ustalił natomiast, że postanowieniem
tegoż Sądu z dnia 30 grudnia 2008 r. (sygn. akt X Ko 2133/08) zarządzono wobec
S. A. wykonanie powyższej kary pozbawienia wolności. Tymczasem z akt sprawy o
sygn. II K 573/06 wynika bezspornie, że postanowieniem, o którym tu mowa,
zarządzono wykonanie kary, ale wobec jego brata – T. A., nie zaś samego
skazanego S. A. Analiza tych materiałów dowodzi również, że wobec tego
ostatniego nigdy nie zarządzono wykonania omawianej kary pozbawienia wolności.
Zgodnie z dyspozycją art. 76 § 1 k.k. skazanie ulega zatarciu z mocy prawa
z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Wskazać tu należy, że wyrok
Sądu Rejonowego w sprawie o sygn. akt II K 573/06 uprawomocnił się z dniem 19
lipca 2006 r. Orzeczeniem tym, poza karą pozbawienia wolności, nie wymierzono S.
A. innych kar czy środków karnych. Mając na uwadze to wszystko oraz okoliczność,
że nie doszło do zarządzenia względem tego skazanego wykonania omawianej tu
kary pozbawienia wolności, skazanie go przywołanym tu wyrokiem uległo zatarciu z
mocy prawa z dniem 19 stycznia 2012 r., a więc jeszcze przed datą wyrokowania w
przedmiocie wydania wyroku łącznego w sprawie o sygn. II K 335/14.
Powyższe winien więc uwzględnić Sąd Rejonowy w wydanym przez siebie
orzeczeniu w tej sprawie. Łącząc zaś w pkt II części dyspozytywnej wyroku karę
jednego roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną wyrokiem w sprawie o
sygn. akt II K 573/06 z karami orzeczonymi innymi wyrokami oraz wymierzając
skazanemu w efekcie tego nową karę łączną, Sąd ten dopuścił się rażącego
naruszenia przepisu wskazanego w zarzucie kasacji, co trafnie wykazał Prokurator
Generalny. Podkreślić bowiem należy, że skazanie, które uległo zatarciu z mocy
prawa, nie może być w ogóle brane pod uwagę przy rozważaniu kwestii wydania
wyroku łącznego. Stanowisko to jest od dawna konsekwentnie przyjmowane w
orzecznictwie Sądu Najwyższego (ostatnio np. w wyroku SN z dnia 20 marca 2013
r., III KK 50/13, LEX nr 1292220). Słusznie podnosi też Prokurator Generalny, że
omawiane tu uchybienie spowodowało ostatecznie wymierzenie skazanemu kary
łącznej 3 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, natomiast przy prawidłowym
procedowaniu Sądu kara ta oscylowałaby w wymiarze od jednego roku do 2 lat i 2
8
miesięcy pozbawienia wolności. Tym samym doszło do rażącego naruszenia prawa,
które miało przy tym istotny wpływ na treść wydanego wyroku łącznego.
Z tych wszystkich względów wyrok łączny Sądu Rejonowego w zaskarżonej
niniejszą kasacją części ostać się nie może. Dlatego też Sąd Najwyższy uchylił
rozstrzygnięcia zawarte w jego pkt II. i IV. oraz przekazał Sądowi Rejonowemu
sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy miał przy tym
na uwadze fakt, że Sąd Rejonowy podjął – jak sam wskazał – próbę sanowania
omawianego tu uchybienia, wydając, po jego dostrzeżeniu, w stosunku do S. A. z
urzędu, w dniu 13 marca 2015 r., nowy wyrok łączny w sprawie o sygn. akt II K
96/15. Od tego orzeczenia apelację wniósł oskarżyciel publiczny. Po jej
rozpoznaniu, Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 26 czerwca 2015 r., sygn. akt XXIII
Ka 385/15, wobec stwierdzenia tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której
mowa w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k., uchylił zaskarżone orzeczenie i umorzył
postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego. Okoliczności te nie
skutkowały więc bezzasadnością czy niedopuszczalnością wniesienia niniejszej
kasacji, a uchybienie, o jakim w niej mowa, można było wyeliminować w tej sytuacji
przez uchylenie wyroku łącznego Sądu Rejonowego w zaskarżonym omawianą
skargą zakresie.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy weźmie pod uwagę
powyższe wywody i rozważy możliwość połączenia pozostałych wyroków objętych
pkt II zgodnie z wymogami wskazanymi w art. 85 k.k.
Z tych wszystkich względów, orzeczono jak w wyroku.
kc