Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KO 59/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Jacek Sobczak
na posiedzeniu w dniu 25 lutego 2016 r.
w sprawie A. S.
skazanego z art. 148 § 2 pkt 1 k.k.
po rozpoznaniu wniosku obrońcy skazanego
w przedmiocie wznowienia postępowania w sprawie Sądu Okręgowego w L.
zakończonej wyrokiem z dnia 20 stycznia 2006 r., utrzymanym w mocy wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 26 kwietnia 2006 r.
p o s t a n o w i ł
1. oddalić wniosek o wznowienie postępowania,
2. zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. O., Kancelaria
Adwokacka, kwotę 442,80 zł (czterysta czterdzieści dwa złote
osiemdziesiąt groszy), w tym 23 % podatku VAT, tytułem
wynagrodzenia za czynności podjęte w związku z wyznaczeniem
w/w obrońcą z urzędu A. S. w celu rozważenia, czy istnieją
podstawy do sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania
w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 26
kwietnia 2006 r.,
3. zwolnić skazanego od kosztów sądowych postępowania
wznowieniowego.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem Sądu Okręgowego w L. z dnia 20 stycznia 2006 r., utrzymanym w
mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 26 kwietnia 2006 r., A. S. został uznany
za winnego dokonania przestępstwa z art. 148 § 1 pkt 2 k.k., popełnionego w nocy
z 15 na 16 września 2004 r. Za przestępstwo to wymierzono mu karę 25 lat
pozbawienia wolności.
Obecnie, obrońca skazanego, wyznaczony z urzędu, złożył wniosek o
wznowienie postępowania w tej sprawie, powołując się na podstawę przewidzianą
w art. 540 § 2 k.p.k. i wnosząc o uchylenie wyroków sądów obu instancji oraz
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Jako
przesłankę uzasadniającą wznowienie postępowania wobec A. S. wskazano wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009 r., w sprawie P 11/09, którym
uznano, że art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – o zmianie ustawy Kodeks
karny (nowelizujący przepis art. 148 § 2 k.k.) jest niezgodny z art. 118 ust. 1 i art.
119 ust. 1 i 2 Konstytucji RP przez to, że został uchwalony przez Sejm bez
zachowania trybu wymaganego do jego wydania. W przekonaniu wnioskodawcy, w
wyniku orzeczenia Trybunału „do życia powróciła poprzednia regulacja sprzed
nowelizacji i w obecnym stanie prawnym za popełnienie przestępstw wymienionych
w art. 148 § 2 i 3 kk zawierających katalog zabójstw kwalifikowanych zwanych
ciężkimi w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 26 listopada 2010 r. (Dz. U. Nr 240,
poz. 1602), która weszła w życie w dniu 22 marca 2011 r., grozi kara pozbawienia
wolności od lat 12, kara 25 lat pozbawienia wolności albo kara dożywotniego
pozbawienia wolności”. Zarazem, autor wniosku zauważa, że „wprawdzie
oskarżony dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu w nocy z 15 na 16
września 2004 r., a więc w czasie gdy obowiązywała ustawa stara, sprzed
nowelizacji dokonanej 26 września 2005 r. to jednak wyrok Sądu I instancji, (jak i II
instancji) zapadł już zgodnie z reżimem ustawy nowej, uznanej później w zakresie
art. 148 § 2 kk za niezgodną z Konstytucją”. Tymczasem, rozwiązania ustawy
obowiązującej poprzednio, tj. do dnia 26 września 2005 r., były korzystniejsze z
punktu widzenia skazanego A. S., bowiem przewidywały łagodniejszą dolną granicę
sankcji.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
3
Wniosek o wznowienie postępowania na podstawie art. 540 § 2 k.p.k.,
sporządzony przez obrońcę skazanego A. S., należało uznać za niezasadny, a w
konsekwencji, zawarty w nim postulat uchylenia wyroków sądów obu instancji w tej
sprawie, nie zasługiwał na uwzględnienie. Niewątpliwe jest, że wskazany we
wniosku wyrok Trybunału Konstytucyjnego może stanowić podstawę wznowienia
postępowania tylko w odniesieniu do czynów, które zostały popełnione po dniu 26
września 2005 r. , a przed dniem 23 kwietnia 2009 r. i co do których w tym
przedziale czasowym zapadł wyrok skazujący za przestępstwo z art. 148 § 2 k.k. w
brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. – o zmianie ustawy Kodeks
karny /…/, która weszła w życie z dniem 26 września 2005 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr
163, poz. 1363). Natomiast w tej sprawie, czyn przypisany skazanemu A. S. został
popełniony w nocy z 15 na 16 września 2004 r., a wyrok Sądu I instancji zapadł
wprawdzie w dniu 20 stycznia 2006 r., a więc już pod rządami znowelizowanego
przepisu art. 148 § 2 k.k., ale nie ma żadnych przesłanek aby twierdzić, że jako
podstawa skazania zastosowany został przepis w brzmieniu obowiązującym od
dnia 26 września 2005 r. W sytuacji, gdy czyn przypisany skazanemu został
popełniony pod rządami ustawy karnej obowiązującej poprzednio, a nowa ustawa
jest dla sprawcy surowsza – niedopuszczalne jest jej zastosowanie. Tymczasem,
w istocie, po zmianie, przepis art. 148 § 2 k.k. – w wersji zakwestionowanej później
przez Trybunał Konstytucyjny – zawierał sankcję zdecydowanie surowszą niż ta,
jaka była przewidziana przed nowelizacją. Wyeliminowano bowiem możliwość
orzekania terminowej kary pozbawienia wolności w przedziale od 12 do 15 lat. W
sytuacji, kiedy czyn przypisany A. S. został popełniony przed dniem 26 września
2005 r., sąd meriti był zobligowany – z mocy art. 4 § 1 k.k. – do porównania obu
rozwiązań prawnych i dokonania oceny, która z ustaw jest względniejsza dla
sprawcy czynu zabronionego. Wprawdzie sądy obu instancji w swoich
rozstrzygnięciach nie powołały się na dyrektywę wynikającą z art. 4 § 1 k.k., ale
nie ma powodów by sądzić, że zdecydowały się naruszyć obowiązek stosowania
ustawy względniejszej dla sprawcy, zaś treść rozważań zamieszczonych w
pisemnych motywach obu wyroków przekonuje, że w rzeczywistości wcale nie
pominęły nakazu, który zawarty jest w tym przepisie. Przekonują o tym wywody
sądów obu instancji – zaprezentowane w częściach dotyczących uzasadnienia
4
orzeczenia o karze. Nie są one nadmiernie rozbudowane, ale zawierają
jednoznaczną ocenę okoliczności wskazywanych jako obciążające i traktowanych
jako uzasadnienie dla wymierzenia kar ocenianych przez sąd jako kary surowe, ale
nie w stopniu rażącym. W motywach Sądu I instancji podkreślono m.in. bardzo
wysoki stopień szkodliwości społecznej czynu, sposób działania, duże nasilenie złej
woli, błahy powód dokonanej zbrodni, działanie pod wpływem alkoholu. Z kolei, Sąd
Apelacyjny odniósł się do zarzutu zamieszczonego w apelacji obrońcy A. S., w
której podniesiono kwestię rażącej niewspółmierności kary podkreślając, że nie
można wykazać pominięcia okoliczności łagodzących. Wyraził też przekonanie, że
wymierzona skazanemu kara jest karą sprawiedliwą i uwzględnia zarówno
okoliczności łagodzące, jak i obciążające, zgodnie z wszystkimi dyrektywami
wymiaru kary.
Jest przy tym oczywiste, że w wypadku zastosowania w niniejszej sprawie
przepisu art. 148 § 2 pkt 1 k.k. w wersji obowiązującej od dnia 26 września 2005 r.,
wszystkie te wywody byłyby bezprzedmiotowe, skoro od chwili wejścia w życie tej
nowelizacji za przestępstwo o znamionach określonych w powołanym przepisie
przewidziano jedynie dwie sankcje, tj. karę 25 lat pozbawienia wolności albo karę
dożywotniego pozbawienia wolności. Zatem, orzekając pierwszą – a więc
łagodniejszą – z tych kar nie było żadnej potrzeby eksponowania okoliczności
obciążających, a wręcz przeciwnie – zaakcentowania wymagałyby okoliczności
łagodzące – determinujące wybór łagodniejszej z dwóch sankcji.
W ocenie Sądu Najwyższego, nie budzi wątpliwości przekonanie, że
przepisem, który stanowił podstawę skazania A. S. za przypisany mu czyn był art.
148 § 2 pkt 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z
dnia 27 lipca 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny /…/. Przemawia za tym
kategoryczny nakaz sformułowany w art. 4 § 1 k.k., obligujący do stosowania
ustawy obowiązującej w czasie popełnienia przestępstwa jeżeli jest względniejsza
dla sprawcy niż ustawa obowiązująca w czasie orzekania. W realiach sprawy nie
może być wątpliwości co do tego, że ustawą oczywiście względniejszą dla
skazanego A. S. był przepis art. 148 § 2 pkt 1 k.k. – w wersji sprzed powołanej
wyżej nowelizacji.
5
Tym samym należało dojść do wniosku, że nie została zrealizowana
przesłanka wznowienia postępowania wymieniona w art. 540 § 2 k.p.k. albowiem w
wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie stracił mocy przepis prawny
będący podstawą skazania, jakim w stosunku do A. S. był przepis art. 148 § 2 k.k.
w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej z
dnia 27 lipca 2005 r. W tym kształcie przepis ten był już przecież uchylony w
następstwie wskazanej nowelizacji, a jego zastosowanie wobec skazanego A. S.
wynikało nie tyle „z odżycia” poprzedniej wersji – jak pisze autor wniosku, ale z
nakazu zamieszczonego w art. 4 § 1 k.k. Sam fakt niepowołania w wyroku sądu
meriti przepisu art. 4 § 1 k.k. nie jest jednak uchybieniem mającym znaczenie dla
rozstrzygnięcia tej sprawy. Rzecz w tym, że ewentualna obraza prawa polegająca
na braku zamieszczenia tego przepisu w treści orzeczenia nie stanowi podstawy do
wznowienia postępowania. Natomiast argumenty mające przemawiać za
uwzględnieniem wywodów autora wniosku nie znalazły potwierdzenia.
W związku z wyznaczeniem w tej sprawie obrońcy z urzędu w celu zbadania
okoliczności mogących przemawiać za ewentualnym wznowieniem postępowania
na korzyść skazanego A. S. i złożeniem oświadczenia o braku uiszczenia
stosownej należności uzasadniony okazał się wniosek adw. M. O. o zasądzenie
wynagrodzenia przewidzianego w takiej sytuacji. W konsekwencji, należało więc
zasądzić takie wynagrodzenie stosownie do § 14 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 października 2002 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 – ze zmianami).
Także przesłanki, które przemawiały za wyznaczeniem skazanemu obrońcy
z urzędu z uwagi na jego niedostatek stały się podstawą do zwolnienia go od
obowiązku uiszczenia kosztów za postępowanie wznowieniowe.
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak w postanowieniu.
kc