Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 53/15
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dawid Miąsik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie ze skargi W. Ż.
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w […]
w sprawie III AUa …/14,
z udziałem Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Apelacyjnego
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 lutego 2016 r.,
1. stwierdza przewlekłość postępowania przed Sądem
Apelacyjnym w […] w sprawie III AUa …/14,
2. przyznaje W. Ż. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych,
3. zaleca Sądowi Apelacyjnemu w […] wyznaczenie rozprawy
w terminie 1 miesiąca od zwrotu akt do Sądu Apelacyjnego,
4. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na rzecz
W. Ż. kwotę 100 (sto) złotych tytułem zwrotu opłaty od skargi
oraz kwotę 137 (sto trzydzieści siedem) złotych tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego.
UZASADNIENIE
2
W. Ż. (skarżący) wniósł skargę na przewlekłość postępowania przed Sądem
Apelacyjnym w […] w sprawie o sygnaturze akt III AUa …/14, ponieważ przez okres
14 miesięcy od złożenia przez skarżącego odpowiedzi na apelację organu
rentowego nie wyznaczono terminu rozprawy apelacyjnej. Skarżący wniósł o
zalecenie Sądowi drugiej instancji wyznaczenia terminu rozprawy apelacyjnej oraz
zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa kwoty 20.000 zł tytułem
odszkodowania, a także zwrot kosztów postępowania wywołanego skargą oraz
kosztów zastępstwa procesowego w tym postępowaniu.
W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego wniósł o jej oddalenie.
Prezes Sądu Apelacyjnego wyjaśnił, że po wpisaniu sprawy do repertorium Ua w
dniu 19 września 2014 r. oraz po wpłynięciu w dniu 29 września 2014 r. odpowiedzi
pełnomocnika skarżącego na apelację organu rentowego, w dniu 21 maja 2015 r.
Sąd Apelacyjny zwrócił się do Sądu Okręgowego w Ś. III Wydział Karny o
nadesłanie akt sprawy karnej skarżącego (III K …/09). W dniu 28 maja 2015 r.
wpłynęła odpowiedź na powyższe pismo z informacją, że termin rozprawy w tej
sprawie wyznaczono na 26 czerwca 2015 r. Ponownie informacji o stanie sprawy
Sąd Apelacyjny zażądał pismem z 1 października 2015r. W odpowiedzi
poinformowano, że akta sprawy znajdują się u sędziego referenta celem
sporządzenia uzasadnienia. W dniu 7 grudnia 2015 r. Sąd Apelacyjny ponownie
zwrócił się do Sądu Okręgowego w Ś. o nadesłanie akt sprawy karnej skarżącego,
bądź o przesłanie odpisu wyroku wraz z pisemnym uzasadnieniem oraz o podanie
informacji, czy skarżący złożył apelację. W dniu 4 stycznia 2016 r. w odpowiedzi na
powyższe pismo, przesłano Sądowi Apelacyjnemu odpis wyroku wraz z
uzasadnieniem i informacją o zaskarżeniu wyroku Sądu pierwszej instancji przez
obrońcę skarżącego.
W ocenie Prezesa wbrew twierdzeniom skarżącego w niniejszej sprawie
stale podejmowano czynności zmierzające do jej rozpoznania. W niniejszej sprawie
przedmiotem rozpoznania jest prawo do wypłaty emerytury policyjnej, które na
mocy wcześniejszej decyzji organu rentowego ustało w warunkach, o których mowa
w art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego
3
Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej
Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r.
poz. 900, dalej jako ustawa emerytalna). Dla rozstrzygnięcia prawa skarżącego do
emerytury policyjnej znaczenie ma przebieg postępowania karnego. Elementem
ustalonego stanu faktycznego w sprawie o wypłatę emerytury za wsteczny okres
muszą być wyroki zapadłe w sprawie karnej skarżącego i zakres rozstrzygnięć.
Tych zaś należało poszukiwać w aktach sprawy karnej prowadzonej przez Sąd
Okręgowy w Ś.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga na przewlekłość postępowania w sprawie przed Sądem Apelacyjnym
o sygnaturze III AUa …/14 jest zasadna.
Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub
nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1483 ze zm., dalej jako ustawa) nie określa wprost, jaki
okres oczekiwania na rozpoznanie sprawy należy uznać za nieuzasadnioną zwłokę.
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowano, że o
przewlekłości postępowania apelacyjnego można zasadniczo mówić w przypadku
bezczynności sądu drugiej instancji polegającej na niewyznaczeniu rozprawy
apelacyjnej, która trwa co najmniej 12 miesięcy (postanowienia Sądu Najwyższego
z 12 maja 2005 r., III SPP 96/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 384; z 16 marca 2006 r.,
III SPP 10/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 120 oraz z 21 marca 2006 r., III SPP 13/06,
OSNP 2007 nr 7-8, poz. 121). Jedynie wyjątkowo krótsze okresy bezczynności
mogą uzasadniać stwierdzenie przewlekłości postępowania (postanowienie Sądu
Najwyższego z 22 lipca 2014 r., III SPP 123/14, LEX nr 1515457). W niniejszej
sprawie, jak wywiedziono w skardze oraz co znalazło potwierdzenie w analizie akt
postępowania, przez okres przekraczający 12 miesięcy - licząc od daty wpływu
odpowiedzi pełnomocnika skarżącego na apelację organu rentowego - nie
wyznaczono terminu rozprawy apelacyjnej. Tak długi czas oczekiwania na
4
rozpoznanie sprawy uzasadnia stwierdzenie, że w sprawie doszło do naruszenia
prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Dokonana przy uwzględnieniu charakteru sprawy oraz jej faktycznej i
prawnej zawiłości ocena terminowości i prawidłowości innych czynności podjętych
w tej sprawie przez Sąd Apelacyjny, nie uprawnia do oddalenia skargi. O
przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy, gdy sąd nie podejmuje
żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich
następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy (postanowienie Sądu
Najwyższego z 11 marca 2014 r., III SPP 28/14, LEX nr 1620557).
Przypomnieć należy, że skarga została wniesiona w sprawie zainicjowanej
odwołaniem skarżącego od decyzji organu rentowego (decyzji Dyrektora Zakładu
Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 19 września
2013r.) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej. Zaskarżoną decyzją
organ rentowy przywrócił skarżącemu prawo do tzw. emerytury policyjnej. Prawo to
ustało w konsekwencji wyroku Sądu Apelacyjnego […] z dnia 2 grudnia 2011 r., II
AKa …/11, który następnie został uchylony przez Sąd Najwyższy wyrokiem z 19
czerwca 2013 r., V KK 301/12 (LEX nr 1331395). Zaskarżoną decyzją organ
rentowy ustalił ponownie wysokość emerytury policyjnej dla skarżącego od dnia 1
lipca 2013 r. W odwołaniu skarżący domaga się wypłaty świadczenia za okres
poprzedzający tę datę, to jest od 1 kwietnia 2012 r., kiedy to wypłata świadczenia
została wstrzymana w konsekwencji uprawomocnienia się wyroku skazującego
skarżącego za przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, które
zostały popełnione przez skarżącego w związku z wykonywaniem przez niego
czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej.
Odwołanie skarżącego zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy w W.
wyrokiem z 16 lipca 2014 r., XIII U …/13, który przyznał skarżącemu prawo do
wypłaty emerytury policyjnej od dnia jej wstrzymania (tj. 1 kwietnia 2012 r.). Sąd
pierwszej instancji uznał, że decyzja organu rentowego o wstrzymaniu wypłaty
świadczenia skarżącemu, wydana na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy emerytalnej),
została wydana przez organ rentowy na skutek jego błędu w rozumieniu art. 46 ust.
2 ustawy emerytalnej. W ocenie Sądu pierwszej instancji prawo skarżącego do
emerytury policyjnej zostało wstrzymane na podstawie wadliwego prawomocnego
5
wyroku sądu karnego, który został uchylony przez Sąd Najwyższy. Wyrok ten
zaskarżył apelacją organ rentowy zarzucając naruszenie art. 46 oraz art. 10 ustawy
emerytalnej.
Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy emerytalnej skazanie emeryta policyjnego
prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo
skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z
wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub
osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 Kodeksu karnego lub wobec
którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za
przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione przed zwolnieniem ze służby,
powoduje utratę prawa do zaopatrzenia emerytalnego na podstawie ustawy
emerytalnej. O uprawomocnieniu się takiego wyroku skazującego prezes sądu
zawiadamia organ rentowy (art. 10 ust. 3). Dopiero bowiem skazanie
funkcjonariusza, który ma ustalone prawo do emerytury prawomocnym wyrokiem, o
którym mowa w art. 10 ust. 2 ustawy emerytalnej skutkuje ustaniem prawa do
świadczenia emerytalnego z ustawy. Z kolei art. 46 ust. 1 ustawy emerytalnej
stanowi, że w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczeń
wypłatę wznawia się od miesiąca, w którym przyczyna ta ustała, nie wcześniej
jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub
wydano decyzję z urzędu. Jedynie w przypadku, gdy wstrzymanie wypłaty
świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, wypłatę wznawia się
poczynając od miesiąca, w którym ją wstrzymano (art. 46 ust. 2 ustawy
emerytalnej).
Z powyższego wynika, że sprawa zawisła przed Sądem Apelacyjnym nie
należy do spraw skomplikowanych pod względem faktycznym lub prawnym.
Rozpoznanie apelacji wymaga jedynie rozstrzygnięcia, czy w okolicznościach tej
sprawy spełnione zostały przesłanki zastosowania art. 46 ust. 2 ustawy
emerytalnej. Rozstrzygnięcie tej prawnej kwestii nie jest uzależnione od wyników
postępowania karnego. Prawo do emerytury policyjnej ustaje (na przyszłość)
dopiero w wyniku prawomocnego skazania funkcjonariusza, który ma ustalone
prawo do emerytury. Ewentualne ponowne prawomocne skazanie skarżącego w
postępowaniu prowadzonym po uchyleniu wcześniejszych wyroków przez Sąd
6
Najwyższy nie ma znaczenia dla oceny, czy wcześniejsza decyzja organu
rentowego o wstrzymaniu wypłaty świadczenia (w konsekwencji ziszczenia się
przesłanek, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy emerytalnej) została wydana
pod wpływem błędu tego organu (art. 46 ust. 2 ustawy emerytalnej). Dlatego
oczekiwanie Sądu Apelacyjnego na akta postępowania sądowego w sprawie o
sygnaturze III K …/13 i kierowanie kolejnych odezw z wnioskiem o nadesłanie akt
sprawy karnej nie znajduje merytorycznego uzasadnienia. Nie może w rezultacie
zostać uznane za podejmowanie prawidłowych czynności niezbędnych do
rozpoznania sprawy. W konsekwencji, niemożność zapoznania się z tymi aktami z
uwagi na toczące się postępowanie przed Sądem Okręgowym w Ś., a następnie
postępowanie międzyinstancyjne nie usprawiedliwia bezczynności Sądu drugiej
instancji przejawiającej się w niewyznaczeniu terminu rozprawy apelacyjnej w
niniejszej sprawie.
Uwzględniając skargę na przewlekłość postępowania apelacyjnego, Sąd
Najwyższy miał obowiązek rozstrzygnąć wniosek skarżącego o zasądzenie
odpowiedniej sumy pieniężnej. Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na
podstawie art. 12 ust. 4 ustawy stanowi sankcję dla państwa za wadliwe
zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za
krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Następuje w
wysokości proporcjonalnej do wielkości zwłoki, jej przyczyn oraz dotkliwości dla
skarżącego (postanowienie Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2006 r., III SPP 154/05,
OSNP 2006 nr 21-22, poz. 342). Odpowiednia suma pieniężna pełni rolę swoistego
zadośćuczynienia za stres i frustrację, spowodowane przewlekłością postępowania
sądowego. Skarżący wniósł o zasądzenie kwoty 20.000 zł. Sąd Najwyższy uznał
jednak, po rozważeniu wszystkich okoliczności, za właściwe przyznanie
skarżącemu tytułem wspomnianego zadośćuczynienia kwoty w wysokości 2.000 zł.
Przyznając kwotę w takiej wysokości Sąd Najwyższy miał na względzie, że
wskazane powyżej powody wystąpienia przewlekłości postępowania oraz jej
przedmiot (spór o prawo do świadczeń za okres, w którym prawo do emerytury
policyjnej skarżącego ustało). Ponadto, z uzasadnienia skargi o stwierdzenie
przewlekłości postępowania nie wynika, by skarżący znajdował się w takiej sytuacji
7
życiowej, w której zasądzenie wyższej kwoty zapewniłoby odpowiednią
rekompensatę za oczekiwanie na rozstrzygnięcie sprawy.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 12
ust. 2-4 ustawy.
kc