Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 23/16
POSTANOWIENIE
Dnia 16 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Szewczyk
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 16 lutego 2016 r.,
w sprawie W. K.
skazanej z art. 148 § 1 k.k.
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 września 2015 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 28 kwietnia 2015 r.,
p o s t a n o w i ł
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. M. - Kancelaria
Adwokacka w K. - kwotę 738 zł (siedemset trzydzieści osiem
złotych), w tym 23 % VAT, tytułem wynagrodzenia za
sporządzenie i wniesienie kasacji,
3. zwolnić skazaną z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2015 r., sygn. akt III K …/14, Sąd Okręgowy w
K., rozpoznający sprawę oskarżonych W. K. i W. S., uznał oskarżoną W. K. za
winną popełnienia czynów z art. 148 § 1 k.k. oraz z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to skazał ją na karę łączną 15 lat pozbawienia
wolności. Na podstawie art. 46 § 1 k.k. Sąd orzekł na rzecz oskarżycielki
2
posiłkowej P. B. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wysokości 10.000 zł oraz
zobowiązał oskarżoną do zapłaty na rzecz pokrzywdzonych D. F. spółka z o.o. w S.
kwoty 600 zł oraz E. F. spółka z o.o. sp. k. w P. kwoty 426 zł.
Od powyższego wyroku apelację złożył obrońca oskarżonej W. K.,
zarzucając:
I. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na niesłusznym przyjęciu, że:
a) oskarżona W. K. działała z zamiarem ewentualnym zabójstwa
pokrzywdzonego S. B. w sytuacji, gdy po stronie oskarżonej nie było żadnej
motywacji do popełnienia zarzucanego czynu;
b) w dniu zdarzenia w lokalu „K." oskarżona W. K. pokazywała świadkowi A. M.
jakiś przedmiot i mówiła mu, że zaraz będzie się bić z jakimś mężczyzną w sytuacji,
gdy oskarżona nie była tego dnia w barze;
c) świadek M. K. widział moment zadania pokrzywdzonemu S. B. ciosu nożem
przez oskarżoną W. K. w sytuacji, gdy świadek ten był w tym czasie odwrócony;
II. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na niesłusznym nieprzyjęciu,
że:
a) pokrzywdzony S. B. w dniu zdarzenia posiadał przy sobie nóż i że nóż
wypadł mu z rękawa, gdy złapał oskarżoną za łokieć oraz że oskarżona W. K.
podniosła ten nóż i schowała go w swoim rękawie;
b) oskarżona W. K. zraniła pokrzywdzonego S. B. nożem w momencie, kiedy
chciała go odepchnąć, gdy próbowała oddać mu nóż a ten wykonał w jej stronę
gwałtowny ruch ręką, którego się wystraszyła;
III. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść
zaskarżonego orzeczenia, mianowicie art. 7 k.p.k., polegające na dokonaniu oceny
zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności wyjaśnień
oskarżonej oraz zeznań świadków P.B., M. K. i A. M. w sposób dowolny,
subiektywny i wybiórczy, odbiegający od kryteriów prawidłowej oceny dowodów
ujętych w tym przepisie;
IV. rażącą surowość wymierzonej oskarżonej W. K. kary 15 lat pozbawienia
wolności, która przekracza stopień winy i swym wymiarem „wykracza ponad brak
3
motywacji oskarżonej, co w konsekwencji czyni ją zbyt uciążliwą”;
V. rażącą surowość nałożonego na oskarżoną W. K. obowiązku
zadośćuczynienia w kwocie 10.000 zł na rzecz oskarżycielki posiłkowej P. B. w
sytuacji, gdy oskarżona nie posiada żadnego majątku, dochodów oraz możliwości
zarobkowych, co czyni nałożony obowiązek zbyt uciążliwym.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę kwalifikacji prawnej czynu
zarzucanego oskarżonej w pkt I aktu oskarżenia przez przyjęcie, iż wyczerpuje on
znamiona czynu z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 156 § 3 k.k., jak również o
zmianę opisu czynu i wymierzenie oskarżonej za ten czyn kary 8 lat pozbawienia
wolności; wymierzenie oskarżonej kary łącznej w wymiarze 8 lat pozbawienia
wolności; nieorzekanie obowiązku zadośćuczynienia na rzecz oskarżycielki
posiłkowej P.B., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.
Apelację na niekorzyść od powyższego wyroku wniósł również Prokurator
Rejonowy w K. zarzucając:
I. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, a polegający
na przyjęciu, iż oskarżona W. K. działała z zamiarem ewentualnym zabójstwa S. B.,
gdy tymczasem prawidłowa analiza faktów tj.:
a) okoliczności poprzedzających zdarzenie, w szczególności słów oskarżonej
skierowanych do S. B., iż „zrobi z nim porządek’’;
b) użycia przez oskarżoną noża sprężynowego o długości ostrza nie mniejszej
niż 7 cm, gdy nóż sprężynowy jest co do zasady używany przez osoby z marginesu
społecznego i przestępców;
c) ugodzenia przez oskarżoną w ważne dla życia ludzkiego organy ciała S. B.,
tj. w brzuch, gdzie - jak wynika z opinii biegłego - każdy cios może prowadzić do
śmierci;
d) znaczna siła ciosu zadanego pokrzywdzonemu wyrażającą się w tym, iż
ostrze noża poprzez brzuch dotarło aż do kręgosłupa ofiary tj. do „aparatu
łącznotkankowego pokrywającego przednią powierzchnię kręgosłupa;
e) tła zajścia tj. fakt, iż oskarżona działała z błahego powodu - chciała zemścić
się na pokrzywdzonym za publiczne ubliżenie jej;
f) osobowości oskarżonej, która jak wynika z:
4
• jej wielokrotnej karalności;
• faktu, że do zdarzenia doszło w okresie próby;
• w miejscu publicznym tj. przy najpopularniejszym miejskim targowisku w K.;
• w środku dnia;
jest osobą wysoce zdemoralizowaną oraz mającą w oczywistej pogardzie
obowiązujący porządek prawny oraz chronione tym porządkiem dobra prawne, w
tym życie i zdrowie innych osób;
g) okoliczności następujące po zadaniu ciosu pokrzywdzonemu, tj. nie
udzielenie pomocy pokrzywdzonemu, ucieczka z miejsca zdarzenia, wyrzucenie
narzędzia zbrodni, oczyszczenie odzieży ze śladów krwi, ukrywanie się przed
organami wymiaru sprawiedliwości oraz przygotowania do opuszczenia kraju
(ubrania spakowane w pojeździe WV Sharan);
prowadzi do wniosku, że oskarżona działała z zamiarem bezpośrednim zabójstwa
S. B., tj. chciała go popełnić, co miało wpływ na treść orzeczenia;
II. rażącą niewspółmierność kary, polegającą na niepełnym uwzględnieniu
stopnia społecznej szkodliwości zarzucanych W. K. czynów i okoliczności
zabójstwa S. B., które to zabójstwo nastąpiło z oczywiście błahego powodu, w
miejscu publicznym oraz jej uprzedniej wielokrotnej karalności, co sprawia, że
orzeczona wobec niej kara, nawet z uwzględnieniem zasad wymiaru kary za
zbrodnię zabójstwa, nie spełnia celów stawianych karze, zarówno w zakresie
prewencji indywidualnej jak i ogólnej.
W konkluzji skarżący Prokurator Rejonowy w K. wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 15 września 2015 r., sygn. akt II AKa …/15, Sąd Apelacyjny
zaskarżony wyrok zmienił w ten sposób, iż na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł od
oskarżonej W. K. na rzecz oskarżycielki posiłkowej P. B. kwotę 5.000 zł tytułem
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W pozostałej części zaskarżony wyrok
utrzymał w mocy.
Od powyższego wyroku kasację wniósł obrońca oskarżonej W. K. zarzucając
rażącą obrazę przepisów prawa materialnego i procesowego, która mogła mieć
wpływ na treść orzeczenia, tj.:
5
1. art. 148 § 1 k.k., poprzez jego niesłuszne zastosowanie i art. 155 k.k.,
poprzez jego niesłuszne niezastosowanie, w następstwie obrazy przepisów
postępowania wskazanych w pkt 2 niniejszej kasacji, w sytuacji gdy skazana W. K.
nie miała zamiaru zabójstwa S. B.;
2. art. 7 k.p.k., poprzez dokonanie oceny wyjaśnień W. K. oraz zeznań
świadków M. K., P. B. i A.M. w sposób dowolny, subiektywny, wybiórczy i w
konsekwencji niesłuszne przyjęcie, że skazana działała z zamiarem ewentualnym
pozbawienia życia S. B.;
3. rażącą surowość kary 15 lat pozbawienia wolności wymierzonej W. K. za
czyn zarzucany w pkt I aktu oskarżenia, co jest następstwem obrazy przepisów
prawa materialnego i przepisów postępowania wskazanych w pkt 1 i 2 niniejszej
kasacji i w efekcie wymierzenie tej kary jako nieadekwatnej do stopnia winy
skazanej i nieuwzględniającej braku motywacji po jej stronie.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 15 września 2015 r. w części dotyczącej skazanej W. K. oraz
uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 28 kwietnia 2015 r. w części
dotyczącej skazanej W. K. i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.
W odpowiedzi na kasację Prokurator Apelacyjny wniósł o jej oddalenie
wobec oczywistej bezzasadności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanej jest bezzasadna w stopniu oczywistym.
Uważna lektura zarzutów kasacji i ich uzasadnienia pozwala na
stwierdzenie, iż wszystkie one są w rzeczywistości dosłownym powtórzeniem
zarzutów apelacyjnych i sprowadzają się do zanegowania przeprowadzonej przez
Sąd pierwszej instancji, aprobowanej przez Sąd odwoławczy, prawidłowej oceny
zebranych dowodów i podważenia dokonanych ustaleń faktycznych, co w
postępowaniu kasacyjnym jest niedopuszczalne. Tym samym skarżący zdaje się
zapominać - co expressis verbis wynika z treści art. 519 k.p.k. - że funkcją kontroli
kasacyjnej nie jest ponowne, powielające kontrolę apelacyjną, rozpoznanie
zarzutów stawianych orzeczeniu sądu pierwszej instancji (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 12 maja 2010 r., V KK 333/09, OSNwSK 2010/1/992). Kasacja
6
przysługuje bowiem jako środek zaskarżenia wyroków Sądów odwoławczych, a
ewentualne stwierdzenie zasadności zarzutów nawiązujących do wad orzeczenia
sądu a quo ma znaczenie wyłącznie jako racja ewentualnego stwierdzenia
zasadności i uwzględnienia zarzutów odniesionych do orzeczenia sądu ad quem.
Odnosząc się do podniesionego w pkt 1 kasacji zarzutu rażącego naruszenia
art. 148 § 1 k.k., na wstępie podkreślić należy, że obraza prawa materialnego
polega na jego wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i
niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Nie można więc mówić o obrazie
prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest
wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub
naruszenia przepisów procesowych (por. S. Zabłocki (w:) J. Bratoszewski, L.
Gardocki, Z. Gostyński, S. Przyjemski, R.A. Stefański, S. Zabłocki - Kodeks
postępowania karnego. Komentarz., Warszawa 2004, t. III, s.111).
Z uzasadnienia Sądu Okręgowego w K. wynika, że Sąd ten ustalił fakt
zadania przez oskarżoną W. K. ciosu nożem w okolice brzucha pokrzywdzonego S.
B., a następnie oddalenia się przez nią z miejsca zdarzenia, bez udzielenia
pokrzywdzonemu pomocy. Sąd szczegółowo przy tym odniósł się do całości
materiału dowodowego sprawy, wskazując, które dowody stanowiły podstawę
dokonanych przezeń ustaleń, jak też okoliczności, które następnie determinowały
sposób ich prawnokarnej oceny. Sąd Apelacyjny samą tą ocenę, tak jak i
poprzedzające ją ustalenia faktyczne, co do sprawstwa skazanej przypisanego jej
czynu w pełni zaakceptował, wykazując w uzasadnieniu swojego orzeczenia
powody tej decyzji. Tymczasem obrońca skazanego ustalenia te próbuje ponownie
podważyć. Kwestionując bowiem ustalenia Sądu I instancji związane ze sferą
motywacyjną, w tym zamiarem charakteryzującym działanie W. K., w istocie
podnosi zarzut ich błędności. Taką zaś praktykę, jako w rzeczywistości stanowiącą
obejście ustawowych ograniczeń podstaw kasacji określonych w art. 523 k.p.k.,
należy ocenić jako niedopuszczalną.
Podobnie analiza zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go postępowania
przed Sądem Apelacyjnym, pod kątem zarzutu obrazy art. 7 k.p.k., nie pozwala na
stwierdzenie, że w postępowaniu tym doszło do obrazy wskazanego przepisu, na
co słusznie zwraca uwagę prokurator Prokuratury Apelacyjnej w odpowiedzi na
7
kasację. Podkreślić należy, że skuteczne podniesienie pod adresem Sądu
odwoławczego zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. możliwe jest, co do zasady
wówczas, gdy Sąd ten poczynił własne ustalenia faktyczne, odmienne od tych,
które stanowiły podstawę orzeczenia Sądu I instancji lub też nowe ustalenia
faktyczne, naruszając przy tym określoną w powołanej normie zasadę swobodnej
oceny dowodów. W omawianym przypadku Sąd odwoławczy nie poczynił
odmiennych ustaleń faktycznych i zaaprobował ocenę dowodów, a w konsekwencji
ustalenia faktyczne, poczynione przez sąd a quo. Wbrew twierdzeniom autora
kasacji, nie można uznać za naruszenie zasady określonej w art. 7 k.p.k.,
akceptacji przez Sąd Apelacyjny przeprowadzonej przez Sąd Okręgowy oceny
dowodów.
Zauważyć ponadto należy, że w sytuacji, gdy Sąd odwoławczy nie poczynił
odmiennych od Sądu I instancji ustaleń faktycznych, a przeprowadzona przez Sąd
ocena dowodów naruszała, zdaniem skarżącego, przepis art. 7 k.p.k., to treścią
skargi kasacyjnej, w tym zakresie, winno być jednoczesne wskazanie na
naruszenie przepisów art. 433 § 1 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., czego jednak we
wniesionej kasacji nie podniesiono. Zgodnie zaś z przepisem art. 536 k.p.k., Sąd
Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów,
a w zakresie szerszym tylko w wypadkach określonych w art. 435, 439 i 455 k.p.k.,
których w omawianej sprawie nie sposób się doszukać.
Na marginesie jedynie wskazać należy, że podniesiony przez skarżącego w
pkt 3 zarzut niewspółmierności wymierzonej W. K. kary pozbawienia wolności, nie
może stanowić podstawy kasacji (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 16
stycznia 2013 r., II KK 56/12, LEX nr 1288663; z dnia 29 sierpnia 2012 r., II KK
181/12, LEX nr 1220789; z dnia 26 września 2007 r., IV KK 265/07, OSNwSK
2007/1/2102).
Zasługiwał na uwzględnienie złożony przez obrońcę wniosek o zasądzenie
kosztów udzielonej pomocy prawnej. Znajduje on podstawę prawną w art. 29 ust. 1
ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r.,
poz. 615 ze zm.), zaś wysokość zasądzonej kwoty wynika z § 17 ust. 3 pkt 2 w zw.
z § 4 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015
8
r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 r., poz. 1801).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy z mocy art. 535 § 3 k.p.k.
orzekł, jak w postanowieniu.
eb