Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 30/16
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 24 lutego 2016r.,
sprawy K. K. i T. K.,
uniewinnionych od zarzutu popełnienia czynu z art. 212 § 1 k.k.,
z powodu kasacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela prywatnego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 14 lipca 2015r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 18 grudnia 2014r.,
p o s t a n o w i ł :
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. obciążyć oskarżyciela prywatnego E.
G. opłatą od kasacji, zwalniając go
od wydatków postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z dnia 18 grudnia 2014r. K. K. oraz T. K.
zostali uniewinnieni od zarzutów popełnienia występków określonych w art. 212 § 1
k.k. na szkodę oskarżyciela prywatnego E. G.
Apelację od tego wyroku wniósł oskarżyciel prywatny. Po jej rozpoznaniu,
wyrokiem z dnia 14 lipca 2015r. Sąd Okręgowy w W. zaskarżony wyrok utrzymał w
mocy.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego, na niekorzyść oskarżonych, wniósł
pełnomocnik oskarżyciela prywatnego. Podniósł w niej zarzuty „rażącego
2
naruszenia prawa, mającego bardzo istotny wpływ na treść orzeczenia
uniewinniającego oboje oskarżonych, a mianowicie:
1) przepisu art 457 § 2 k.p.k. poprzez utrzymanie w mocy bezpodstawnego
wyroku Sądu I instancji, w sytuacji, gdy z treści oświadczenia złożonego przez
oskarżoną w toku rozprawy apelacyjnej jednoznacznie wynika, iż sposób
procedowania przez Sąd Rejonowy był niewłaściwy, co w efekcie doprowadziło do
wydania wyroku uniewinniającego;
2) przepisu art 452 § 2 k.p.k. poprzez przeprowadzenie dowodu przed Sądem
odwoławczym w postaci oświadczenia oskarżonej i zaniechania ustosunkowania
się do treści tegoż oświadczenia, co powoduje konieczność co najmniej uchylenia
wyroku Sądu II instancji, zważywszy zwłaszcza na zeznanie świadków […].
3) przepisu art. 444 § 3 k.p.k. poprzez zaniechanie wyznaczenia oskarżycielowi
prywatnemu pełnomocnika z urzędu do sporządzenia apelacji ( bądź zobowiązania
ustanowionego pełnomocnika z wyboru do sporządzenia apelacji zgodnie z
wymaganiami k.p.k.), bowiem Pan E. G. - z uwagi na wiek ( ponad 80 lat!) - sam nie
mógł należycie sporządzić środka odwoławczego przez co pozbawiony został
możliwości - wniesienia apelacji w prawidłowej formie i treści, a tym samym
skutecznego działania;
4) przepisu 457 § 2 i art 192 § 2 k.p.k poprzez utrzymanie w mocy wyroku Sądu I
instancji, w sytuacji gdy Sąd odwoławczy orzeczenie Sądu Rejonowego powinien
uchylić i w oparciu o przepis art 442 § 3 k.p.k. wskazać Sądowi I instancji celowość
przesłuchania oskarżyciela prywatnego w charakterze świadka z udziałem biegłego
psychologa m. in. ze względu na wiek świadka i «bardzo chaotyczne» zeznania (
patrz strona 2 uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego);
5) przepisu art 105 § 1 k.p.k. i art 413 § 1 k.p.k. w punkcie 4 postanowienia
Sądu Rejonowego, Wydział III Karny sprostowanie rzekomej omyłki pisarskiej w
wyroku i jego uzasadnieniu poprzez uzupełnienie «w W. w sposób ciągły», w
sytuacji, gdy to uzupełnienie nie może być sprostowane w trybie przepisu art 105 §
1 k.p.k. co zasugerował Sąd odwoławczy w zarządzeniu z 6 marca 2015 roku (K -
343) bowiem dotyczy materialnej treści orzeczenia”.
3
Pełnomocnik oskarżyciela prywatnego wniósł o uchylenie wyroków Sądów
obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu.
Kasacja pełnomocnika oskarżyciela prywatnego E. G. była bezzasadna w
stopniu oczywistym, implikującym jej oddalenie w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
W pierwszym rzędzie podkreślić trzeba, że – zgodnie z art. 536 k.p.k. – Sąd
Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów,
a w zakresie szerszym, tylko w wypadkach określonych w art. art. 435, 439 i 455
k.p.k., które w tej sprawie nie wystąpiły.
Przechodząc zatem do odniesienia się do podniesionych zarzutów, należy
stwierdzić, że w zarzucie pierwszym jako naruszony wskazano art. 457 § 2 k.p.k.
Przepis ten określa reguły sporządzania uzasadnień sądu odwoławczego i w ogóle
nie koresponduje z opisem zarzutu. Przyjmując zatem, że omyłkowo skarżący
powołał ten przepis, zamiast art. 437 § 2 k.p.k., nawiązującego do treści zarzutu,
stwierdzić trzeba, że i tak o jego zasadności mowy być nie może. Choć wyrok Sądu
Okręgowego zapadł 14 lipca 2015r., a więc po wejściu w życie z dniem 1 lipca tego
roku nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, to zastosowanie miał art. 437 § 2
k.p.k. w brzmieniu dotychczasowym, o czym przesądzała treść art. 36 pkt 2 ustawy
nowelizacyjnej (Dz.U. 2013, poz. 1247 ze zm.). W realiach tej sprawy nowelizacja
ta nie miała zresztą znaczenia. Z tego prostego powodu, że zarówno w uprzednim,
jak i aktualnym brzmieniu, art. 437 § 2 k.p.k. określa jedynie rodzaje możliwych
rozstrzygnięć sądu odwoławczego, ale przecież nie obliguje sądu do wydania
określonego orzeczenia. Do sądu odwoławczego należy ocena zasadności
zastosowania przepisu art. 437 § 2 k.p.k. bądź też art. 437 § 1 k.p.k. (jak miało to
miejsce w niniejszej sprawie) i wybór którejkolwiek z tych możliwości nie prowadzi
do naruszenia dyspozycji wskazanych przepisów. Oparcie omawianego zarzutu na
twierdzeniu, że oświadczenie złożone przez oskarżoną w toku rozprawy apelacyjnej
wykazuje niewłaściwość sposobu procedowania Sądu pierwszej instancji ocenić
wręcz trzeba jako nieporozumienie, o czym poniżej.
W zarzucie drugim pełnomocnik oskarżyciela prywatnego podniósł
naruszenie przez Sąd ad quem art. 452 § 2 k.p.k., poprzez przeprowadzenie
dowodu z oświadczenia oskarżonej (co nawiązuje do zarzutu pierwszego) i
4
zaniechania doń się ustosunkowania wobec treści zeznań wskazanych w zarzucie
świadków. Wbrew twierdzeniom skarżącego, z protokołu rozprawy apelacyjnej
jednoznacznie wynika, że oskarżona K. K. żadnego oświadczenia, w znaczeniu
środka dowodowego, nie składała (k.380-382). Szerzej natomiast zaprotokołowano
jej wypowiedź w ramach tzw. głosów stron, zgodnie z art. 453 § 3 k.p.k. (k.381),
które przecież za środki dowodowe uznane być nie mogą. Co istotniejsze,
zaprotokołowana wypowiedź K. K. w pełni zgodna była z jej wyjaśnieniami
złożonymi na rozprawie głównej (k.113). Materiał dowodowy, na podstawie którego
orzekały Sądy obu instancji, po tych głosach stron żadnej zmianie nie uległ, a
zatem powoływanie się przez autora kasacji na zeznania świadków było kompletnie
chybione. W konsekwencji także ten zarzut kasacji był bezzasadny w stopniu
oczywistym.
W zarzucie trzecim skarżący podniósł naruszenie art. 444 § 3 k.p.k., a więc
przepisu ustanowionego nowelizacją k.p.k., obowiązującą od dnia 1 lipca 2015r.
Pełnomocnik oskarżyciela nie wziął jednak pod uwagę tego, że w niniejszej sprawie
zawity termin do wniesienia apelacji upływał dla oskarżyciela prywatnego z końcem
dnia 28 stycznia 2015r., jako że odpis wyroku Sądu Rejonowego wraz z
uzasadnieniem doręczono mu w dniu 14 stycznia tego roku (k.289), kiedy to art.
433 § 3 k.p.k. nie mógł być jeszcze stosowany. Co więcej, oskarżyciel prywatny
miał wówczas ustanowionego pełnomocnika z wyboru, któremu również, zgodnie z
jego wnioskiem (k.273), doręczono w dniu 19 stycznia 2015r. odpis wyroku z
uzasadnieniem Sądu pierwszej instancji (k. 331) i to od jego decyzji zależało
wniesienie apelacji. Dopiero w dniu 25 czerwca 2015r. E. G. poinformował Sąd
Okręgowy o odwołaniu pełnomocnictwa adw. W. C. (k.370), a już w dniu 29
czerwca 2015r. ustanowił nowego pełnomocnika w osobie adw. A. O., która
również reprezentowała oskarżyciela na rozprawie apelacyjnej (k.380). W tej
sytuacji Sąd ad quem nie miał żadnych podstaw do wyznaczania oskarżycielowi
pełnomocnika z urzędu.
W zarzucie czwartym autor kasacji ponownie powołał jako naruszony przepis
art. 457 § 2 k.p.k. (zapewne popełniając tą sama pomyłkę, o której była mowa
powyżej), tym razem w zw. z art. 192 § 2 k.p.k., stwierdzając, że po uchyleniu
wyroku Sąd ad quem powinien wskazać Sądowi pierwszej instancji celowość
5
przesłuchania oskarżyciela prywatnego z udziałem biegłego psychologa. Także ten
zarzut był oczywiście bezzasadny. Pomimo wieku 81 lat, prezentowana przez
oskarżyciela prywatnego postawa jednoznacznie wykazała jego pełną orientację w
swojej sytuacji procesowej, czego najlepszą ilustracją były sporządzane przez
niego pisma, w tym szczegółowa i obszerna apelacja. Dwoje pełnomocników
ustanowionych z wyboru przez E. G. na żadnym z etapów postępowania nawet nie
sygnalizowało jakichkolwiek wątpliwości co do jego stanu psychicznego (w
rozumieniu art. 192 § 2 k.p.k.). Stąd też twierdzenie autora kasacji, że jednak takie
wątpliwości istniały pozbawione było jakichkolwiek dowodowych podstaw.
W końcu ostatni, piąty zarzut kasacji był równie bezpodstawny.
Sprostowanie wyroku Sądu Rejonowego w trybie art. 105 § 1 k.p.k.
postanowieniem tego Sądu z dnia 27 marca 2015r. (k. 347), wbrew twierdzeniom
skarżącego, nie dotyczyło „materialnej treści orzeczenia”, ale opisu czynu
zarzuconego prywatnym aktem oskarżenia, a zatem części wstępnej wyroku, na co
w pełni przepis art. 105 § 1 k.p.k. pozwalał. Niezależnie od tego, nie sposób nie
dostrzec, że ten zarzut kasacji skierowany wobec czynności Sądu a quo, a nie – jak
tego wymaga dyspozycja art. 519 k.p.k. – w stosunku do orzeczenia Sądu ad
quem.
W tym stanie rzeczy pozostaje powtórzyć, że żaden z zarzutów
podniesionych w kasacji pełnomocnika oskarżyciela prywatnego nie zasługiwał na
uwzględnienie, a wszystkie one nosiły cechy oczywistej bezzasadności, co
implikowało oddalenie tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia przez Sąd
Najwyższy w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Oskarżyciel prywatny, w konsekwencji takiego rozstrzygnięcia, został
obciążony częścią kosztów sądowych postępowania kasacyjnego, to jest uiszczoną
już opłatą, a zwolniony od pozostałych kosztów, za czym przemawiały względy
słuszności – art. 636 § 1 k.p.k. oraz art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 637a k.p.k.
kc