Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 108/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Monika Koba
SSA Janusz Kaspryszyn
w sprawie z wniosku J. F.
przy uczestnictwie W. P.
o ustanowienie służebności czerpania wody,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 lutego 2016 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w N.
z dnia 14 października 2014 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 120
(sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Z. postanowieniem z dnia 17 czerwca 2014 r. oddalił
wniosek J. F. o ustanowienie służebności czerpania wody ze studni znajdującej się
na działce W. P., dostępu do niej i przeprowadzenia urządzeń instalacji wodnej
oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika 240 zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa prawnego. Ustalił, że wnioskodawca jest właścicielem nieruchomości
obejmującej działki nr 2457 i 2458 położone w N. i objęte księgą wieczystą
prowadzoną przez Sąd Rejonowy w N. Uczestnik jest właścicielem nieruchomości
położonej w B., obejmującej działkę nr 21/13, objęte księgą wieczystą prowadzoną
przez Sąd Rejonowy w N. W końcu lat 70-tych XX w. wnioskodawca na działce
należącej do poprzedniczki prawnej uczestnika – H. P. rozpoczął poszukiwanie
wody i w porozumieniu z H. P. w 1983 r. pogłębił studnię i umocnił za pomocą
trzech betonowych kręgów. Rok później przeprowadził rurociąg o długości ponad 1
km łączący studnię z jego domem. Rurociąg znajduje się na kilku działkach
należących do różnych osób. Studnia stanowi jedyne źródło wody na działkach nr
2457 i 2458. W miejscowości, w której położony jest dom wnioskodawcy, istnieje
możliwość pozyskania wody przez wywiercenie studni głębinowej. W ten sposób
woda jest doprowadzana do sąsiednich nieruchomości. Sąd Rejonowy w Z.
postanowieniem z dnia 20 grudnia 2012 r. oddalił wniosek J. F. o zasiedzenie
części działki nr 21/13 z uwagi na niewykazanie przez wnioskodawcę upływu 30-
letniego terminu. Wnioskodawca wraz z rodziną na stałe zamieszkuje w USA.
Sąd Rejonowy uznał, że wniosek jest niezasadny, wnioskodawca bowiem
może urządzić studnię we własnym zakresie na swojej nieruchomości. Nie została
zatem spełniona przesłanka zwiększenia użyteczności nieruchomości władnącej
(art. 285 § 2 k.c.). Ponadto wnioskodawca nie wskazał właścicieli wszystkich
nieruchomości, przez które przebiega rurociąg (art. 626 k.p.c.).
Wnioskodawca wniósł apelację od postanowienia Sądu Rejonowego.
Sąd Okręgowy w N. postanowieniem z dnia 14 października 2014 r. oddalił
apelację oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 120 zł tytułem
kosztów postępowania apelacyjnego, podzielając ustalenia faktyczne Sądu
3
Rejonowego i ich ocenę prawnej co do braku zasadności wniosku o ustanowienie
służebności. Podkreślił, że przepisy prawa nie przewidują roszczenia o
ustanowienie służebności czerpania wody. Celem ustanowienia służebności
na mocy orzeczenia sądowego zwiększenie użyteczności nieruchomości
władnącej lub jej oznaczonej części (art. 285 § 2 k.c.). Służebność gruntowa musi
przynieść obiektywny pożytek nieruchomości władnącej, nie może zaś być
ustanawiana jedynie dla wygody właściciela nieruchomości władnącej, a taki w
zasadzie cel przyświeca wnioskowi sformułowanemu w niniejszej sprawie.
W niniejszej sprawie - zdaniem Sądu Okręgowego - nie ma też zastosowania
w szczególności art. 145 k.c. dotyczący sytuacji, gdy nieruchomość władnąca nie
ma dostępu do drogi publicznej. Stosowanie per analogiam tego przepisu byłoby np.
możliwe, gdyby wnioskodawca chciał połączyć swoją nieruchomość z wodociągiem
gminnym i w tym celu musiał przeprowadzić instalację przez grunt uczestnika.
Według Sądu Okręgowego, okoliczność, że wnioskodawca poniósł znaczne
wydatki na budowę studni i rurociągu oraz nieprzerwanie z nich korzysta od ponad
30 lat, miałaby znaczenie w wypadku domagania się stwierdzenia zasiedzenia
służebności, a nie jej ustanowienia.
Wnioskodawca wniósł skargę kasacyjną od postanowienia Sądu
Okręgowego, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego,
mianowicie art. 145 i 285 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trzeba się zgodzić ze skarżącym, że okoliczność, iż przepisy kodeksu
cywilnego nie regulują wyraźnie służebności czerpania wody i przeprowadzenia
wodociągu, nie oznacza, że ustanowienie takiej służebności nie jest dopuszczalne.
Nie ulega bowiem wątpliwości, że taka służebność spełnia cechy służebności
gruntowej określone w art. 285 § 1 k.c. Jednakże w polskim prawie jest zasadą
ustanowienie służebności gruntowej na podstawie umowy między właścicielami
nieruchomości obciążonej i władnącej. Jedynie w drodze wyjątku od tej zasady
służebność gruntowa może być ustanowiona przez sąd (tzw. służebność
przymusowa - np. uregulowana w art. 145 k.c. służebność drogi koniecznej) albo
powstać z mocy prawa (przez zasiedzenie - art. 292 k.c.). Artykuł 145 k.c.,
4
który expressis verbis odnosi się do służebności drogi koniecznej, może być
per analogiam zastosowany do służebności czerpania wody i przeprowadzenia
wodociągu, a bardzo dobry przykład takiej sytuacji przedstawił Sąd Okręgowy
w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Jednocześnie ten Sąd
przekonywająco wyjaśnił, z jakich powodów wspomniana analogia nie wchodzi
w rachubę w okolicznościach niniejszej sprawy. Trafnie też Sąd Okręgowy wskazał,
że w związku z długoletnim czerpaniem wody z odległej studni przy użyciu
wodociągu wnioskodawca może domagać się stwierdzenia przez sąd nabycia
dochodzonej służebności gruntowej przez zasiedzenie.
Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia art. 145 i 285 k.c.
okazały się zatem nieuzasadnione.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł, jak w sentencji.
eb