Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 61/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku M. J.
przy uczestnictwie M. W., A. Z., W. Z. i M. K.
o rozgraniczenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 lutego 2016 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni i uczestniczki M. K.
oraz skargi kasacyjnej uczestnika M. W.
od postanowienia Sądu Okręgowego w N.
z dnia 11 września 2014 r.,
oddala obie skargi kasacyjne i orzeka, że każdy z uczestników
postępowania ponosi koszty postępowania kasacyjnego
związane ze swoim udziałem w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w G. postanowieniem z dnia 3 stycznia 2013 r. rozgraniczył
działkę oznaczoną - według wykazu zmian gruntowych geodety uprawnionego J. S.
z dnia 1 lipca 2011 r. - numerem 125, położoną w R. o powierzchni 0,0460 ha,
stanowiącą własność uczestnika M. W., utworzoną w drugim etapie zmian
gruntowych po modernizacji ewidencji gruntów na mapie w skali 1:2000 z działki nr
1412/1 o powierzchni 0,0500 ha, objętej księgą wieczystą nr […], z działką nr
120/1 - o powierzchni 0,2000 ha, stanowiącą własność wnioskodawczym M. J.,
utworzoną - zgodnie ze wzmiankowanym wykazem - z działek nr 1411/1 o
powierzchni 0,0700 ha i nr 1411/4 o powierzchni 0,1200 ha, objętych księgą
wieczystą nr […], wzdłuż linii ciągłej koloru niebieskiego pomiędzy punktami B-A
oraz linii ciągłej koloru czarnego łączącej punkty A-A1
, wyznaczonych na planie
sytuacyjnym w skali 1:500, stanowiącym załącznik do opinii biegłego J. S. z dnia
22 października 2009 r. Sąd Rejonowy wskazał, że ustalony w ten sposób
przebieg granicy miedzy opisanymi działkami, uwzględniający stanowisko
wnioskodawczyni, jest zgodny ze stanem prawnym.
Sąd Okręgowy w N., rozpoznając apelację uczestnika postępowania M. W.,
ustalił, że działka nr 120/1, po zmianie konfiguracji z działką nr 125 uwidocznionej
na mapie geodety J. S. z dnia 7 maja 2014 r., zaewidencjonowanej w PODGiK w
G. pod numerem […], tworzy działkę nr 120/6 o powierzchni 0,0069 ha -
odpowiadającą części nieruchomości objętej księgą wieczystą nr […], tj. części
działki nr 1411/6, według numeracji w skali 1:2880 - będącą własnością M. K. oraz
działkę nr 120/7 o powierzchni 0,1931 ha - odpowiadającą nieruchomości objętej
księgą wieczystą nr […], stanowiącej działki nr 1411/1 i 1411/4, według numeracji
w skali 1:2880 - stanowiącą własność wnioskodawczyni M. J. W konsekwencji, po
wezwaniu M. K. do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki postępowania,
postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną zmienił postanowienie Sądu
Rejonowego i rozgraniczył według stanu prawnego działki nr 120/7 i 120/6 zgodnie
z - oznaczoną na planie sytuacyjnym w skali 1:500 biegłego J. S. z dnia 14
sierpnia 2014 r. - linią ciągłą koloru czerwonego, łącząca punkty M-N oraz działki
nr 120/6 i 125 wzdłuż - uwidocznionej na tym planie - linii ciągłej koloru
czerwonego, łączącej punkty 1-A1
.
3
Sąd Okręgowy wskazał, że granice działek objętych postępowaniem
rozgraniczeniowym, ujęte na mapie ewidencji gruntów w skali 1:2000, odbiegają
w istotny sposób od stanu granic uwidocznionych na mapie wcześniejszej
wykonanej w skali 1:2880, na podstawie której kształtowała się własność tych
działek; w późniejszej ewidencji gruntów nie uwzględniono, że działki nr 120/1
i 125 rozdzielał wąski pas gruntu - ujęty w planie sytuacyjnym biegłego J. S. z dnia
7 maja 2014 r. oraz z dnia 14 sierpnia 2014 r. jako działka nr 120/6 - stanowiący
od 1979 r. własność M. K.
Postanowienie Sądu Okręgowego zaskarżyli w całości skargami kasacyjnymi
uczestnik M. W. oraz wnioskodawczyni i uczestniczka M. K.
Uczestnik M. W., powołując się na podstawę kasacyjną naruszenia przepisów
postępowania (art. 398 § 1 pkt 2 k.p.c.), zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie
art. 199 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. przez wydanie orzeczenia o
rozgraniczeniu w warunkach niedopuszczalności drogi sądowej, co doprowadziło
do nieważności postępowania z przyczyny wskazanej w art. 379 pkt 1 k.p.c. W
konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz poprzedzającego
go postanowienia Sądu Rejonowego i odrzucenie wniosku o rozgraniczenie.
Wnioskodawczyni i uczestniczka M. K. oparły skargę na obu podstawach
kasacyjnych określonych w art. 398 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W ramach podstawy
naruszenia prawa materialnego zarzuciły naruszenie - przez błędną wykładnię i
niezastosowanie - art. 21 w związku z art. 64 Konstytucji i art. 140 k.c. przez
bezpodstawne pozbawienie wnioskodawczyni własności części działki nr 120/1,
odpowiadającej wydzielonej z niej działce nr 120/6 i przyznanie jej na własność
uczestniczce M. K. Podstawę naruszenia przepisów postępowania wypełniły
natomiast zarzutami naruszenia: art. 176 Konstytucji w związku z art. 379 pkt 5
k.p.c., skutkującym nieważnością postępowania wynikającą z pozbawienia
uczestniczki możliwości ochrony swoich praw oraz art. 233 § 1 w związku z art.
328 § 2 k.p.c., art. 316 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 382 i art. 386 § 1
k.p.c., prowadzącym do pominięcia części materiału zebranego w postępowaniu i
braku wyczerpujących ustaleń. Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne,
skarżące wniosły o uchylenie postanowienia Sądu Okręgowego i przekazanie
sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy dokonać oceny zasadności skargi kasacyjnej
uczestnika M. W., podnoszącej - najdalej idący - zarzut niedopuszczalności drogi
sądowej.
Według skarżącego, postępowanie sądowe w niniejszej sprawie nie zostało
poprzedzone obligatoryjnym etapem postępowania administracyjnego, gdyż
postępowanie przeprowadzone przed Wójtem Gminy G. z udziałem
wnioskodawczyni oraz uczestników M. K. i M. W. nie dotyczyło nie wyodrębnionej
w tym czasie i nie ujawnionej w ewidencji gruntów działki nr 120/6, stanowiącej
dawniej część działki nr 1411/6. W tych okolicznościach - w ocenie skarżącego -
przedmiot sądowego postępowania rozgraniczeniowego nie był tożsamy z
przedmiotem poprzedzającego go postępowania administracyjnego, co powinno
skutkować odrzuceniem wniosku.
Odnosząc się do tak skonstruowanego zarzutu, należy uznać, że nie znajduje
on dostatecznego usprawiedliwienia.
Z przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia wiążących ustaleń
faktycznych wynika, postępowanie administracyjne, które otworzyło drogę sądową
w niniejszej sprawie, obejmowało również sporny pas gruntu, wyodrębniony
obecnie jako działka nr 120/6, stanowiąca własność uczestniczki M. K. Działka ta
nie mogła zostać wymieniona we wskazanej przez skarżącego decyzji Wójta
Gminy G. z dnia 5 maja 2003 r. o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego,
gdyż w tym czasie - jako pas gruntu oddzielający działkę nr 120/1 od działki nr 125,
nie była jeszcze wyodrębniona i jako taka ujęta w ewidencji gruntów. Nie oznacza
to jednak, że nie była ona objęta zakresem tego postępowania. Zakres
postępowania rozgraniczeniowego wyznacza jego cel, określony przez konkretne
potrzeby, które - stosownie do art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo
geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. Nr 30, poz. 163 ze zm.) - mogą
usprawiedliwiać rozgraniczenie nawet wszystkich granic określonej nieruchomości
z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z 10 września 1997 r., II CKN 309/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 30).
Trafnie zatem Sądy obu instancji nie dopatrzyły się przeszkody wyłączającej
możliwość przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego. Skarga kasacyjna
5
uczestnika M. W., oparta na odmiennym - wadliwym - założeniu, nie mogła zatem
zostać uwzględniona.
Zamierzonego skutku nie mogła odnieść również skarga wnioskodawczyni
i uczestniczki M. K.
Jako chybiony ocenić należy zarzut pozbawienia skarżącej uczestniczki
możności obrony jej praw wskutek wezwania do udziału w sprawie dopiero na
etapie postępowania apelacyjnego. Jak zostało to wyjaśnione w - mającej moc
zasady prawnej - uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09 (OSNC 2010, nr 7-8, poz. 98), niewzięcie
przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu
nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania. Wstąpienie M. K. do
udziału w sprawie dopiero w postępowaniu apelacyjnym, mogłoby być - przy
uwzględnieniu gravamen – rozważane w aspekcie pozbawianie jej prawa do
zaskarżenia orzeczenia w instancyjnym toku postępowania, jednak skarżąca
nawet nie wskazała na wystąpienie elementu pokrzywdzenia.
Pozostałe zarzuty skarżących, podniesione w ramach podstawy kasacyjnej
naruszenia przepisów postępowania, zmierzały w istocie do podważenia
dokonanego przez Sąd drugiej instancji ustalenia, że uczestniczka M. K. nabyła od
wnioskodawczyni, w drodze umowy darowizny zawartej w dniu 22 sierpnia 1997 r.
w formie aktu notarialnego, własność gruntu stanowiącego obecnie działkę nr
120/6. Zarzuty te, skonstruowane w oparciu o założenia sprzeczne z ustaleniami
faktycznymi przyjętymi za podstawę zaskarżonego postanowienia, nie poddają się
kontroli kasacyjnej (art. 398 § 3 k.p.c.).
Na uwzględnienie nie zasługiwał wreszcie zarzut wypełniający podstawę
naruszenia przepisów prawa materialnego. Skarżące w żaden sposób nie
skonkretyzowały, na czym miało polegać błędne rozumienie przez Sąd drugiej
instancji znaczenia wskazanych przez nie przepisów a nie jest rolą Sądu
Najwyższego snucie w tym zakresie domysłów.
Sąd Okręgowy - wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżących - dokonał
rozgraniczenia nieruchomości nie bezpodstawnie, lecz na podstawie art. 153 § 1
k.c., zgodnie ze wskazanym w tym przepisie kryterium stanu prawnego. Był on
uprawniony do ustanowienia - w oparciu o to kryterium - nowych, nie istniejących
6
poprzednio, punktów granicznych, a tym samym określenia jak daleko sięga prawo
własności rozgraniczonych nieruchomości. Zaskarżone rozstrzygnięcie nie
narusza zatem konstytucyjnej zasady ochrony własności, lecz przeciwnie - zasadę
tę w pełni realizuje.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.
db
eb